باسقوسۋعا ماقتا زاۋىتتارىنىڭ باسشىلارى مەن ديقاندار دا بولدى. باسقوسۋدا جىل سايىن قايتالاناتىن وزەكتى ماسەلەنى شەشۋدىڭ بىرنەشە جولى ۇسىنىلدى.
– بيىل ماقتا باعاسى ناقتى بەلگىلەنبەي ءارى تۇراقسىز بولىپ، سالدارى وسى سالاداعى اگروقۇرىلىمداردىڭ نارازىلىقتارىن تۋدىردى. بۇعان ماقتا سالاسىنىڭ شيكىزات كۇيىندە ەكسپورتقا باعىتتالىپ، وڭىردە توقىما تىگىن كلاستەرىن دامىتۋ ءتيىستى دەڭگەيدە قولعا الىنباۋى دا سەبەپ بولۋدا. اتالعان ماسەلە جىلدا قايتالانادى. وسىعان بايلانىستى اگروقۇرىلىمداردى قولداپ، ماسەلەنى جۇيەلى شەشۋدىڭ جولىن قاراستىرعان ءجون. ءبىزدىڭ شارۋالار شەتەلدىك ترەيدەرلىك كومپانيالارعا تاۋەلدى بولىپ وتىر.
بۇل ماسەلە جىلدا قايتالانۋدا. بۇگىن ءبىرىنشى كەزەكتە وسى سالاداعى بارلىق پروبلەمانى تالقىلاپ، قورىتىندى جاساۋ ءۇشىن جينالىپ وتىرمىز. الداعى ۋاقىتتا ۇسىنىستاردى ناقتىلاپ، ورتالىق ۇكىمەتتىك ورگان باسشىلارىن وڭىرگە شاقىرامىز. شارۋالارمەن، ماقتا زاۋىتى باسشىلارىمەن تاعى دا كەزدەسەمىز. ءبىز ءوڭىر شارۋالارىنىڭ ءوز جۇمىسىن جۇرگىزىپ، وتباسىلارىن اسىراۋلارىنا قولايلى جاعداي قالىپتاستىرۋعا مۇددەلىمىز، – دەدى دارحان ساتىبالدى.
ءشيتتى ماقتا سالاسى تەك شيكىزات كۇيىندە ەكسپورتتالاتىندىقتان ماقتا باعاسى شەتەلدىك ترەيدەرلىك كومپانيالارعا تاۋەلدى. وسىدان ارىلۋ ماقساتىندا جانە شەتەلدىك ترەيدەرلىك كومپانيالاردان تاۋەلسىز جۇمىس ىستەۋ ءۇشىن وڭىردە ماقتا كلاستەرىن دامىتۋدى قولعا الۋ قاجەت. بۇل جونىندە ۇكىمەتتىڭ الداعى كەزەكتى وتىرىسىنىڭ كۇن تارتىبىنە قاراۋ ءۇشىن ۇسىنىس ەنگىزىلەتىن بولادى. وسىعان ورتالىق اتقارۋشى ورگاندارعا ءبىرقاتار ماسەلەلەردى نازارعا الىپ، وڭ شەشىلۋىنە ىقپال جاساۋى سۇرالدى. ويتكەنى ماقتا ماسەلەسىن تەك وبلىس اكىمدىگى دەڭگەيىندە شەشۋ مۇمكىن ەمەس. ونى كاسىپكەرلەر دە مالىمدەپ، سالاداعى پروبلەمالار بويىنشا ويلارىن اشىق ايتتى.
ەلىمىزدە ماقتا كلاستەرىن، جەڭىل ونەركاسىپ (توقىما، تىگىن) سالاسىن دامىتۋ ماقساتىندا «ماقتا سالاسىن دامىتۋدىڭ» مەملەكەتتىك باعدارلاماسىنىڭ قابىلداۋ، ينۆەستيسيالىق سۋبسيديا ارقىلى ماقتا وڭدەۋ زاۋىتتارىن، قايتا تەرەڭ وڭدەۋدى ونىڭ ىشىندە توقىما، تىگىن فابريكالارىن سالۋ مەن كەڭەيتۋ، قۇرال-جابدىقتارىن الۋ، رەكونسترۋكسيالاۋ جونىندەگى جاڭا پاسپورتىن ەنگىزىپ، ينۆەستيسيالىق شىعىندى 50% وتەۋ مۇمكىندىكتەرىن قاراستىرۋ ۇسىنىلدى.
