اقپاراتتىق تەحنولوگيا سالاسىن دامىتۋ ماقساتىندا ەلىمىزدە دە تاۋەلسىزدىك العاننان بەرگى كەزەڭدە از جۇمىس ىستەلگەن جوق. جارقىن جوبالاردىڭ، بايىپتى باستامالاردىڭ تۇساۋى كەسىلدى. ءبىراق... جاسىرىپ-جاۋىپ قايتەيىك، «يگىلىگى مول بولادى» دەپ اسىعا كۇتكەن جوبالاردىڭ «جولى بولماي»، اياقسىز قالىپ، سۋ اياعى قۇردىمعا كەتتى. ەگەر 2017 جىلى «سيفرلىق قازاقستان» باعدارلاماسى قابىلدانباسا، سالاداعى ماسەلەلەر قوردالانعان ۇستىنە ودان بەتەر قوردالانا تۇسەر مە ەدى، بالكىم.
پرەزيدەنت جولداۋىندا سيفرلىق تەحنولوگيانى دامىتۋدى ءبىرىنشى باسىمدىق رەتىندە ەڭ ماڭىزدى كەشەندى مىندەتتەردىڭ ساناتىنا جاتقىزدى. وسىلايشا سيفرلىق يندۋستريانى دەنساۋلىق ساقتاۋ، ءبىلىم سەكىلدى نەگىزگى سالالاردا دامىتۋدىڭ وزەكتىلىگى ارتىپ، ۇكىمەتكە «سيفرلىق قازاقستان» باعدارلاماسىن ازىرلەۋدى تاپسىرعان بولاتىن.
باعدارلاما قابىلدانعالى بەس جىلدىڭ ءجۇزى بولدى. ارينە بەس جىلدا اتقارىلعان جۇمىستاردى تولىق بايانداپ شىعۋ مۇمكىن ەمەس. ءبىر انىعى، بەس جىلدا باس بارماقپەن باعالاۋعا تۇرارلىقتاي جۇمىستار اتقارىلدى. ءيا، اتقارىلعان جۇمىستار از ەمەس. الايدا، الدا تۇرعان مىندەتتەر تىپتەن اۋقىمدى.
اتاپ وتەر بولساق، ەل ۇكىمەتىنىڭ الدىندا تۇرعان ماڭىزدى مىندەتتەردىڭ ءبىرى – مەملەكەت باسشىسى قاسىم-جومارت توقايەۆتىڭ تاپسىرماسىنا سايكەس وتكەن جىلدىڭ قازانىندا قابىلدانعان «سيفرلاندىرۋ، عىلىم جانە يننوۆاسيالار ەسەبىنەن تەحنولوگيالىق سەرپىلىس» ۇلتتىق جوباسىن جۇزەگە اسىرۋ. ق ر سيفرلىق دامۋ، يننوۆاسيالار جانە اەروعارىش ونەركاسىبى ءمينيسترى باعدات ءمۋسيننىڭ ايتۋىنشا، جوبانى 2021-2025 جىلدار ارالىعىندا جۇزەگە اسىرۋ جوسپارلانۋدا. قارالعان قارجى كولەمى 2 255 890 323 مىڭ تەڭگەنى قۇرايدى. جالپى جوبا 211 ءىس-شارادان، 44 كورسەتكىشتەن، 226 تاپسىرمادان، سونداي-اق 10 نەگىزگى باعىتتان تۇرادى.
«جولداۋ جۇكتەگەن مىندەتتەرگە سايكەس «سيفرلاندىرۋ، عىلىم جانە يننوۆاسيالار ەسەبىنەن تەحنولوگيالىق سەرپىلىس» ۇلتتىق جوباسى شەڭبەرىندە مەملەكەتتىك قىزمەت سالاسىنا رەينجينيرينگ جاسالىپ، ءبىرقاتار وڭ ناتيجەلەرگە قول جەتكىزىلدى. ماسەلەن بۇرىنعىداي ەسەپسىز قاعاز پايدالانۋ، قاعازباستىلىق تىيىلىپ، بيۋروكراتيانىڭ جولى كەسىلدى. ۇلتتىق جوبا 2025 جىلعا دەيىن جۇزەگە اساتىن بولسا، وسى ۋاقىت ارالىعىندا مەملەكەتتىك قىزمەتتىڭ 5 000 بيزنەس-پروسەسىنە رەينجينيرينگ جاسالاتىن بولادى» دەيدى باعدان مۋسين.
