– يرينا ۆلاديميروۆنا، قازاقستان بيلىگىنىڭ گەندەرلىك ساياساتتى تۋ ەتىپ كوتەرگەنىنە ونداعان جىل بولعانىن بىلەمىز، «قازاقستان رەسپۋبليكاسىندا 2006-2016 جىلدارعا ارنالعان گەندەرلىك تەڭدىك ستراتەگياسى» دايىندالىپ، وسى قۇجاتتىڭ شەڭبەرىندە كوپتەگەن ءىس-شارالار جۇزەگە اسقانىن كوزىمىز كوردى. ەلىمىزدەگى گەندەرلىك ساياساتتى جۇزەگە اسىرۋدىڭ باسى-قاسىندا جۇرگەن ادام رەتىندە ايتىڭىزشى، قازاق قوعامىندا ايەل-ازاماتتارعا دەگەن قۇرمەت قانشالىقتى ارتتى؟
– كەز كەلگەن قوعامدا، كەز كەلگەن مەملەكەتتە ايەل-اناعا دەگەن قۇرمەت ءبىر عانا ستراتەگيالىق قۇجاتپەن شەكتەلمەيتىنى انىق. قازاق قوعامىندا ايەلدەردىڭ ءوز ورنى بار. وتكەن تاريحقا كوز جۇگىرتەتىن بولساق، ەر-ازاماتتارمەن قالىسپاي قوعامدىق-ساياسي ومىرگە بەلسەنە ارالاسقان ءبىراز ايەل-انالاردىڭ اتىن اتاۋعا بولادى. سول سەبەپتى ءوز باسىم گەندەرلىك ساياسات قازاق قوعامى ءۇشىن جات دۇنيە دەپ ايتا المايمىن.
ءقازىر زامان وزگەردى. قازاق ايەلى وت باسى، وشاق قاسىنان ۇزاپ شىقپايدى دەگەن قاساڭ قاعيدا كەلمەسكە كەتتى. بۇگىندە قىز-كەلىنشەكتەر قالاعان سالاسى بويىنشا ماماندىق الۋىنا بارلىق جاعداي جاسالىنعان. وسى يگىلىكتى پايدالانىپ، ءوزىن دامىتقان ايەل-ازاماتتار ەلىمىزدىڭ دامۋىنا ءوز ۇلەسىن قوسىپ ءجۇر.
ءدال ءقازىر قازاقستاندا ايەل ازاماتتاردىڭ ەر-ازاماتتارمەن بىردەي كارەرا جاساپ، مانسابىن جوعارىلاتۋىنا بارلىق جاعداي جاسالعان. بۇل تۇرعىدان ەشقانداي ماسەلە جوق.
ءبىزدى تولعاندىرىپ وتىرعان ماسەلە باسقا. ەلىمىزدەگى ايەل ازاماتتاردىڭ ءبارى مانساپ قۋىپ، قىزمەتتىڭ سوڭىندا جۇرگەنى انىق. كوپتەگەن ايەلدەر ماماندىعى بويىنشا جۇمىس ىستەپ، وتباسىنىڭ ۇيىتقىسى بولىپ، بالا تاربيەلەۋدە. مەملەكەت وسىنداي ايەل ازاماتتارعا ماتەريالدىق تۇرعىدان قولداۋ كورسەتۋ كەرەك. قازاق قوعامى ءۇشىن ايەل-انا ۇرپاق تاربيەسىنە جاۋاپتى تۇلعا بولعان. ءقازىر دە وسى ءۇردىس جالعاسىن تابۋدى. ەشتەڭە وزگەرگەن جوق. سوندىقتان ءسابيلى بولىپ، بالا كۇتىمىندەگى ايەلدەرگە مەملەكەت بار بولعانى ءبىر جىل عانا جاردەماقى تولەيدى. الداعى ۋاقىتتا بىزدەر التىن قۇرساق انالارعا جاردەماقى تولەۋدى 3 جىلعا دەيىن سوزۋعا كۇش سالۋىمىز كەرەك. ءبىر جىلدا انا بالاسىن تاستاپ جۇمىسقا شىعىپ كەتە المايتىنى بەلگىلى.
