بۇگىنگى كۇنى سەمەي قالاسىندا اۋدانى 69،11 گەكتار اۋماققا قتق كومۋ پوليگونى جۇمىس ىستەيدى. ونى قانداي دا ءبىر رەتكە كەلتىرىلگەن قايتا وڭدەۋ جۇيەسىنسىز قىزمەت ەتەتىن قوقىس ءۇيىندىسى دەپ اتاۋعا بولادى.
بۇل ءارى زاڭناماعا قايشى كەلەدى. ونداعى جينالعان قالدىق 23 جىل بويى توپىراق پەن اۋانى لاستاۋ كوزى بولىپ تابىلادى. ال، بۇگىنگى تاڭدا قالاداعى ايىنا ءبىر ادامعا ورتاشا ولشەمەن العانداعى تاريف 200 تەڭگەدەن اسادى.
– ەكولوگيا دەپارتامەنتىنىڭ مالىمەتىنشە، پوليگوننىڭ جانىندا ورنالاسقان باقىلاۋ ۇڭعىمالارى جەر استى سۋلارىنىڭ ساپاسى ءتيىستى سانيتارلىق نورمالاردان ەداۋىر تومەن ەكەنىن كورسەتەدى. 2023 جىلعا قاراي اتالعان پوليگون تالاپ ەتىلەتىن سانيتارلىق ستاندارتتارعا سايكەس جابىلۋى ءتيىس. وسىعان بايلانىستى، بارلىق قاجەتتى ستاندارتتارعا ساي كەلەتىن جاڭا سانيتارلىق پوليگون اشۋ ماسەلەسى وتە وزەكتى بولىپ تابىلادى جانە ول ىسكە اسىرىلاتىن بولادى، – دەيدى وبلىستىڭ ەنەرگەتيكا جانە تۇكش باسقارماسى باسشىسىنىڭ ورىنباسارى نۇرلان رامازانوۆ.
جۇمىس ىستەپ تۇرعان پوليگوننىڭ ديرەكتورى حازيپوۆتىڭ ايتۋىنشا، قازىرگى پوليگوندى قالا اۋەجايىنا جاقىن ورنالاسقاندىقتان دا جابۋ قاجەت، بۇل قوسىمشا ءقاۋىپ توندىرەدى.
– پروكۋراتۋرانىڭ تالاپتارى مەن ۇيعارىمىنا سايكەس اۋەجايعا دەيىن 15 شاقىرىم راديۋستا قتق پوليگونى بولماۋى ءتيىس. وسى ەرەجەگە سايكەس 15 شاقىرىم قاشىقتان جاڭا پوليگون ورنالاساتىن جەر ۋچاسكەسى ءبولىندى. ءبىراق ونىڭ قۇرىلىسى 2023 جىلعا دەيىن قاراستىرىلعان. ياعني، وسى ۋاقىتقا دەيىن ءبىز وسى جەردە جۇمىس ىستەيتىن بولامىز، – دەپ اتاپ ءوتتى جك ديرەكتورى رافايل حازيپوۆ.
قتق-نى باسقارۋ جۇيەسىن جاڭعىرتۋ جونىندەگى ەقدب مەن اكىمدىكتىڭ جوباسى حالىقارالىق نورمالارعا سايكەس قۋاتى جىلىنا 100،0 مىڭ توننا قالدىقتاردى مەحانيكالىق-بيولوگيالىق وڭدەۋدىڭ ينتەگراسيالانعان كەشەنى بار جاڭا سانيتاريالىق-تەحنيكالىق پوليگون سالۋدى كوزدەيدى.
سونداي-اق قتق جيناۋ پۋنكتتەرىنىڭ جەلىسىن جاڭعىرتۋ جانە كەڭەيتۋ، قولدانىستاعى پوليگوندى بارلىق سانيتارلىق نورمالارعا سايكەس جابۋ جانە رەكۋلتيۆاسيالاۋ كوزدەلگەن. وسى ماقساتتا 100 گەكتار جەر تەلىمى ءبولىندى.
– قازىرگى ۋاقىتتا سەمەي قالاسىنىڭ پوليگونى جىلىنا 65 مىڭ تونناعا جۋىق قتق قابىلدايدى. قاتتى تۇرمىستىق قالدىقتاردى وڭدەۋدىڭ وتە تومەن دەڭگەيىنە بايلانىستى قورشاعان ورتاعا شامامەن 32 مىڭ توننا CO2 ەكۆيۆالەنتى شىعارىلادى. كومىرقىشقىل گازىنان باسقا، پوليگوندا ۇنەمى تۋىندايتىن جەرگىلىكتى ورتتەردىڭ ناتيجەسىندە باسقا دا زياندى كومپونەنتتەر بولىنەدى، – دەپ اتاپ ءوتتى ەقدب ەۋرازيا ايماعى بويىنشا ينفراقۇرىلىم دەپارتامەنتى ديرەكتورىنىڭ ورىنباسارى باحتيەر فايزييەۆ.
ەسەپتەۋلەر كورسەتكەندەي، نىساندى سالۋعا جوسپارلانىپ وتىرعان ينۆەستيسيالار جوبا تولىق ىسكە اسىرىلعاننان كەيىن ەميسسيانى 40%-عا، ياعني سو2 ەميسسياسىن 20 مىڭ تونناعا دەيىنگى ەكۆيۆالەنتكە قىسقارتۋعا، سونداي-اق، ءبىرىنشى كەزەڭدە بۇل قتق جالپى كولەمىنىڭ شامامەن 20%-ىن قايتالاما شيكىزات رەتىندە پايدالانۋعا بولاتىن پايدالى فراكسيالارعا وڭدەۋگە مۇمكىندىك بەرەدى.
