قازاقستاندىق كاسىپكەرلەر نۇرلان بيمۋرزين مەن مەدعات قالييەۆ بۇرىنعى پرەزيدەنت نۇرسۇلتان نازاربايەۆتىڭ قىزى ءاليا نازاربايەۆاعا قاتىستى «رەيدەرلىك» ايىپتار بويىنشا ۇلىبريتانيا مەن شۆەيسارياداعى قۇقىق قورعاۋ ورگاندارىنا رەسمي حات جولداعاندارىن مالىمدەدى، دەپ حابارلايدى Dalanews.kz.
ولاردىڭ ايتۋىنشا، بۇل حاتتار بريتان پارلامەنتىنىڭ مۇشەسى مارگارەت حودج بەن شۆەيساريانىڭ باس پروكۋرورى ستەفان بلاتتلەردىڭ اتىنا باعىتتالعان. كاسىپكەرلەر نازاربايەۆا اۋلەتىنىڭ شەتەلدە جيناعان اكتيۆتەرىنە جانە قازاقستاندا جاسالعان زاڭبۇزۋشىلىقتارعا قاتىستى دالەل-ايعاقتاردى وسى ەلدەردىڭ تەرگەۋشىلەرى مەن پروكۋرورلارىنا ۇسىنباق نيەتتە.
بيمۋرزين مەن قالييەۆ ءوز مالىمدەمەلەرىندە مارگارەت ءحودجدىڭ بۇعان دەيىن بريتان پارلامەنتىندە سويلەگەن سوزدەرىن ەسكە الدى.
لەيبوريستەر پارتياسىنان سايلانعان حودج قازاقستان ەليتاسىنىڭ، سونىڭ ىشىندە نازاربايەۆ وتباسىنا جاقىن ادامداردىڭ «ميللياردتاعان دوللاردى شەتەلگە زاڭسىز شىعارىپ، قىمبات جىلجىمايتىن مۇلىك پەن باسقا دا اكتيۆتەردى ۇلىبريتانيادا زاڭداستىرىپ العانىن» اشىق جاريا ەتكەن. كاسىپكەرلەردىڭ پىكىرىنشە، ءدال وسى مالىمدەمە بريتان ورگاندارىنا نازاربايەۆا وتباسىنىڭ قارجى اعىندارىن تەرگەۋگە نەگىز بەرەدى. ولار «اۋلەتتىڭ» اكتيۆتەرى تەك ۇلىبريتانيادا ەمەس، شۆەيساريادا دا بولۋى مۇمكىن دەپ ەسەپتەيدى. وسىعان وراي، ەكىنشى حات شۆەيساريانىڭ باس پروكۋرورى ستەفان بلاتتلەرگە جىبەرىلگەن. اۆتورلار بۇل ەلدە دە نازاربايەۆاعا تيەسىلى بانك ەسەپشوتتارى نەمەسە ينۆەستيسيالىق قورلار بارىن العا تارتىپ، ولاردىڭ حالىقارالىق يۋريسديكسيادا قارالۋعا جاتاتىنىن اتاپ كورسەتەدى.
كاسىپكەرلەر ۇزاق جىلدار بويى قازاقستانداعى تەرگەۋ جانە سوت ورگاندارىنا شاعىم تۇسىرگەندەرىن، الايدا ناقتى ناتيجە شىقپاعانىن ايتادى. ولاردىڭ سوزىنشە، مەملەكەتتىك قۇقىق قورعاۋ قۇرىلىمدارى بيزنەسىن «رەيدەرلىك جولمەن» تارتىپ العان كەزدە شارا قولدانباعان. ءتىپتى «بىرلەسكەن سەرىكتەستەردىڭ ءبىرى ۇرلاندى» دەگەن ايىپپەن جاسالعان ارىزدار دا ەسكەرىلمەپتى. بۇل جايت ولاردى حالىقارالىق مەحانيزمدەردى پايدالانۋعا يتەرمەلەپ وتىر. ءبيمۋرزيننىڭ پىكىرىنشە، قازاقستانداعى سوت جانە پروكۋراتۋرا ورگاندارى «ستارىي كازاحستان» داۋىرىندە تولىقتاي نازاربايەۆتىڭ ىقپالىندا قالعاندىقتان، ءادىل شەشىم شىعارۋ قيىنعا سوققان. ەندى «جاڭا قازاقستان» قالىپتاستى دەگەنمەن، نازاربايەۆ اۋلەتىنىڭ «بۇرىنعى ارتىقشىلىقتارىن» پايدالانىپ وتىرعانىن ايتادى.