– ءسىزدىڭ ويىڭىزشا، ءسابيلى بولعان انالارعا مەملەكەت 3 جىلعا دەيىن جاردەماقى تولەۋى كەرەك دەپ ەسەپتەيسىز عوي؟
– ارينە، تولەنۋى كەرەك. قازىرگى تاڭدا وسى ماسەلەنى بارىنشا كوتەرىپ، ايتىپ ءجۇرمىز. ايەل ازاماتتاردىڭ ءسابيلى بولىپ، 3 جىلعا دەكرەتتىك «دەمالىسقا» شىققانىن دەمالىسپەن شاتاستىرماۋىمىز كەرەك. ويتكەنى ءۇش جىل بويى بالانىڭ كۇتىمىمەن اينالىسۋ وڭاي شارۋا ەمەس.
بۇگىندە كوپتەگەن ايەل-انالار بالالارى ءبىر جاسقا تولعاننان كەيىن كۇتۋشى جالداپ، جۇمىسقا شىعۋعا تىرىسادى. كۇتۋشى جالداۋعا جاعدايى كەلمەگەندەر جاس بالاسىن ەنەلەرىنە تاستاپ، جۇمىسىن جالعاستىرىپ جۇرگەنىن كورىپ ءجۇرمىز.
كەز كەلگەن انا بالا كۇتۋشىسىن جالداسا، وعان اقى تولەنەدى. ال ولار وزدەرى بالا كۇتىمىمەن اينالىسسا، ونى تەگىن جۇمىس رەتىندە قابىلدايمىز.
بۇگىندە ەلىمىز ادام كاپيتالىن دامىتۋعا باسا ءمان بەرىپ وتىرعان عوي. ادام كاپيتالىنىڭ باستاۋ قاينارىندا بالا كۇتىمى مەن تاربيەسى تۇراتىنىن ەستەن شىعارماۋىمىز كەرەك. ەگەر ايەل-انالاردىڭ بالالارعا دۇرىس تاربيە بەرەتىن مۇمكىندىگى بولسا، ولار قوعامعا اقىل-ويى دامىعان سانالى ازامات دايىنداپ بەرەدى.
– بۇگىندە ايەلدەرگە قاتىستى زورلىق-زومبىلىق وقيعالارى ءجيى كەزدەسىپ جاتاتىنى جاسىرىن ەمەس. وسىنداي قوعامعا جات قىلىقتار قالاي پايدا بولادى؟
– راس، ءقازىر ايەلدەرگە قاتىستى زورلىق-زومبىلىق ارەكەتتەرى كەزدەسىپ قالادى. بۇل ماسەلەمەن مەملەكەتىمىز كۇرەسىپ جاتىر. مەنىڭشە، كەز كەلگەن وسىنداي وقيعانىڭ استارىندا الەۋمەتتىك قيىنشىلىق جاتادى. ايتالىق، جۇمىس ىستەپ، ءوزى اقشا تاۋىپ جۇرگەن انا ءسابيلى بولعاننان كەيىن، بالا باعىپ، كۇيەۋىنىڭ قولىنا قاراپ قالادى. وسىدان كەيىن كەيبىر جاس انالار وزىنە كۇندەلىكتى قاجەتتى كوسمەتيكاسى مەن گيگيەنالىق زاتتارىن الۋ ءۇشىن كۇيەۋىنەن اقشا سۇراۋعا ءماجبۇر بولادى. بۇعان وتباسىنىڭ باسقا دا شىعىندارى قوسىلعاننان كەيىن ەر-ازاماتتىڭ تاپقان تابىسى جەتپەي، جاس وتباسى قيىندىققا تاپ بولاتىنى انىق. وسىدان كەيىن تۇرمىستىق دەڭگەيدەگى ۇرىس-كەرىستەر پايدا بولادى. كەيدە مۇنىڭ سوڭى ەرىنىڭ زايىبىنا قول كوتەرىپ، زورلىق كورسەتۋىمەن اياقتالىپ جاتاتىنى جانعا باتادى.
