ايتۋىنشا، كرەملدىڭ بەيقام جاتقان قازاقستانعا سوقتىعىسۋى كۇتىلگەن سەناريي. سوندىقتان بۇعان بالەندەي تاڭعالۋدىڭ رەتى جوق.
«نيكونوۆتىڭ «رەسەي سىيعا تارتقان اۋماق» تۋرالى پىكىرى ابدەن پىسىپ-جەتىلگەن پوزيسيا. قازاق قوعامىنىڭ قارسى رەاكسياسى دا زاڭدى. كرەملدەن كەشىرىم سۇراۋدى تالاپ ەتۋى دە الگى اگرەسسياعا تويتارىس بەرۋدەن تۋعان امال. ءوز باسىم بۇعان تاڭعالعان جوقپىن. ءپۋتيننىڭ توڭىرەگىندەگى توپ قازاقستانعا كەلگەندە سولەكەت سويلەۋدەن سەسكەنبەيدى. ولارعا ءجون سىلتەپ وتىرعان دا كرەملدىڭ ءوزى. جالپى، رەسەيدەن بۇدان باسقا نە كۇتەسىز» – دەگەن ورىندى ساۋال قويادى كاسىپكەر.
سەيىتمۇراتوۆتىڭ پىكىرىنشە، كرەمل سىرتقى ساياساتتاعى وسىدان بەس اي بۇرىن باستالعان تۇبەگەيلى وزگەرىستەردى تاجىريبەلى پروپاگانديست نيكونوۆتىڭ اۋزىمەن ايتقىزىپ وتىر.
وسى ارادا ارتقا شەگىنىس جاساعان ساراپشى بيىلعى جىلدىڭ ماۋسىمىندا كۇللى رەسەي تەلەارنالارى تاراتقان «روسسيا. كرەمل. پۋتين» باعدارلاماسىنداعى رەسەي پرەزيدەنتىنىڭ اتىشۋلى مالىمدەمەسىن مىسالعا كەلتىرەدى.
سول جولى كسرو قۇرامىنان شىعاردا ءالىمساقتان ورىسقا تيەسىلى اۋماقتى قوساقتاي كەتكەن مەملەكەتتەر تۋرالى ءسوز قوزعاعان پۋتين
«...كسرو-عا قالاي كىرسە، سول كۇيىندە شىعۋعا ءتيىس ەدى. بۇلار ورىس حالقىنىڭ «سىي-سياپاتىن» وزىمەن بىرگە ارقالاي كەتتى» دەگەن.
سەيىتمۇراتوۆ سول سەبەپتى نيكونوۆتىڭ پىكىرى ابايسىزدا ايتىلدى دەگەنگە سەنبەيدى. كەرىسىنشە، سودان تۋاتىن كەلەسىدەي اسپەكتىلەرگە نازار اۋدارىپتى.
بىرىنشىدەن، – دەيدى ول. نيكونوۆ ءوز ويىن اتاۋىنىڭ ءوزى ايعايلاپ تۇرعان «ۇلكەن ساياسات» باعدارلاماسىندا ورتاعا سالدى.
ەكىنشىدەن، وسىدان التى اي بۇرىنعى ءپۋتيننىڭ پىكىرى مەن نيكونوۆتىڭ سوزىنە دەيىنگى ارالىقتا ءبىرتالاي وقيعا بولدى.
ماسەلەن، ءپۋتيننىڭ تارتۋ-تارالعى تۋرالى اتىشۋلى مالىمدەمەسىنەن بىرنەشە كۇن بۇرىن كرەمل ءۇشىن ستراتەگيالىق ماڭىزى بار «كنياز ۆلاديمير» سۋاستى كرەيسەرى سىناقتان ءساتتى ءوتتى.
سەيىتمۇراتوۆ مۇنى رەسەيلىك mass-media جارىسا جازعانىن ايتادى.
«پەنتاگونعا قاراستى think tank corporation مالىمەتىنە سايكەس، رەسەيلىك سۋاستى كەمەلەرىنىڭ سوڭعى ۇلگىسى اق ءۇيدىڭ دەگبىرىن قاشىرىپ وتىر. اقش-تا «كنياز ۆلاديميرمەن» دەڭگەيلەسە الار سۋاستى كەمەسى تەك 2028 جىلى پايدا بولادى.
