Қазақстандық кәсіпкерлер Нұрлан Бимурзин мен Медғат Қалиев бұрынғы президент Нұрсұлтан Назарбаевтың қызы Әлия Назарбаеваға қатысты «рейдерлік» айыптар бойынша Ұлыбритания мен Швейцариядағы құқық қорғау органдарына ресми хат жолдағандарын мәлімдеді, деп хабарлайды Dalanews.kz.
Олардың айтуынша, бұл хаттар британ парламентінің мүшесі Маргарет Ходж бен Швейцарияның Бас прокуроры Стефан Блаттлердің атына бағытталған. Кәсіпкерлер Назарбаева әулетінің шетелде жинаған активтеріне және Қазақстанда жасалған заңбұзушылықтарға қатысты дәлел-айғақтарды осы елдердің тергеушілері мен прокурорларына ұсынбақ ниетте.
Бимурзин мен Қалиев өз мәлімдемелерінде Маргарет Ходждің бұған дейін британ парламентінде сөйлеген сөздерін еске алды.
Лейбористер партиясынан сайланған Ходж Қазақстан элитасының, соның ішінде Назарбаев отбасына жақын адамдардың «миллиардтаған долларды шетелге заңсыз шығарып, қымбат жылжымайтын мүлік пен басқа да активтерді Ұлыбританияда заңдастырып алғанын» ашық жария еткен. Кәсіпкерлердің пікірінше, дәл осы мәлімдеме британ органдарына Назарбаева отбасының қаржы ағындарын тергеуге негіз береді. Олар «әулеттің» активтері тек Ұлыбританияда емес, Швейцарияда да болуы мүмкін деп есептейді. Осыған орай, екінші хат Швейцарияның Бас прокуроры Стефан Блаттлерге жіберілген. Авторлар бұл елде де Назарбаеваға тиесілі банк есепшоттары немесе инвестициялық қорлар барын алға тартып, олардың халықаралық юрисдикцияда қаралуға жататынын атап көрсетеді.
Кәсіпкерлер ұзақ жылдар бойы Қазақстандағы тергеу және сот органдарына шағым түсіргендерін, алайда нақты нәтиже шықпағанын айтады. Олардың сөзінше, мемлекеттік құқық қорғау құрылымдары бизнесін «рейдерлік жолмен» тартып алған кезде шара қолданбаған. Тіпті «бірлескен серіктестердің бірі ұрланды» деген айыппен жасалған арыздар да ескерілмепті. Бұл жайт оларды халықаралық механизмдерді пайдалануға итермелеп отыр. Бимурзиннің пікірінше, Қазақстандағы сот және прокуратура органдары «Старый Казахстан» дәуірінде толықтай Назарбаевтың ықпалында қалғандықтан, әділ шешім шығару қиынға соққан. Енді «жаңа Қазақстан» қалыптасты дегенмен, Назарбаев әулетінің «бұрынғы артықшылықтарын» пайдаланып отырғанын айтады.
Кәсіпкерлердің хатына қарағанда, Назарбаевтар отбасының байлығы тек заңды кәсіптен ғана жинақталмаған. Олар «айналадағы талай табысты компаниялар мен нысандарға рейдерлік жолмен қол сұғылды» деп мәлімдейді. Мұндай қадамдарда күштік құрылымдар мен билік өкілдерінің араласуы мүмкін екенін де жоққа шығармайды. Мысалы, хатта «Нұрсұлтан Назарбаевтың қыздары, күйеубалалары, тіпті жақын достары мен туыстары бірнеше буын бойы жасанды қағаздар арқылы немесе мемлекеттің қуатты ресурстарына сүйеніп, бизнесін отандық кәсіпкерлерден тартып алып отырды» деген айыптаулар бар.
Бимурзин мен Қалиев хаттарда «Назарбаевтың қызы – Әлия Назарбаева» деп нақты атап көрсетеді. Олар қыздың британ және швейцариялық банктер арқылы кірістерін заңдастырып, түрлі инвестициялық жобаларға қатысқаны, ал Қазақстан аумағында күштік органдардың көмегімен «ақша мен мүлікті заңсыз иемдену» әрекетін жүзеге асырғаны туралы мәліметтерді бөліскен. Кәсіпкерлер бұл істің халықаралық деңгейде тергелуін сұрайды және қажет болған жағдайда кез келген тергеуші мен прокурордың алдында жауап беруге дайын екенін жазады. Қазақстанның ішінде бұрыннан келе жатқан ақпарат құралдарында Назарбаева отбасының осы екі елде мүліктері барына қатысты деректер бірнеше мәрте көтерілгенін де еске салады.