«سيفرلىق قازاقستان» باعدارلاماسى قابىلدانعالى بەرى مەملەكەتتىك قىزمەتتەردى ەلەكتروندى فورماتقا اۋىستىرۋ ءىسى قارقىندى تۇردە جۇرگىزىلە باستاعانى بەلگىلى. ءمينيستردىڭ مالىمدەۋىنشە، بۇگىندە مەملەكەتتىك قىزمەتتەردىڭ 94 پايىزى ەلەكتروندى فورماتقا اۋىسقان ەكەن. سونىمەن قاتار 10-عا جۋىق مەملەكەتتىك قىزمەتتى حقكو-عا (حالىققا قىزمەت كورسەتۋ ورتالىعى) بارماي دا الۋ مۇمكىندىگى جاسالىپتى. باعدات باتىربەك ۇلى بيىلعى جىلدىڭ سوڭىنا دەيىن مۇنداي قىزمەتتەردىڭ جالپى سانىن 44-كە جەتكىزۋ جوسپارلانىپ وتىرعانىن ايتادى.
ۇلتتىق جوبا اياسىندا جەر قاتىناستارى، قۇرىلىس، اۋىل شارۋاشىلىعى، وتىن-ەنەرگەتيكا، ءبىلىم، كولىك سەكىلدى ءبىرقاتار نەگىزگى سالالاردا دا اتاپ وتۋگە تۇرارلىقتاي اۋقىمدى تىرلىكتەر تىندىرىلعان. ماسەلەن ۇلتتىق جوبا بويىنشا اسىراۋشى سالا – اگروسەكتوردا ءبىرىنشى شىلدەدەن باستاپ سۋبسيديالاۋ جۇيەسى ىسكە قوسىلىپتى. ەندى اۋىل شارۋاشىلىعى تاۋار وندىرۋشىلەرى وزدەرىن تولعاندىرعان كەز كەلگەن سۇراقتىڭ جاۋابىن اتالعان جۇيەدەن تابا الادى. ەڭ باستىسى سۋبسيديالاۋ جۇيەسىندە شارۋالارعا مەملەكەت تاراپىنان كورسەتىلەتىن كومەك، قولداۋلار جايلى اقپاراتتار ورنالاستىرىلعان.
ۇلتتىق جوبانىڭ ارقاسىندا ءبىلىم بەرۋ سالاسىنىڭ دا كەم-كەتىگى بۇتىندەلىپ، ۇپايى تۇگەندەلە تۇسۋدە. ق ر عىلىم جانە جوعارى ءبىلىم ءمينيسترى ساياسات نۇربەكتىڭ سوزىنە سۇيەنسەك، ءبىلىم بەرۋ سالاسىن سيفرلاندىرۋ باعىتىندا اتقارىلىپ جاتقان كەشەندى جۇمىستاردىڭ ارقاسىندا بۇگىنگە دەيىن قولدانىستاعى 670 باسپا وقۋلىقتىڭ 97 پايىزدان استامى سيفرلىق فورماتقا كوشىرىلگەن كورىنەدى. 2022 جىلدىڭ سوڭىنا دەيىن 100 پايىز سيفرلاندىرىلادى دەپ كۇتىلۋدە.