1981 جىلى قۇراستىرىلعان زىمىرانتاسىعىش ەسكى سۋاستى كەمەلەرىن تولىق جاڭالاۋ 2031-گە دەيىن سوزىلىپ كەتۋى مۇمكىن» – دەيدى ول.
ساراپشى وسى ارادا مىنا ءبىر دەتالعا نازار اۋدارعان ەكەن.
نيكونوۆتىڭ مالىمدەمەسىنەن سوڭ اراعا 5 كۇن سالىپ «ۆلاديمير مونوماح» سۋاستى كەمەسى وحوت تەڭىزىندە ءتورت بىردەي «بۋلاۆا» بالليستيكالىق زىمىرانىن سىناپ كورگەن. بۇعان دەيىن سۋاستى كەمەسى «بۋلاۆانىڭ» ەكى زىمىرانىن عانا شىعارعان.
سەيتمۇراتوۆ وسى ورايدا امەريكالىق اسكەري ساراپشى سەباستيان ءروبليننىڭ ماقالاسىن مىسالعا كەلتىرەدى.
روبلين ءوز زەرتتەۋىندە: «بۋلاۆا؟ يادرولىق سوعىس باستالسا رەسەي قارۋلى كۇشتەرى وركەنيەت اتاۋلىنى تىپ-تيپىل ەتەدى. كرەمل اسكەري قۋاتىن ارتتىرۋدى الىگە دەيىن جالعاستىرۋدا» دەيدى.
سەيىتمۇراتوۆتىڭ پىكىرىنشە، مۇندا ءبىر ۇندەستىك بار. «رەسەي سىيعا تارتقان اۋماق» جايىندا ايتقان كرەمل سول مەزەتتە الىس-جاقىنداعى وپپونەنتتەرىنە جۇدىرىعىن بىلەپ قويۋدى دا ۇمىتپايدى.
«بىلايشا ايتقاندا، رەسەي ۇلتتىق مۇددەسىمەن ۇيلەسەتىن، ۋىسىنان شىعارعىسى كەلمەيتىن ايماقتى ازىردەن بەلگىلەپ، گەوساياساتتاعى قارسىلاستارىن قۇلاققاعىس ەتۋدە. بىرەۋ-مىرەۋ بۇل تەرريتورياعا تۇمسىق تىعار بولسا، ءىسىڭ بىزبەن بولادى دەگەنگە سايعىزىپ تۇر» – دەيدى ول.
كاسىپكەر وسى ارادا قازاقستان تۇرعىندارى قالاسا دا، قالاماسا دا مويىنداۋعا ءماجبۇر بولاتىن ءۇش جايتتى جىپكە ءتىزىپتى.
العاشقىسى، قازاقستان رەسەيدەن قاشىپ قۇتىلا المايدى. قوس گيگانتتىڭ ورتاسىندا وتىرعانىن قابىلداۋدان وزگە جولى جوق.
كەيىنگىسى، رەسەي بيلىگىندە پۋتين مەن سول سەكىلدى پايىمدايتىن توپ وتىر. الدا-جالدا بۇلاردىڭ بيلىكتەن تايۋى نەعايبىل.
سوڭعىسى، رەسەي بيلىگىندە وتىرعانداردىڭ دۇنيەتانىمى العان ءبىلىمى، كورگەن ءتالىمى، قىزىل يمپەريادان قالعان تاريحي مۇرانىڭ نەگىزىندە قالىپتاسقان. بۇلاردان قازاقستانعا قاتىستى ريتوريكاسى وزگەرىسسىز قالادى.
...
ءسوي دەگەن سەيىتمۇراتوۆ «رەسەيدىڭ 2020 جىلعا دەيىنگى قاۋىپسىزدىك ستراتەگياسى» دەيتىن وسىدان 11 جىل بۇرىن ازىرلەنگەن ساياسي قۇجاتتى شولىپ شىعادى.