Британия тарапы мен Швейцария прокуратурасына жолданған хаттарда авторлар Қазақстанда жаңа заңның қабылданғанына да назар аударады. Онда экс-президенттер мен олардың отбасы мүшелерінің жеке өміріне қатысты мәліметтерді жариялауға тыйым салынатыны айтылған. Дегенмен кәсіпкерлер «біз Әлия Назарбаеваның жеке өміріне қол сұқпаймыз, тек заңсыз қаржы транзакциялары мен рейдерлік іс-әрекеттер туралы деректерді жария етеміз» деп түсіндіреді. Хаттарда Нұрсұлтан Назарбаевтың өзге де жақындары (екінші және үшінші әйелі, туыстары, күйеу балалары мен олардың көңілдестері) туралы да мәліметтер барын тілге тиек етіп, мұның барлығы «ауқымды жемқорлық пен заңсыз бизнесті басып алу салдары» екенін жазған.
Бимурзин әңгімесінде жаңа АҚШ әкімшілігінің Дональд Трамп төңірегіндегі бірқатар бизнес элита өкілдерімен байланысы барына тоқталады. Оның айтуынша, Америкада да бұл іске қатысты белгілі бір қызығушылық бар көрінеді, тек сайлаудан кейінгі кезеңде саяси кадр алмасу жүруде. Соның салдарынан АҚШ-тағы құқық қорғау органдарында тергеу жұмысы сәл созылып жатқанын, бірақ «біздің арызымыз тіркеуде тұр және бізді шақыратынын жеткізді» деген ақпаратты ортаға салады. Кәсіпкерлердің пайымдауынша, олар алдымен Еуропа елдеріндегі тергеу әрекеттеріне қатысып, кейін Америкаға да бармақ.
Қазір Бимурзин мен Қалиев «бұл күресті әлемнің әр түкпірінде жалғастырамыз» деп отыр. Олардың айтуынша, «Старый Қазақстан» жүйесі кезінде көптеген кәсіпкер әділетсіздік көрді, ал енді халықаралық соттар мен прокуратура органдарына жүгініп, өздерінің заңды құқықтарын дәлелдеуі тиіс. Сондай-ақ бизнес-сектордағы басқа да «жапа шеккендерді» бірге әрекет етуге шақырады. «Егер Қазақстанда әділеттілікке қол жеткізе алмасақ, онда шетелдік құрылымдардың көмегіне сүйенуге мәжбүрміз» деген ойын ашық айтқан. Жаңа заңдар мен билік ауысуы аясында әулет мүшелеріне тиіспеу немесе тек ішінара тергеу жүргізу экономика мен ел имиджіне кері әсерін тигізеді деп есептейді. Сондықтан кәсіби сарапшыларға, халықаралық медиаға және құқықтық ұйымдарға «Назарбаев әулетінің бейресми қорғалуы» туралы нақты айғақтармен шығу маңызды дейді олар.
Кәсіпкерлер жақында қолдарына түскен жауап хаттарын да мысалға келтіреді. Олардың ішінде Бас прокуратураның немесе өзге де мемлекеттік мекемелердің «тексеру кезінде қылмыстық құрам жоқ» деген сипаттағы қорытындылары болған. Алайда бұл жауаптарға қанағаттанбаған Бимурзин мен Қалиев өз дәлелдерін нотариалды растап, аудармаларын қоса тіркеп, енді еуропалық және америкалық тергеушілердің назарын аударуға тырысып отыр. Олар бұл іске халықаралық көңіл бөлінсе ғана «әділетсіз байыған» клептократиялық құрылымдардың қызметі ашылып, нақты жауапкершілікке тартылар деген сенімде.
Осылайша, Ұлыбритания мен Швейцарияға жолданған хаттарда Нұрсұлтан Назарбаевтың кіші қызына қатысты, сондай-ақ әулет мүшелерінің активтеріне байланысты деректер топтастырылған. Авторлар бұл әрекетті «ақиқатқа жету жолындағы күрес» деп бағалайды. Әзірге аталмыш елдердің прокуратурасы мен парламент мүшелері ресми түсініктеме берген жоқ, алайда кәсіпкерлер олардың тексеруге толық негізі бар деп есептейді. Жағдайдың қалай өрбитіні – Қазақстандағы және шетелдегі құқық қорғау органдарының бірлескен әрекетіне байланысты болмақ.
