Qazaqstandyq kásipkerler Nurlan Bımýrzın men Medǵat Qalıev burynǵy prezıdent Nursultan Nazarbaevtyń qyzy Álıa Nazarbaevaǵa qatysty «reıderlik» aıyptar boıynsha Ulybrıtanıa men Shveısarıadaǵy quqyq qorǵaý organdaryna resmı hat joldaǵandaryn málimdedi, dep habarlaıdy Dalanews.kz.
Olardyń aıtýynsha, bul hattar brıtan parlamentiniń múshesi Margaret Hodj ben Shveısarıanyń Bas prokýrory Stefan Blattlerdiń atyna baǵyttalǵan. Kásipkerler Nazarbaeva áýletiniń shetelde jınaǵan aktıvterine jáne Qazaqstanda jasalǵan zańbuzýshylyqtarǵa qatysty dálel-aıǵaqtardy osy elderdiń tergeýshileri men prokýrorlaryna usynbaq nıette.
Bımýrzın men Qalıev óz málimdemelerinde Margaret Hodjdiń buǵan deıin brıtan parlamentinde sóılegen sózderin eske aldy.
Leıborıser partıasynan saılanǵan Hodj Qazaqstan elıtasynyń, sonyń ishinde Nazarbaev otbasyna jaqyn adamdardyń «mıllıardtaǵan dollardy shetelge zańsyz shyǵaryp, qymbat jyljymaıtyn múlik pen basqa da aktıvterdi Ulybrıtanıada zańdastyryp alǵanyn» ashyq jarıa etken. Kásipkerlerdiń pikirinshe, dál osy málimdeme brıtan organdaryna Nazarbaeva otbasynyń qarjy aǵyndaryn tergeýge negiz beredi. Olar «áýlettiń» aktıvteri tek Ulybrıtanıada emes, Shveısarıada da bolýy múmkin dep esepteıdi. Osyǵan oraı, ekinshi hat Shveısarıanyń Bas prokýrory Stefan Blattlerge jiberilgen. Avtorlar bul elde de Nazarbaevaǵa tıesili bank esepshottary nemese ınvestısıalyq qorlar baryn alǵa tartyp, olardyń halyqaralyq ıýrısdıksıada qaralýǵa jatatynyn atap kórsetedi.
Kásipkerler uzaq jyldar boıy Qazaqstandaǵy tergeý jáne sot organdaryna shaǵym túsirgenderin, alaıda naqty nátıje shyqpaǵanyn aıtady. Olardyń sózinshe, memlekettik quqyq qorǵaý qurylymdary bıznesin «reıderlik jolmen» tartyp alǵan kezde shara qoldanbaǵan. Tipti «birlesken seriktesterdiń biri urlandy» degen aıyppen jasalǵan aryzdar da eskerilmepti. Bul jaıt olardy halyqaralyq mehanızmderdi paıdalanýǵa ıtermelep otyr. Bımýrzınniń pikirinshe, Qazaqstandaǵy sot jáne prokýratýra organdary «Staryı Kazahstan» dáýirinde tolyqtaı Nazarbaevtyń yqpalynda qalǵandyqtan, ádil sheshim shyǵarý qıynǵa soqqan. Endi «jańa Qazaqstan» qalyptasty degenmen, Nazarbaev áýletiniń «burynǵy artyqshylyqtaryn» paıdalanyp otyrǵanyn aıtady.
Kásipkerlerdiń hatyna qaraǵanda, Nazarbaevtar otbasynyń baılyǵy tek zańdy kásipten ǵana jınaqtalmaǵan. Olar «aınaladaǵy talaı tabysty kompanıalar men nysandarǵa reıderlik jolmen qol suǵyldy» dep málimdeıdi. Mundaı qadamdarda kúshtik qurylymdar men bılik ókilderiniń aralasýy múmkin ekenin de joqqa shyǵarmaıdy. Mysaly, hatta «Nursultan Nazarbaevtyń qyzdary, kúıeýbalalary, tipti jaqyn dostary men týystary birneshe býyn boıy jasandy qaǵazdar arqyly nemese memlekettiń qýatty resýrstaryna súıenip, bıznesin otandyq kásipkerlerden tartyp alyp otyrdy» degen aıyptaýlar bar.
Bımýrzın men Qalıev hattarda «Nazarbaevtyń qyzy – Álıa Nazarbaeva» dep naqty atap kórsetedi. Olar qyzdyń brıtan jáne shveısarıalyq bankter arqyly kiristerin zańdastyryp, túrli ınvestısıalyq jobalarǵa qatysqany, al Qazaqstan aýmaǵynda kúshtik organdardyń kómegimen «aqsha men múlikti zańsyz ıemdený» áreketin júzege asyrǵany týraly málimetterdi bólisken. Kásipkerler bul istiń halyqaralyq deńgeıde tergelýin suraıdy jáne qajet bolǵan jaǵdaıda kez kelgen tergeýshi men prokýrordyń aldynda jaýap berýge daıyn ekenin jazady. Qazaqstannyń ishinde burynnan kele jatqan aqparat quraldarynda Nazarbaeva otbasynyń osy eki elde múlikteri baryna qatysty derekter birneshe márte kóterilgenin de eske salady.