ەگەر جاس وتباسىلاردىڭ شاڭىراعى ورتاسىنا تۇسپەسىن، تۇرمىستىق دەڭگەيدەگى زورلىق-زومبىلىقتاردىڭ تۇبىرىنە بالتا شاپقىمىز كەلسە، ءسابيلى بولعان انالارعا بالالاردىڭ بۇلدىرشىندەرى 3 جاسقا تولعانشا جاردەماقى تولەۋ ماسەلەسىن شەشىپ بەرۋىمىز كەرەك. سول كەزدە وتباسىندا كەزدەسەتىن تۇرمىستىق زورلىق-زومبىلىقتاردىڭ ايتارلىقتاي تومەندەيتىنىنە سەنىمدىمىن.
– سىزدىڭشە، جاس ءسابيى بار انالارعا جاردەماقى تولەپ، بالا تاربيەسىمەن الاڭسىز اينالىسۋىنا جاعداي جاساپ، تۇرمىستاعى زورلىق-زومبىلىقتاردى تىيۋعا بولا ما؟
– مۇنداي ارەكەت تۇرمىستىق زورلىق-زومبىلىقتى تۇبەگەيلى جوق قىلادى دەپ كەسىپ ايتۋعا بولماس. ءبىراق زورلىق-زومبىلىقتىڭ ايتارلىقتاي تومەندەۋىنە سەپتىگىن تيگىزەتىنىنە سەنىمدىمىن. بالا كۇتىمى ءۇشىن بەرىلەتىن جاردەماقى قالالى جەردە وتباسى بيۋدجەتى ءۇشىن اناۋ ايتقانداي كوپ اقشا ەمەس شىعار. ءبىراق اۋىلدى جەردە تۇراتىن حالىق ءۇشىن مەملەكەتتىڭ جاردەماقىسى وتباسى ءۇشىن ايتارلىقتاي قولداۋ بولاتىنىن ۇمىتپاۋىمىز كەرەك.
جاسىراتىنى جوق، ءقازىر اۋىلدا مەملەكەتتىڭ جاردەماقىسىن الۋ ءۇشىن ۇستى-ۇستىنە بوسانىپ، كوپبالالى وتباسى اتانىپ، مەملەكەتتىڭ بالالارعا بەرەتىن جاردەماقىسىن تالعاجاۋ ەتىپ وتىرعان وتباسىلار بار. بۇل اششى دا بولسا شىندىق. كەز كەلگەن ايەل ادامنىڭ ءجيى بالا كوتەرىپ، بوسانۋى دەنساۋلىعىنا اۋىر تيەتىنىن دە ۇمىتپاۋىمىز كەرەك. اۋىلداعى ايەل-انالار وزدەرىنە ءۇش جىل بويى دەكرەتتىك جاردەماقى تولەنەتىنىنە سەنىمدى بولسا، ولار جۇكتىلىكتى جوسپارلاپ، دەنساۋلىعىن قاراۋعا مۇمكىندىك الادى. مەملەكەت جاس بوسانعان انالاردىڭ ەكونوميكالىق تۇرعىدان تاۋەلسىزدىگىن قامتاماسىز ەتۋگە كۇش سالۋى كەرەك دەپ ەسەپتەيمىن. كەز كەلگەن انا مۇمكىندىگى بولسا، بوس ۋاقىتىن بالاسىنا ارناپ، ونىڭ بويىندا بۇعىپ جاتقان قاسيەتتەرىن اشۋعا تىرىسادى. ءقازىر قالادا كوشەگە شىقساڭىز، بالاسىن ءتۇرلى ۇيىرمەلەرگە جەتەكتەپ اپارا جاتقان انالاردى كورەسىز. وسىعان قاراپ بالا تاربيەسىمەن اينالىسۋ ءۇشىن انالاردىڭ ۋاقىتى مەن ازداعان بولسا دا قارجىلاي مۇمكىندىگى بولۋى كەرەك دەپ ەسەپتەيمىن. مۇنداي يگىلىككە اۋىل مەن قالاداعى انالار بىردەي قول جەتكىزۋى كەرەك.
– اڭگىمەڭىزگە راقمەت!
سۇحباتتاسقان نۇرلان جۇماحان