كاسىپكەرلەردىڭ حاتىنا قاراعاندا، نازاربايەۆتار وتباسىنىڭ بايلىعى تەك زاڭدى كاسىپتەن عانا جيناقتالماعان. ولار «اينالاداعى تالاي تابىستى كومپانيالار مەن نىساندارعا رەيدەرلىك جولمەن قول سۇعىلدى» دەپ مالىمدەيدى. مۇنداي قادامداردا كۇشتىك قۇرىلىمدار مەن بيلىك وكىلدەرىنىڭ ارالاسۋى مۇمكىن ەكەنىن دە جوققا شىعارمايدى. مىسالى، حاتتا «نۇرسۇلتان نازاربايەۆتىڭ قىزدارى، كۇيەۋبالالارى، ءتىپتى جاقىن دوستارى مەن تۋىستارى بىرنەشە بۋىن بويى جاساندى قاعازدار ارقىلى نەمەسە مەملەكەتتىڭ قۋاتتى رەسۋرستارىنا سۇيەنىپ، بيزنەسىن وتاندىق كاسىپكەرلەردەن تارتىپ الىپ وتىردى» دەگەن ايىپتاۋلار بار.
بيمۋرزين مەن قالييەۆ حاتتاردا «نازاربايەۆتىڭ قىزى – ءاليا نازاربايەۆا» دەپ ناقتى اتاپ كورسەتەدى. ولار قىزدىڭ بريتان جانە شۆەيساريالىق بانكتەر ارقىلى كىرىستەرىن زاڭداستىرىپ، ءتۇرلى ينۆەستيسيالىق جوبالارعا قاتىسقانى، ال قازاقستان اۋماعىندا كۇشتىك ورگانداردىڭ كومەگىمەن «اقشا مەن مۇلىكتى زاڭسىز يەمدەنۋ» ارەكەتىن جۇزەگە اسىرعانى تۋرالى مالىمەتتەردى بولىسكەن. كاسىپكەرلەر بۇل ءىستىڭ حالىقارالىق دەڭگەيدە تەرگەلۋىن سۇرايدى جانە قاجەت بولعان جاعدايدا كەز كەلگەن تەرگەۋشى مەن پروكۋروردىڭ الدىندا جاۋاپ بەرۋگە دايىن ەكەنىن جازادى. قازاقستاننىڭ ىشىندە بۇرىننان كەلە جاتقان اقپارات قۇرالدارىندا نازاربايەۆا وتباسىنىڭ وسى ەكى ەلدە مۇلىكتەرى بارىنا قاتىستى دەرەكتەر بىرنەشە مارتە كوتەرىلگەنىن دە ەسكە سالادى.
بريتانيا تاراپى مەن شۆەيساريا پروكۋراتۋراسىنا جولدانعان حاتتاردا اۆتورلار قازاقستاندا جاڭا زاڭنىڭ قابىلدانعانىنا دا نازار اۋدارادى. وندا ەكس-پرەزيدەنتتەر مەن ولاردىڭ وتباسى مۇشەلەرىنىڭ جەكە ومىرىنە قاتىستى مالىمەتتەردى جاريالاۋعا تىيىم سالىناتىنى ايتىلعان. دەگەنمەن كاسىپكەرلەر «ءبىز ءاليا نازاربايەۆانىڭ جەكە ومىرىنە قول سۇقپايمىز، تەك زاڭسىز قارجى ترانزاكسيالارى مەن رەيدەرلىك ىس-ارەكەتتەر تۋرالى دەرەكتەردى جاريا ەتەمىز» دەپ تۇسىندىرەدى. حاتتاردا نۇرسۇلتان نازاربايەۆتىڭ وزگە دە جاقىندارى (ەكىنشى جانە ءۇشىنشى ايەلى، تۋىستارى، كۇيەۋ بالالارى مەن ولاردىڭ كوڭىلدەستەرى) تۋرالى دا مالىمەتتەر بارىن تىلگە تيەك ەتىپ، مۇنىڭ بارلىعى «اۋقىمدى جەمقورلىق پەن زاڭسىز بيزنەستى باسىپ الۋ سالدارى» ەكەنىن جازعان.
بيمۋرزين اڭگىمەسىندە جاڭا اقش اكىمشىلىگىنىڭ دونالد ترامپ توڭىرەگىندەگى ءبىرقاتار بيزنەس ەليتا وكىلدەرىمەن بايلانىسى بارىنا توقتالادى. ونىڭ ايتۋىنشا، امەريكادا دا بۇل ىسكە قاتىستى بەلگىلى ءبىر قىزىعۋشىلىق بار كورىنەدى، تەك سايلاۋدان كەيىنگى كەزەڭدە ساياسي كادر الماسۋ جۇرۋدە. سونىڭ سالدارىنان اقش-تاعى قۇقىق قورعاۋ ورگاندارىندا تەرگەۋ جۇمىسى ءسال سوزىلىپ جاتقانىن، ءبىراق «ءبىزدىڭ ارىزىمىز تىركەۋدە تۇر جانە ءبىزدى شاقىراتىنىن جەتكىزدى» دەگەن اقپاراتتى ورتاعا سالادى. كاسىپكەرلەردىڭ پايىمداۋىنشا، ولار الدىمەن ەۋروپا ەلدەرىندەگى تەرگەۋ ارەكەتتەرىنە قاتىسىپ، كەيىن امەريكاعا دا بارماق.
