ونىڭ: «تۇراقتى اسكەرگە جازىلۋ، قابىلداۋ رەسەي فەدەراسياسىنىڭ اۋماعىندا جۇرگىزىلەدى. وندا قۇرمەتپەن قارسى الادى. جاڭارەسەيگە الىپ بارادى. تاماقتاندىرادى، جاتىن ورىن بەرەدى. وقىتادى. جاقسى جالاقى تولەيدى، سىياقىسى دا بار»، – دەۋى نە ساندىراق؟ بۇل عانا ەمەس، جازباسىندا ءوزىنىڭ تەلەفون نومەرىن قالدىرعان ادامدارعا ول جاقتاعى (سوعىس ءجۇرىپ جاتقان جاقتى مەڭزەپ) جاساقشىلار كوشباسشىسىمەن تانىستىراتىنىن ايتادى.
تارازدىق تايچيبەكوۆ بىرنەشە رەت قازاقستان، ۋكراينا مەن تاعى ءبىرقاتار پوستكەڭەستىك ەلدەردىڭ رەسەيگە ەنۋىن قولداۋعا شاقىرىپ، شىر-پىرى شىعۋىن توقتاتار ەمەس. تاياۋداعى ساندىرىعىندا ول (سوزبە ءسوز كەلتىرەيىك): «پريدەت ۆرەميا. ۆوستورجەستۆۋەت سپراۆەدليۆوست. كازاحستان ۆەرنەتسيا نا سۆوە زاكوننوە يستوريچەسكوە مەستو ۆ سوستاۆ روسسيي. بۋدەت ودنا وبششايا سترانا. پوسلە توگو كاك كازاحستان ۆەرنەتسيا سوستاۆ روسسيي ۋجە بولشە نيكتو نيكومۋ نە سكاجەت سلوۆا و توم «چەمودان – ۆوكزال – روسسيا» يبو ەتو ي بۋدەت روسسيا. كازاحستان – ەتو روسسيا»، – دەپ وتتاپتى.
وسى تۇستا مىنا ءبىر جايت ويعا ورالىپ وتىر. 2011 جىلعى 12 قاراشا كۇنى تاراز قالاسىندا لاڭكەس ماقسات قارييەۆتىڭ لاڭ سالۋىنان جەتى بىردەي ارىستاي ازاماتىمىز وققا ۇشقان ەدى. سوندا، كانىگى لاڭكەستىڭ سىبايلاستارىن ىزدەستىرۋ كەزىندە بىرەن-ساران كىناسىز ادامداردىڭ دا جاۋاپقا تارتىلعانىن ەستىگەنبىز. كوپتەگەن جىگىتتەر كوپ جىلداردان بەرى كوركىن كەلتىرىپ تۇرعان ساقال-مۇرتتارىن قىرعىزىپ تاستاپ، «اش پالەدەن قاش پالە» دەگەندەي الەككە تۇسكەن. ال، مىنا تايچيبەكوۆ مەكەن-جايىن، تەلەفوندارىن كورسەتىپ، جەلىككەن جىگىتتەرىمىزدىڭ قولىنا اشىقتان-اشىق قارۋ-جاراق بەرگەلى وتىرعان جوق پا؟ ءارى ءوزىنىڭ تەرىس پيعىلدى جاقتايتىنىن دا انىق ايتىپ وتىر عوي! سوندا، ونىڭ ارتى قاندى قاقتىعىسقا، بەيبىت تۇرعىنداردى باسىپ-جانشۋعا اپارمايدى دەپ كىم ايتا الادى؟ اشىق ايتىپ، ايبات كورسەتىپ، ەشتەڭەدەن قايمىقپاي وتىرعانىنا قاراعاندا، ونىڭ ارتىندا الدەبىر ادامداردىڭ، ءتىپتى، كۇش-قۇرىلىمدارىنىڭ بولۋى دا مۇمكىن. ەندەشە، ءبىزدىڭ قۇقىق قورعاۋشىلارىمىز، قاۋىپسىزدىكتى كۇزەتۋشىلەرىمىز نەگە بۇل ارام نيەتتى ارەكەتتەردىڭ الدىن المايدى؟ الەۋمەتتىك جەلىلەردەگى سوڭعى جازباسىندا تايچيبەكوۆ «قازاقستاننىڭ رەسەيگە قوسىلۋىن اقش-تا قولدايدى. ءبىراق، اقش رەسەي قازاقستانعا قاندى جورىق جاساسا ەكەن دەپ تىلەيدى، ال رەسەي قازاقستاندى بەيبىت جولمەن ءوزىنىڭ قاتارىنا قوسۋدى قالايدى. مەن دە سونى قالايمىن. سولاي بولعانى ءجون»، – دەپ كوكىدى.
[caption id="attachment_9080" align="alignleft" width="377"]
تايچيبەكوۆتىڭ "فەيسبۋك" پاراقشاسىنداعى سۋرەتى.[/caption]
تارازدىق تايچيبەكوۆ بىرنەشە رەت قازاقستان، ۋكراينا مەن تاعى ءبىرقاتار پوستكەڭەستىك ەلدەردىڭ رەسەيگە ەنۋىن قولداۋعا شاقىرىپ، شىر-پىرى شىعۋىن توقتاتار ەمەس. تاياۋداعى ساندىرىعىندا ول (سوزبە ءسوز كەلتىرەيىك): «پريدەت ۆرەميا. ۆوستورجەستۆۋەت سپراۆەدليۆوست. كازاحستان ۆەرنەتسيا نا سۆوە زاكوننوە يستوريچەسكوە مەستو ۆ سوستاۆ روسسيي. بۋدەت ودنا وبششايا سترانا. پوسلە توگو كاك كازاحستان ۆەرنەتسيا سوستاۆ روسسيي ۋجە بولشە نيكتو نيكومۋ نە سكاجەت سلوۆا و توم «چەمودان – ۆوكزال – روسسيا» يبو ەتو ي بۋدەت روسسيا. كازاحستان – ەتو روسسيا»، – دەپ وتتاپتى.