Brıtanıa tarapy men Shveısarıa prokýratýrasyna joldanǵan hattarda avtorlar Qazaqstanda jańa zańnyń qabyldanǵanyna da nazar aýdarady. Onda eks-prezıdentter men olardyń otbasy músheleriniń jeke ómirine qatysty málimetterdi jarıalaýǵa tyıym salynatyny aıtylǵan. Degenmen kásipkerler «biz Álıa Nazarbaevanyń jeke ómirine qol suqpaımyz, tek zańsyz qarjy tranzaksıalary men reıderlik is-áreketter týraly derekterdi jarıa etemiz» dep túsindiredi. Hattarda Nursultan Nazarbaevtyń ózge de jaqyndary (ekinshi jáne úshinshi áıeli, týystary, kúıeý balalary men olardyń kóńildesteri) týraly da málimetter baryn tilge tıek etip, munyń barlyǵy «aýqymdy jemqorlyq pen zańsyz bıznesti basyp alý saldary» ekenin jazǵan.
Bımýrzın áńgimesinde jańa AQSH ákimshiliginiń Donald Tramp tóńiregindegi birqatar bıznes elıta ókilderimen baılanysy baryna toqtalady. Onyń aıtýynsha, Amerıkada da bul iske qatysty belgili bir qyzyǵýshylyq bar kórinedi, tek saılaýdan keıingi kezeńde saıası kadr almasý júrýde. Sonyń saldarynan AQSH-taǵy quqyq qorǵaý organdarynda tergeý jumysy sál sozylyp jatqanyn, biraq «bizdiń aryzymyz tirkeýde tur jáne bizdi shaqyratynyn jetkizdi» degen aqparatty ortaǵa salady. Kásipkerlerdiń paıymdaýynsha, olar aldymen Eýropa elderindegi tergeý áreketterine qatysyp, keıin Amerıkaǵa da barmaq.
Qazir Bımýrzın men Qalıev «bul kúresti álemniń ár túkpirinde jalǵastyramyz» dep otyr. Olardyń aıtýynsha, «Staryı Qazaqstan» júıesi kezinde kóptegen kásipker ádiletsizdik kórdi, al endi halyqaralyq sottar men prokýratýra organdaryna júginip, ózderiniń zańdy quqyqtaryn dáleldeýi tıis. Sondaı-aq bıznes-sektordaǵy basqa da «japa shekkenderdi» birge áreket etýge shaqyrady. «Eger Qazaqstanda ádilettilikke qol jetkize almasaq, onda sheteldik qurylymdardyń kómegine súıenýge májbúrmiz» degen oıyn ashyq aıtqan. Jańa zańdar men bılik aýysýy aıasynda áýlet múshelerine tıispeý nemese tek ishinara tergeý júrgizý ekonomıka men el ımıjine keri áserin tıgizedi dep esepteıdi. Sondyqtan kásibı sarapshylarǵa, halyqaralyq medıaǵa jáne quqyqtyq uıymdarǵa «Nazarbaev áýletiniń beıresmı qorǵalýy» týraly naqty aıǵaqtarmen shyǵý mańyzdy deıdi olar.
Kásipkerler jaqynda qoldaryna túsken jaýap hattaryn da mysalǵa keltiredi. Olardyń ishinde Bas prokýratýranyń nemese ózge de memlekettik mekemelerdiń «tekserý kezinde qylmystyq quram joq» degen sıpattaǵy qorytyndylary bolǵan. Alaıda bul jaýaptarǵa qanaǵattanbaǵan Bımýrzın men Qalıev óz dálelderin notarıaldy rastap, aýdarmalaryn qosa tirkep, endi eýropalyq jáne amerıkalyq tergeýshilerdiń nazaryn aýdarýǵa tyrysyp otyr. Olar bul iske halyqaralyq kóńil bólinse ǵana «ádiletsiz baıyǵan» kleptokratıalyq qurylymdardyń qyzmeti ashylyp, naqty jaýapkershilikke tartylar degen senimde.
Osylaısha, Ulybrıtanıa men Shveısarıaǵa joldanǵan hattarda Nursultan Nazarbaevtyń kishi qyzyna qatysty, sondaı-aq áýlet músheleriniń aktıvterine baılanysty derekter toptastyrylǵan. Avtorlar bul áreketti «aqıqatqa jetý jolyndaǵy kúres» dep baǵalaıdy. Ázirge atalmysh elderdiń prokýratýrasy men parlament músheleri resmı túsinikteme bergen joq, alaıda kásipkerler olardyń tekserýge tolyq negizi bar dep esepteıdi. Jaǵdaıdyń qalaı órbıtini – Qazaqstandaǵy jáne sheteldegi quqyq qorǵaý organdarynyń birlesken áreketine baılanysty bolmaq.