ءقازىر بيمۋرزين مەن قالييەۆ «بۇل كۇرەستى الەمنىڭ ءار تۇكپىرىندە جالعاستىرامىز» دەپ وتىر. ولاردىڭ ايتۋىنشا، «ستارىي قازاقستان» جۇيەسى كەزىندە كوپتەگەن كاسىپكەر ادىلەتسىزدىك كوردى، ال ەندى حالىقارالىق سوتتار مەن پروكۋراتۋرا ورگاندارىنا جۇگىنىپ، وزدەرىنىڭ زاڭدى قۇقىقتارىن دالەلدەۋى ءتيىس. سونداي-اق بيزنەس-سەكتورداعى باسقا دا «جاپا شەككەندەردى» بىرگە ارەكەت ەتۋگە شاقىرادى. «ەگەر قازاقستاندا ادىلەتتىلىككە قول جەتكىزە الماساق، وندا شەتەلدىك قۇرىلىمداردىڭ كومەگىنە سۇيەنۋگە ءماجبۇرمىز» دەگەن ويىن اشىق ايتقان. جاڭا زاڭدار مەن بيلىك اۋىسۋى اياسىندا اۋلەت مۇشەلەرىنە تيىسپەۋ نەمەسە تەك ءىشىنارا تەرگەۋ جۇرگىزۋ ەكونوميكا مەن ەل يميدجىنە كەرى اسەرىن تيگىزەدى دەپ ەسەپتەيدى. سوندىقتان كاسىبي ساراپشىلارعا، حالىقارالىق مەدياعا جانە قۇقىقتىق ۇيىمدارعا «نازاربايەۆ اۋلەتىنىڭ بەيرەسمي قورعالۋى» تۋرالى ناقتى ايعاقتارمەن شىعۋ ماڭىزدى دەيدى ولار.
كاسىپكەرلەر جاقىندا قولدارىنا تۇسكەن جاۋاپ حاتتارىن دا مىسالعا كەلتىرەدى. ولاردىڭ ىشىندە باس پروكۋراتۋرانىڭ نەمەسە وزگە دە مەملەكەتتىك مەكەمەلەردىڭ «تەكسەرۋ كەزىندە قىلمىستىق قۇرام جوق» دەگەن سيپاتتاعى قورىتىندىلارى بولعان. الايدا بۇل جاۋاپتارعا قاناعاتتانباعان بيمۋرزين مەن قالييەۆ ءوز دالەلدەرىن نوتاريالدى راستاپ، اۋدارمالارىن قوسا تىركەپ، ەندى ەۋروپالىق جانە امەريكالىق تەرگەۋشىلەردىڭ نازارىن اۋدارۋعا تىرىسىپ وتىر. ولار بۇل ىسكە حالىقارالىق كوڭىل بولىنسە عانا «ادىلەتسىز بايىعان» كلەپتوكراتيالىق قۇرىلىمداردىڭ قىزمەتى اشىلىپ، ناقتى جاۋاپكەرشىلىككە تارتىلار دەگەن سەنىمدە.
وسىلايشا، ۇلىبريتانيا مەن شۆەيسارياعا جولدانعان حاتتاردا نۇرسۇلتان نازاربايەۆتىڭ كىشى قىزىنا قاتىستى، سونداي-اق اۋلەت مۇشەلەرىنىڭ اكتيۆتەرىنە بايلانىستى دەرەكتەر توپتاستىرىلعان. اۆتورلار بۇل ارەكەتتى «اقيقاتقا جەتۋ جولىنداعى كۇرەس» دەپ باعالايدى. ازىرگە اتالمىش ەلدەردىڭ پروكۋراتۋراسى مەن پارلامەنت مۇشەلەرى رەسمي تۇسىنىكتەمە بەرگەن جوق، الايدا كاسىپكەرلەر ولاردىڭ تەكسەرۋگە تولىق نەگىزى بار دەپ ەسەپتەيدى. جاعدايدىڭ قالاي ءوربيتىنى – قازاقستانداعى جانە شەتەلدەگى قۇقىق قورعاۋ ورگاندارىنىڭ بىرلەسكەن ارەكەتىنە بايلانىستى بولماق.
