سوڭعى جىلدارى قازاقستاندا تۋريزم سالاسىندا ينۆەستيسيالىق بەلسەندىلىكتىڭ ءوسۋى ەكونوميكانىڭ ماڭىزدى قۇبىلىستارىنىڭ بىرىنە اينالدى. بۇرىن تۋريزم قوسالقى باعىت رەتىندە قابىلدانسا، بۇگىندە ول شيكىزات ەمەس سەكتورداعى ەڭ سەرپىندى دامىپ كەلە جاتقان سالا، دەپ حابارلايدى Dalanews.kz.
رەسمي دەرەكتەرگە سايكەس، 2024 جىلى تۋريزمگە سالىنعان ينۆەستيسيا كولەمى رەكوردتىق كورسەتكىش - شامامەن 950 ملرد تەڭگەگە جەتتى. ال 2025 جىلدىڭ العاشقى 10 ايىندا بۇل كورسەتكىش 1 ترلن تەڭگەگە جۋىقتاپ، وتكەن جىلعى دەڭگەيدەن اسىپ ءتۇستى. بۇعان دەيىن ينۆەستورلارعا مۇقتاج بولعان سالا ءۇشىن بۇل – ساپالىق تۇرعىدان ۇلكەن سەرپىلىس. مۇنداي ءوسىم تەك ىشكى سۇرانىستىڭ ارتۋىمەن نەمەسە ينفراقۇرىلىمنىڭ دامۋىمەن عانا بايلانىستى ەمەس. قازاقستاندا ءقازىر ينۆەستورلاردىڭ جۇمىسى بارىنشا جەڭىلدەتىلگەن: رەتتەۋ تەتىكتەرى اشىق جۇرگىزىلەدى، جاڭا ءىس باستايمىن دەگەندەرگە جىلدام رۇقسات بەرىلەدى، ال مەملەكەتتىك ينستيتۋتتار جەكە باستامالاردى بەلسەندى تۇردە قولداپ وتىر. مۇنىڭ ءبارى تاۋەكەلدەردى ازايتىپ، ءىرى جوبالارعا ەرەكشە جاعداي جاسايدى، مۇمكىندىك بەرەدى.
ينۆەستور تارتۋدىڭ نەگىزگى تەتىكتەرى
فوتو: الماتى قالاسى اكىمدىگىنىڭ باسپا ءسوز قىزمەتىنەن
ينۆەستيسيا تارتۋداعى باستى فاكتورلاردىڭ ءبىرى – ينفراقۇرىلىمدى دامىتۋ. مەملەكەت جولداردى، ينجەنەرلىك جەلىلەردى جانە بازالىق كوممۋنيكاسيالاردى ءوز موينىنا العان جاعدايدا، ينۆەستور قوناقۇيلەر، ساياباقتار، كۋرورتتار مەن سەرۆيستىك نىساندار سياقتى ءونىمدى دامىتۋعا كوڭىل بولە الادى.
قوسىمشا ىنتالاندىرۋ رەتىندە سالىقتىق جەڭىلدىكتەر، جابدىقتاردى جەڭىلدەتىلگەن تارتىپپەن يمپورتتاۋ جانە جەر تەلىمدەرىن ءتيىمدى شارتتارمەن ۇسىنۋ قاراستىرىلعان. ءقازىردىڭ وزىندە KazakhInvest كاسىپكەرلەرگە «ءبىر تەرەزە» قاعيداتى بويىنشا قىزمەت كورسەتىپ، جوبالاردى ىسكە اسىرۋ مەرزىمىن قىسقارتتى. سونىمەن قاتار قازاقستان تۋريستىك ايماقتارىن حالىقارالىق دەڭگەيدە بەلسەندى دامىتىپ، ءىرى وپەراتورلار مەن ينۆەستيسيالىق قورلاردى تارتۋعا كۇش سالىپ وتىر. مۇنداي قۇرالدار ونداعان جىل بويى جۇمىس ىستەي الاتىن اۋقىمدى كلاستەرلىك جوبالاردى ىنتالاندىرادى.