بۇلاي ساندىراقتاي بەرەتىن تايچيبەكوۆ سياقتىلارعا نەگە ەركىندىك بەرىپ قويامىز؟ قازاقستاننىڭ مەملەكەتتىك تۇتاستىعىنا نۇقسان كەلتىرەتىن سوزدەردى ايتۋعا ونىڭ قاي اكەسىنىڭ قۇقى بار؟
ءبىز ءوز تاراپىمىزدان «تارازدىقپىن» دەگەن تايچيبەكوۆتىڭ تۋعان-تۋىستارىن ، جاقىندارىن ىزدەستىردىك. وبلىس اكىمدىگىنىڭ ىشكى ساياسات باسقارماسى دا، وبلىستىق ىشكى ىستەر دەپارتەمەنتىنىڭ تەرروريزمگە قارسى كۇرەس ءبولىمى دە بۇل ماسەلەدەن بەيحابار بولىپ شىقتى! جۋرناليستىك زەرتتەۋ بارىسىندا ەرمەك تايچيبەكوۆتىڭ قورداي اۋدانىندا تۋىپ-وسكەنىن انىقتادىق. اكەسى كەڭەس تايشىبەكوۆ سول اۋداندا باسشىلىق جۇمىستاردا، سوڭىندا «سارىبۇلاق» سوۆحوزىندا ديرەكتور قىزمەتىندە بولعان ەكەن. كەيىننەن قايتىس بولىپتى. ال، بالاسى ەرمەك سول كەزدەگى جامبىل مادەني-اعارتۋ ۋچيليششەسىندە ءبىلىم العان.
ياكيا ءشىناسىل ۇلى، ونەر زەرتتەۋشىسى، ۇلى وتان سوعىسىنىڭ ارداگەرى:
– مەن 40 جىلدان اسا ۋاقىت وسى وقۋ ورىندا ۇستازدىق ەتتىم. الدىمىزدان
مىڭداعان شاكىرت ءبىلىم الدى. كوپشىلىگىن ۇمىتىپ قالدىم. ال، مىنا ءسىز سۇراعان وقۋشى تۋرالى «قوردايلىق اتاقتى سوۆحوز ديرەكتورىنىڭ بالاسى» دەگەن سوڭ ەسىمە ءتۇسىپ تۇر. ول بالا دا ەلدەن ەرەكشىلىگى جوق، قاتارداعى بىلىمگەردىڭ ءبىرى بولدى. كەڭەستەر وداعى تاراعاننان كەيىن رەسەيدە قالىپ قويىپتى دەپ ەستىدىك. الدەقاشان رەسەيدىڭ ازاماتتىعىن العان دا شىعار. «تارازدىقپىن» دەپ قازاقستاندىق جاستاردىڭ كوڭىلىن اۋدارۋ ءۇشىن عانا ايتىپ وتىرعانى بولار. ءقازىر ونىڭ وزىنەن دە، وتباسىنان دا ەش حابارىم جوق.
نەسىپبەك ءداۋتاي ۇلى، جازۋشى، حالىقارالىق ادەبي «الاش» سىيلىعىنىڭ يەگەرى:
– كەڭەس تايشىبەكوۆتە بالا باسى بارشىلىق ەدى. ۇلكەن ۇلىمەن جولداس بولىپ، جاقسى قارىم-قاتىناس جاسادىم. تاربيەلى، مادەنيەتتى جىگىت بولاتىن. ەرتە قايتىس بولدى. وزگە باۋىرلارىن تانىمايمىن. «ءبىر بيەدەن الا دا تۋادى، قۇلا دا تۋادى» دەگەن ءسوز شىندىق قوي. مىنا ماسەلە جونىندە ەشتەڭە ايتا المايمىن.
عالامتوردا جاستارىمىزعا قاراتا ۋىستاپ تۇرىپ ءۋ-زارىن شاشىپ جاتقان تايچيبەكوۆ ءازىر توقتار ەمەس. ال، ونىڭ «الداۋىنا ىلەسىپ، ايتقانىنا كونىپ جاتقاندار بار ما، سانى قانشا» دەگەندەرگە ناقتىلى ايتار ءسوزىمىز جوق. ءبىراق، كۇنى كەشە تەلەديداردان كورسەتىلىپ ، تەررورشىلاردىڭ قورشاۋىندا تىزەرلەپ وتىرعان، 12 جاستاعى بالانىڭ قولىنان وققا ۇشقان ەكى جىگىتتىڭ ءبىرى «جامبىل وبلىسىنىڭ مەركى اۋدانىنان ەكەن» دەگەن سىبىس شىقتى.ال، وندايلاردىڭ تايچيبەكوۆ سياقتىلاردىڭ ازعىرۋىمەن اداسىپ جۇرمەگەنىنە كىم كەپىل بولا الادى؟
دۇيسەنبەك ايبەكوۆ،
تاراز قالاسى
