AERC Қазақстан экономикасының өсімі бойынша болжамын жақсартты. Қазақстандағы "Қолданбалы экономиканы зерттеу орталығы" (AERC) өздерінің кезекті макроэкономикалық шолуын жариялап, 2025 жылға қатысты болжамдарын ұсынды. Ұйым деректеріне сүйенсек, мұнай өндірісі бойынша осыған дейінгі болжамдар расталып, ішкі сұраныс жақсарса, Қазақстан экономикасы күтілген қарқыннан да жақсы өсуі мүмкін, деп жазады Dalanews.kz.
Қазақстанның нақты экономикалық өсімі 4,6%-ды құрауы ықтимал
AERC 2025 жылы Қазақстанның нақты ЖІӨ-сі 4,6%-ға (жылдық есепте) ұлғаятынын болжайды. Бұл – алдындағы болжамды 4,0%-дан жоғары көрсеткіш. Мұндай оң өзгеріс бірінші кезекте мемлекеттік фискалдық қолдаудың күшеюіне, сонымен қатар тұтыныс пен инвестициялық сұраныстың артуына байланысты туындауда.
"Мұндай болжам мұнай өндірісі көлемі жылына 89 млн тонна деңгейінде сақталса дегенге негізделеді. Егер Теңіз кенішін кеңейту жобасы 2025 жылдың бірінші тоқсанынан кейін іске қосылса және қазақстандық мұнай-газ секторына қатысты санкциялық тәуекелдер мәселесі шешілсе, бұл көрсеткішті тағы көтеруге болады", – деп атап өтті AERC.
AERC-тің есебінше, биыл республикалық бюджет тапшылығы 3,37 трлн теңге көлемінде болуы мүмкін, бұл ЖІӨ-нің (-)2,3%-ына тең. Бұған дейінгі болжамда дефицит (-)4,2%-ға жетеді делінген. Сарапшылар бұл өзгерісті Ұлттық қордан түсетін трансферттердің артуымен түсіндіреді.
Сонымен бірге AERC салықтық түсімдердің жетіспеушілігі сақталатынын ескертеді. Сондықтан Ұлттық қордан ірі сомада қаражат тарту биыл да жалғасады. Бұл тәсіл бюджеттегі дефицитті қысқа мерзімде азайтуға мүмкіндік берсе де, оның ұзақмерзімді салдары туралы мәселе ашық күйінде қалуда.
Инфляция 7%-ға жетуі мүмкін
Зерттеуде инфляция қарқынына қатысты болжам алдыңғысынан нашарлай түскен. Орташа есеппен алғанда тұтыну инфляциясы 7,0% (жылдық есеппен) деңгейінде күтіліп отыр. Бұған дейінгі болжамда бұл көрсеткіш 6,7% болған. AERC сарапшылары егер проинфляциялық факторлар күшейсе, бұл көрсеткіштің одан әрі өсуі ғажап емес екенін айтады.
Төлем балансы және импорт
2025 жылы импорт көлемінің едәуір артатыны болжанған. Бұл жағдай көрсетілетін қызметтер саудасындағы дефицитті тереңдетіп, ағымдағы шот сальдосын (-)8%-ға дейін нашарлатуы мүмкін. Бұған дейін бұл көрсеткіш (-)5,2% деңгейінде болжаған еді.
Ал 2025 жылдың қорытындысы бойынша ұлттық валютаға шаққанда 1 АҚШ доллары 489,5 теңге болып, қазіргі бағаммен салыстырғанда теңге нығая түсетінін болжайды. Дегенмен бұл көрсеткіш өткен жылғы қазан айындағы болжамға (480,8 теңге) қарағанда аздап нашарлағанын танытады.
Әлемдік экономика және "Маганомика" әсері
AERC баяндамасында ғылыми-технологиялық өзгерістер, оның ішінде жасанды интеллект пен жаңа технологиялық қолданбаға көшу – жаһандық үрдісті айқындайтыны айтылған. Ал АҚШ-тағы саяси өзгерістер, әсіресе Дональд Трамптың президенттікке қайта келу ықтималдығы, "Маганомика" деп аталатын экономикалық және саяси тәсілдердің пайда болуына түрткі болуы мүмкін. Болжамдағы белгілі бір жайттардың Украинадағы әскери іс-қимылдардың тыйылуы ықтималдылығы туралы болжамға да қатысы бар.
"Трамптың ықтимал жеңісі Кремний алқабының (Silicon Valley) технологиялық олигархиясын күшейтіп, инновацияларды жеделдетуге әсер етеді. Дегенмен оның қайшылықты риторикасы жаһандық қаржы жүйесін одан әрі теңгерімсіз күйге түсіруі мүмкін", – деп жазады AERC-тың бас директоры Жәнібек Айғазин.
Халықаралық валюта қорының болжамы
Халықаралық валюта қорының World Economic Outlook басылымының қаңтар айына арналған жарияланымында әлемдік экономиканың өсімі 3,2%-дан 3,3%-ға дейін жақсаратыны, бірақ бұл қарқын біркелкі болмайтыны көрсетілген. АҚШ-та перспективалар жағымдырақ көрінсе, кейбір дамыған елдерде іскерлік белсенділік бәсеңдеуі ықтимал. Жалпы әлем бойынша инфляция біртіндеп төмендегенімен, дамыған елдердегі баға тұрақтылығы дамушы нарықтармен салыстырғанда әлдеқайда жылдам қалпына келеді.
Сарапшылардың пікірінше, АҚШ-тың монетарлық саясатының кез келген өзгерісі жаһандық қаржы және бюджет тұрақтылығына тікелей ықпал етіп, дамушы елдердің экономикасына әсер етпек.
Қорытынды
AERC деректері Қазақстан экономикасы 2025 жылы бірқатар қолайлы фактордың арқасында 4,6% деңгейінде өсім көрсетуі мүмкін екенін аңғартады. Дегенмен инфляцияның жоғарылауы, импорттың ұлғаюы, Бюджет пен Ұлттық қор арасындағы трансферт саясаты сынды мәселелер шешімін таппаса, болжанған көрсеткіштерге қол жеткізу оңай болмайтыны анық. Ал жаһандық деңгейде АҚШ саясатының өзгерістері мен жаңа технологиялық кезеңге өтудің ықпалы – әлемдік экономиканың негізгі қозғаушы күші ретінде күнтәртібіне шығып отырған жайы бар.