الەمدىك تاجىريبە جانە قازاقستانداعى جاعداي
فوتو: freepik
تۋريزمگە دەگەن قىزىعۋشىلىقتىڭ ارتۋى – جاھاندىق ترەند. كوپتەگەن ەلدە بۇل سالا ەكونوميكانىڭ نەگىزگى درايۆەرىنە اينالعان. دۇرىس جوبالانعان كۋرورتتار تۇراقتى تابىس اكەلىپ، جۇمىس ورنىن ارتتىرىپ، ساباقتاس سالالاردىڭ دامۋىنا جول اشادى. وعان وزبەكستانداعى «اميرسوي» كۋرورتى ايقىن مىسال بولا الادى. باستاپقىدا تاۋ شاڭعىسى كەشەنى رەتىندە جوسپارلانعان بۇل نىسان قىسقا ۋاقىت ىشىندە جىل بويى جۇمىس ىستەيتىن تۋريستىك كلاستەرگە اينالدى. مەملەكەت ينفراقۇرىلىمدى قامتاماسىز ەتسە، جەكە ينۆەستورلار قوناقۇيلەرگە جانە سەرۆيستىك قىزمەتتەرگە قارجى سالدى. بۇل جوبادا PGI Management حالىقارالىق كومپانياسىنىڭ، اسىرەسە توماس تور يەنسەننىڭ تاجىريبەسى ماڭىزدى ءرول اتقاردى. ناتيجەسىندە «اميرسوي» اينالاسىندا شاعىن بيزنەس پەن جاڭا قىزمەت تۇرلەرىن قامتيتىن تولىققاندى ەكونوميكالىق ەكوجۇيە قالىپتاستى.
قازاقستان ءۇشىن بۇل تاجىريبە – مىقتى تۇجىرىمداما، ساپالى ينفراقۇرىلىم جانە مەملەكەت پەن بيزنەستىڭ ءتيىمدى ارىپتەستىگى تۇتاس ءبىر ءوڭىردى وزگەرتە الاتىنىنىڭ دالەلى. قازاقستان ۇكىمەتى وسى مودەل بويىنشا ششۋچينسك-بۋراباي، ماڭعىستاۋ جانە الماتى تاۋ كلاستەرىنە كوڭىل ءبولىپ وتىر. بۇل ايماقتاردا كولىك، سەرۆيس جانە جىل بويعى دەمالىستى بىرىكتىرەتىن كەشەندى باعدارلامالار جۇزەگە اسىرىلىپ جاتىر.
«قازاقستاندا تاۋ دەمالىس ايماقتارىن دامىتۋ ءۇشىن بىرەگەي تابيعي الەۋەت بار. مۇنداي ارتىقشىلىق باسقا ەلدە جوق»، – دەدى PGI Management حالىقارالىق كومپانياسىنىڭ ديرەكتورى توماس تور يەنسەن.
ماڭىزدى فاكتورلاردىڭ ءبىرى – ءتورت ماۋسىمدىق تۋريزم. كوپتەگەن ەلدە تۋريستىك ماۋسىم بىرنەشە ايمەن شەكتەلسە، ال قازاقستاننىڭ تاۋلى ايماقتارى جىل بويى تۋريست قابىلداي الادى. بۇل تاۋ ءتۋريزمىن جۇمىس ورنى جانە وڭىرلىك ينفراقۇرىلىمدى دامىتاتىن سالانىڭ لوكوموتيۆىنە اينالدىرادى.
«قازاقستان ەكونوميكاسىن ىلگەرىلەتۋگە ۇلكەن مۇمكىندىك بار. اسىرەسە تاۋ ايماقتارى – ءتورت ماۋسىمدا تۋريست قابىلداي الادى»، – دەيدى ساراپشى.
تۋريزم – جۇمىس كوزى
تۋريزم – الەمدەگى ەڭ ءىرى جۇمىس بەرۋشى سالالاردىڭ ءبىرى. الماتى تاۋ كلاستەرىن دامىتۋ قازاقستاندا دا وسىنداي مودەل قالىپتاستىرۋعا مۇمكىندىك بەرەدى. ساراپشىلاردىڭ الدىن الا باعالاۋىنشا، جوبا اياسىندا 5 مىڭعا دەيىن جاڭا جۇمىس ورنى اشىلادى. ەڭ باستىسى، تەك ءقوناقۇي، شاڭعى مەكتەپتەرىمەن شەكتەلمەيدى. جۇيەگە ينجەنەر، گيد، رەستوراتور، پروكات ماماندارى مەن تەحنيكالىق قىزمەتكەرلەر دە كىرەدى. سالىستىرۋ ءۇشىن: بۇگىندە الماتىداعى ەڭ ءىرى ەكى جۇمىس بەرۋشى – مارگارين زاۋىتى (2 500 قىزمەتكەر) جانە «الماتى سۋ» كوممۋنالدىق كاسىپورنى (3 500 قىزمەتكەر) شاماسىندا جۇمىس ورنىمەن قامتاماسىز ەتىپ وتىر.