«ۇلتتىق جوبا شەڭبەرىندە جۇزەگە اساتىن «عىلىم» باعىتى كوپتەگەن وڭ ناتيجەلەرگە قول جەتكىزۋگە مۇمكىندىك بەرەدى. مىسالى، قازىرگى تاڭدا قازاقستان بويىنشا عالىم-زەرتتەۋشىلەردىڭ جالپى سانى 21،6 مىڭ بولسا، 2025 جىلعا دەيىن 1،5 ەسەگە كوبەيتۋ كوزدەلۋدە. بارشاڭىزعا ءمالىم، مەملەكەت باسشىسى قاسىم-جومارت كەمەل ۇلىنىڭ ءعىلىم-بىلىم سالاسىنا قولداۋىنىڭ ارقاسىندا عالىمداردىڭ ەڭبەكاقىسى 2 ەسەگە ءوستى. الداعى ۋاقىتتا دا ەلىمىزدىڭ بولاشاعى سانالاتىن جاس عالىمداردى قولداۋ شارالارى جالعاسا بەرەتىن بولادى.
بيىل «جاس عالىم» جوباسى ارقىلى 1037 گرانت بولىنسە، كەلەشەكتە جىل سايىن جاس عالىمدارىمىزدىڭ حالىقارالىق تاعىلىمدامالاردان ءوتۋى ءۇشىن 500 گرانت بولىنبەك. وتكەن جىلى الەمنىڭ تۇكپىر-تۇكپىرىندەگى ءبىلىمى مەن عىلىمى دامىعان ەلدەردەگى عىلىمي ورتالىقتاردا 400 عالىمىمىز تاجىريبە الماسىپ كەلدى. مۇنىڭ بارلىعى جاس عالىمداردى ىنتالاندىرۋ، قولداۋ، تالانتىن شىڭداۋ ءۇشىن ىستەلىپ جاتقان جۇمىستار»، دەيدى ساياسات نۇربەك.
وسىلايشا «سيفرلاندىرۋ، عىلىم جانە يننوۆاسيالار ەسەبىنەن تەحنولوگيالىق سەرپىلىس» ۇلتتىق جوباسى ءبىرقاتار سالانىڭ سەرپىندى دامۋىنا جول اشۋدا. اسىرەسە ءبىلىم جانە عىلىم، جەر قاتىناستارى، الەۋمەتتىك سالالاردا از ۋاقىتتا-اق اۋقىمدى جۇمىستار اتقارىلعانىن جوعارىدا ءبىز كەلتىرگەن دەرەكتەردەن-اق اڭعارۋعا بولادى. ءبىزدىڭ جازباعانىمىز، قامتىماعانىمىز قانشاما؟!
ءيا، قازىرگى سيفرلى ءداۋىر جايباسارلىقتى كەشىرمەيدى. بابالارىمىزشا ساۋىن ايتىپ ەل جياتىن نەمەسە ءۇشبۋ حات جونەلتىپ، پوشتاشىنىڭ جولىن توسىپ جۇرەتىن كەزەڭ الدەقاشان كەلمەسكە كەتكەن. ءسىز بەن ءبىز اقپاراتتىق تەحنولوگيانىڭ داۋىرلەپ تۇرعان عاسىرىندا ءومىر ءسۇرىپ جاتىرمىز. ەگەر ۋاقىتتىڭ اعىسىمەن بىرگە ءجۇزىپ، ءداۋىردىڭ تىنىسىن سەزىنە الساق قانا وركەنيەت كوشىن باستاعان كوشباسشى ەلدەردىڭ قاتارىنان تابىلا الامىز.
قالاي دەسەك تە ەڭ باستىسى سەڭ قوزعالىپ، اقپاراتتىق تەحنولوگيا سالاسىنىڭ تامىرىنا قان جۇگىردى. الداعى ۋاقىتتا «سيفرلاندىرۋ، عىلىم جانە يننوۆاسيالار ەسەبىنەن تەحنولوگيالىق سەرپىلىس» ۇلتتىق جوباسى جانە سالانى دامىتۋ ماقساتىندا قولعا الىنعان باسقا دا باياندى باستامالار ءتيىمدى جۇزەگە اسىپ جاتسا، ۇتارىمىز كوپ بولماق.