ماقتا تالشىعىنىڭ باعاسىن انىقتاپ، ماقتا زاۋىتتارىنان ساتىپ الۋ مۇمكىندىكتەرىن ۇسىنۋ جاعى دا ايتىلدى. سونىمەن بىرگە «اگرارلىق نەسيە كورپوراسياسى» اق جانە ەكىنشى دەڭگەيلى بانكتەر ارقىلى جەڭىلدەتىلگەن ۇزاق مەرزىمدى ۇلكەن كولەمدەگى نەسيە بەرۋدى قاراستىرۋ ماسەلەسى كوتەرىلدى.
«قازاقستان تەمىر جولى» ۇك» اق-نا ماقتا تالشىعىن ەكسپورتاۋشى كاسىپكەرلەرگە ءۇشىن ماقتاارال - دوستىق (الاشانكوۋ) ستانسيالارىنىڭ ارالىعىندا قاجەتتى كولەمدە ۆاگوندى مەرزىمىندە ءبولۋ جانە ماقتا تالشىعىن تاسىمالداۋ شىعىنىن 50% تومەنگى باعادا بەلگىلەۋ ۇسىنىلدى. ساۋدا جانە ينتەگراسيا مينيسترلىگىنە ماقتا تالشىعىن ەكسپورتتاۋ كولەمىن ۇلعايتۋ جانە ينۆەستورلاردى قولداۋ ماقساتىندا تەمىر جول، جۇك كولىگى تاريفتەرىن 50% تومەندەتۋ مۇمكىندىكتەرىن قاراستىرۋدى، سىرتقى ىستەر مينيسترلىگىنىڭ ينۆەستيسيا كوميتەتىنە ماقتا تالشىعىن يمپورتاۋشى ەلدەردەگى (تۇركيا، جۇڭگو، بەلورۋس، رەسەي، چەحيا، وزبەكستان، مولدوۆا، لاتۆيا، بەلگيا، گەرمانيا ت.ب.) ەلشىلىكتەرمەن بىرلەسىپ، ماقتا كلاستەرىن دامىتۋ ءۇشىن ينۆەستورلار تارتۋ ماسەلەسى كوتەرىلدى.
تۇركىستان وبلىسى – رەسپۋبليكادا ماقتا داقىلىن وسىرەتىن ەلىمىزدەگى بىردەن-بىر ءوڭىر. بۇل سالادا 25 مىڭعا جۋىق اگروقۇرىلىم ەڭبەك ەتەدى. بيىل ماقتا داقىلى 126،3 مىڭ گەكتارعا ەگىلىپ، 330،3 مىڭ توننا ءونىم جيناۋ جوسپارلانۋدا. بۇگىنگى كۇنگە 305 مىڭ توننا نەمەسە 93% جينالدى. ءشيتتى ماقتانى قابىلداۋ ءۇشىن 22 ماقتا وڭدەۋ زاۋىتىنىڭ 187 ماقتا قابىلداۋ بەكەتى جۇمىس ىستەپ تۇر. زاۋىتتار ءشيتتى ماقتانى 200 - 250 تەڭگەدەن الدىن الا تولەم جۇمىستارىن جۇرگىزۋدە. بۇل اگروقۇرىلىمداردىڭ وزىندىك شىعىنىن اقتاماي وتىر.
بيىل ءشيتتى ماقتانى ساتىپ الۋ باعاسى تومەن بولىپ، اگروقۇرىلىمداردىڭ نارازىلىقتارىن تۋدىردى. ونىڭ نەگىزگى سەبەبى – الەمدە بولىپ جاتقان گەوساياسي جاعدايلارعا بايلانىستى لوگيستيكالىق جەلىلەر كۇردەلەنىپ، تاسىمالداۋ شىعىندارى بىرنەشە ەسە ءوستى. بۇل ماقتا ساتىپ الۋشى شەتەلدىك كومپانيالاردىڭ (ترەيدەرلەردىڭ) قازاقستان نارىعىنا سۇرانىستارىن تومەندەتىپ، ءشيتتى ماقتا باعاسىنىڭ تۇراقسىزدىعىنا الىپ كەلدى.
ءشيتتى ماقتانىڭ وتكىزۋ باعاسى الەمدىك نارىقتاعى ماقتا تالشىعىنىڭ باعاسىنا تىكەلەي تاۋەلدى جانە ليۆەرپۋل ماقتا بيرجاسىنىڭ يندەكسىنە سايكەس بەلگىلەنەدى. بۇگىنگى كۇنگە ليۆەرپۋل بيرجاسىندا ورتا تالشىقتى ماقتا باعاسىنىڭ 1 توننا باعا كورسەتكىشى 93،75 يندەكس، ياعني ءشيتتى ماقتانىڭ بولجامدىق باعاسى 231،9 مىڭ تەڭگەنى قۇراپ وتىر.