تۋريست سانى كوبەيگەن سايىن جۇمىس ورنى دا ارتادى. ساياساتتانۋشى مارات شيبۇتوۆتىڭ ايتۋىنشا: «ءقازىر 1،5 ملن تۋريست كەلەدى، ەندى كەمىندە ەكى-ۇش ەسە ارتتىرساق، ونداعان ميلليارد تەڭگە اينالىمعا تۇسەدى. ناتيجەسىندە اۆتوماتتى تۇردە مىڭداعان جاڭا جۇمىس ورنى اشىلادى».
جازعى تۋريزم باعىتتارىنىڭ – ترەكينگ، ۆەلومارشرۋت، ەكوتۋر دامىسا، ازاماتتارعا جىل بويى جۇمىس تابىلادى. بۇل ءوز كەزەگىندە جەرگىلىكتى ونىمگە، لوگيستيكا مەن قىزمەت كورسەتۋ سالاسىنا سۇرانىستى ارتتىرىپ، اۋىلدىق جەرلەردە وتباسىلىق بيزنەستىڭ دامۋىنا جول اشادى.
ينۆەستيسيالىق ديناميكا: ساندارعا سۇيەنسەك
فوتو: freepik
2019–2024 جىلدار ارالىعىندا ءتۋريزمنىڭ نەگىزگى كاپيتالىنا سالىنعان ينۆەستيسيا كولەمى شامامەن 500 ملرد تەڭگەدەن 1 ترلن تەڭگەگە جۋىقتادى. وسى كەزەڭدە ەل بويىنشا جالپى قۇنى 550 ملرد تەڭگەگە جۋىق 600-دەن استام جوبا ىسكە اسىرىلدى. تەك 2024 جىلدىڭ وزىندە 87 جاڭا تۋريستىك نىسان پايدالانۋعا بەرىلدى. بۇل – سالانىڭ جاڭارىپ، ينۆەستورلار سەنىمىنىڭ ارتقانىن كورسەتەتىن ماڭىزدى كورسەتكىشتەر.
قازاقستان ءۇشىن بۇل ءۇردىستىڭ ماڭىزى زور. ىشكى سۇرانىستىڭ ءوسۋى مەن مەملەكەتتىك قولداۋ اياسىندا تۋريستىك جوبالار ونەركاسىپتىك باستامالارعا قاراعاندا ينۆەستيسيانىڭ جىلدام قايتارىمىن جانە جوعارى تيىمدىلىكتى كورسەتىپ وتىر. الدىمەن قۇرىلىس ىسكە قوسىلادى، كەيىن وبەكتىلەر ونداعان جىل بويى تابىس اكەلىپ، شاعىن بيزنەس جانە وڭىرلىك ەكونوميكانى دامىتادى.
ەكونوميكاداعى ءرولى
ءتۋريزمنىڭ ەكونوميكالىق ماڭىزىن تەك وڭىرلەر عانا ەمەس، بۇكىل ەل سەزەتىن بولادى.
«تۋريزم – الەمدەگى ەڭ ءىرى ءارى ەڭ جىلدام دامىپ كەلە جاتقان سالالاردىڭ ءبىرى. كوپتەگەن ەلدە ول ءجىو-نىڭ 8-10 پايىزىن قۇرايدى، ال تۇركيادا بۇل كورسەتكىش 10-12 پايىزعا جەتەدى. قازاقستاندا ءتۋريزمنىڭ ۇلەسى ازىرگە 3-4 پايىز شاماسىندا. دەمەك، ءوسۋ الەۋەتى وتە جوعارى. سونىمەن قاتار تۋريستەر شەتەل ۆاليۋتاسىنىڭ كەلۋىن قامتاماسىز ەتىپ، ەلدىڭ تولەم بالانسىنا وڭ اسەر ەتەدى»، – دەيدى ەكونوميست باۋىرجان ىسقاقوۆ.
بۇل قازاقستاننىڭ تۋريزم سالاسىندا ۇلكەن الەۋەتى بار دەگەن ءسوز. قازىرگى كورسەتكىشتەر الەمدىك دەڭگەيدەن تومەن بولعانىمەن، سالانىڭ بولاشاعى مەن ەكونوميكالىق قايتارىمى وتە جوعارى.