قۇجاتتا بىلاي دەلىنگەن:
- رەسەيدىڭ ۇلتتىق مۇددەسى مەملەكەتتىڭ ىشكى قاجەتتىلىگىن قامتيدى.
- رەسەيمەن شەكارالاس، وداقتاس ەلدەرمەن اراداعى بالانس بۇزىلعان جاعدايدا اسكەري كۇش قولدانۋ پروبلەمانى شەشۋدىڭ جالعىز جولى.
- سىرتقى ساياساتتىڭ نەگىزگى باعدارى تمد كەڭىستىگىندەگى ەلدەرمەن ەتەنە بايلانىس ورناتۋعا باعىتتالۋى ءتيىس. رەسەي شەكارالىق ايماقتاعى ينتەگراسيانىڭ الەۋەتىن ارتتىرا تۇسەدى.
- ەۋرازيالىق وداق ەكونوميكالىق ينتەگراسيانىڭ يادروسىنا اينالادى.
- كرەمل باتىس پەن اقش-تىڭ اسكەري ينفراقۇرىلىمىنىڭ رەسەي شەكاراسىنا جاقىن ورنالاسۋىنا جول بەرمەيدى.
«قۇجاتتىڭ ونە-بويى قازاقستانعا قاتىستى جوبا-جوسپارعا تۇنىپ تۇر. دەمەك، نيكونوۆتىڭ مالىمدەمەسى كۇنى بۇرىن ازىرلەنگەن ءجۇرىس. كرەمل قازىردەن قامدانباسا ەرتەڭ قازاقستاندى دا ۋىستان شىعارىپ الامىز دەپ ۋايىم جەيدى.
ولار ۋكراينادان ايىرىلدى. تاۋلى قاراباقتاعى سوعىستا ءازىربايجانعا دا ءسوزى وتپەيتىنىن كوردىك. ءازىربايجان «ەكى ەل – ءبىر ۇلت» دەگەن ۇراننىڭ اياسىندا تۇركيامەن بىرىگۋى مۇمكىن.
تۋراسىن ايتقاندا، تۇركيا ءپۋتيندى كۇندىز كۇلكىدەن، تۇندە ۇيقىدان ايىرۋدا. تۇركى دۇنيەسىن تۇتاستىرۋ دەيتىن يدەيامەن قارۋلانعان تۇرىكتەر كەلەسى كەزەكتە ورتا ازياعا كوز تىگەدى. تۇرىكتەردىڭ ءازىربايجان ارقىلى كاسپيي تەڭىزىنە ءوتۋى رەسەيدىڭ اسكەري يستەبليشمەنتى ءۇشىن تراگەديا» – دەيدى ول.
سەيىتمۇراتوۆتىڭ پايىمداعانىنداي تۇركيا مەن ۋكراينانىڭ اسكەري كەلىسىمشارتقا قول قويىپ، قويىن-قولتىقتاسۋى كرەملگە اۋىر تيگەن.
«ال اق ۇيدەگى بايدەننىڭ ماسكەۋگە جىلى قاباق تانىتپاسى قازىردەن بايقالىپ تۇر. ول وبامانىڭ جولىمەن كرەملدىڭ سىلىكپەسىن شىعارادى» – دەيدى ساراپشى.
ءارى قارايعى سەناريي قالاي وربىمەك؟
رەسەي وداقتاستارىن وتارلاۋدىڭ جاڭا جولىن تابادى، – دەيدى سەيىتمۇراتوۆ. ەكونوميكالىق وداقتىڭ ازدىق ەتەرىن اشىق ايتادى. بۇعان الدىمەن بەلارۋستى كوندىرەدى. ۋاقىت وتە كەلە ەۋرازيالىق وداقتى كۇللى الەمنەن وقشاۋلاپ، ءوزى سەكىلدى كۇي كەشكىزەدى.
نيكونوۆتىڭ قازاقستانعا قاتىستى ايىپتاۋ، ارانداتۋى اياقتالمايدى. بۇل باسى عانا. اقىلعا سىيمايتىن «ارگۋمەنتتىڭ» سان تۇرىنە كۋا بولامىز.
ازىرلەگەن دۋمان بىقاي