ول پوليگوننىڭ ءوزىن، ونداعى ينفراقۇرىلىمدى، عيماراتتاردى، قۇرىلىستاردى سالۋ، سونداي-اق ول ءۇشىن قاجەتتى تەحنيكانى ساتىپ الۋ بويىنشا قاجەتتى جۇمىستاردىڭ كەشەنىن قامتيدى. قىزمەتتەردىڭ بارلىق ساتىپ الۋلارى مەن جۇمىستارى مەملەكەتتىك سەكتور ءۇشىن بەلگىلەنگەن ەۋروپالىق بانكتىڭ ساياساتى مەن ەرەجەلەرىنە سايكەس اشىق كونكۋرستىق ساۋدا-ساتتىققا جۇزەگە اسىرىلاتىن بولادى.
سوندىقتان اتالعان باعالار ەسەپتىك بولىپ تابىلادى جانە ونى وسى سالادا تاجىريبەسى بار جەتكىزۋشىلەر مەن مەردىگەرلەر تىكەلەي انىقتايتىن بولادى. تاريفتەردىڭ تەحنيكالىق-ەكونوميكالىق زەرتتەلىمىن حالىقارالىق تاۋەلسىز كونسۋلتانتتار جاساعانىن اتاپ ءوتۋ قاجەت. ول حالىق ءۇشىن وسى قىزمەتتەردىڭ قولجەتىمدىلىگى تۇرعىسىنان جۇرگىزىلدى، سوعان سايكەس تالداۋ جۇرگىزىلىپ، حالىق ءۇشىن تاريف قۇنى باعالاندى.
تەحنيكالىق-ەكونوميكالىق زەرتتەۋگە سايكەس، قۇرىلىس قۇنى 5،2 ملرد تەڭگەنى قۇرايدى. ونىڭ ىشىندە ەقدب نەسيەسى 3،8 ملرد تەڭگە. تەز اياسىندا جسق ازىرلەنەتىن بولادى، ودان كەيىن ىسكە اسىرۋدىڭ تۇپكىلىكتى سوماسى بەلگىلى بولادى. ەقدب وكىلدەرى اتاپ وتكەندەي، كونكۋرس پەن ساتىپ الۋ ءراسىمى اشىق جانە جاريالى تۇردە وتەدى.
– الەۋمەتتىك جەلىلەر مەن باق-تا تاريف 21 مىڭ تەڭگەنى قۇرايدى دەگەن اقپارات تارادى، بۇل شىندىققا جاناسپايدى. تۇرعىندار ءۇشىن ورتاشا ولشەنگەن تاريف الدىن الا ەسەپتەۋلەر بويىنشا 2023 جىلى ءبىر ادامعا ايىنا 320 تەڭگەنى جانە 2025 جىلى ءبىر ادامعا ايىنا 450 تەڭگەنى قۇرايدى، بۇل جەكە سەكتورمەن اباتتاندىرىلعان جانە اباتتاندىرىلماعان ۇيلەر اراسىنداعى ورتا ەسەپ، – دەيدى وبلىستىڭ ەنەرگەتيكا جانە تۇكش باسقارماسى باسشىسىنىڭ ورىنباسارى نۇرلان رامازانوۆ.
ايتا كەتۋ كەرەك، بۇدان بۇرىن «كەلەشەك» كوپسالالى پايدالانۋ كاسىپورنىنىڭ ديرەكتورىنىڭ م.ا. ماقسۇت نىعمەتوۆتىڭ ءوزى قول قويىپ، بانك تاراپىنان 3،8 ملرد تەڭگە مولشەرىندە قارجىلاندىرۋ مۇمكىندىگىن قاراۋ ءۇشىن ەقدب-عا ءوزىنىڭ ءوتىنىشىن راستاپ حات جولداعان. سونداي-اق، ماقسۇت نىعمەتوۆ قول قويعان ەققدب-عا جولداعان اقپاراتتىق حاتتا قالدىقتاردىڭ باسىم بولىگى ءتيىستى جابىنى، جيناۋ جانە وڭدەۋ جۇيەسى جوق، جەر استى سۋلارى مەن توپىراقتىڭ ءقاۋىپتى زاتتارمەن لاستانۋىنا اكەپ سوقتىراتىن حالىقارالىق ستاندارتتارعا سايكەس كەلمەيتىن پوليگونعا شىعارىلاتىنى ايتىلعان.
سونىمەن قاتار، ول سەمەيدەگى قاتتى تۇرمىستىق قالدىقتاردى باسقارۋ جۇيەسىن جاڭعىرتۋ جوباسى بويىنشا ساتىپ الۋلاردى ورنالاستىرۋ تۋرالى كەلىسىمگە قول قويدى.
سونداي-اق، شقو وبلىستىڭ ەنەرگەتيكا جانە تۇكش باسقارماسىنىڭ اقپاراتى بويىنشا ماقسۇت نىعمەتوۆ حاتتا كەلتىرگەن مىسالدى سەمەي قالاسىنداعى قتق جۇيەسىن جاڭعىرتۋ جونىندەگى جوبامەن سالىستىرۋعا كەلمەيدى.
ويتكەنى، 200 ملن تەڭگە سوماسىنا الاڭى 4،88 گەكتاردى قۇرايتىن پوليگون باتىس قازاقستان وبلىسى كازتالوۆ اۋدانىنىڭ جالپاقتال اۋىلىندا سالىنادى، وندا 5000-عا جۋىق ادام تۇرادى.
ال اۋدانى 8،4 گەكتار بولاتىن ءدال وسىنداي جوبانى بۇگىنگى كۇنى 8 مىڭ ادام تۇراتىن شقو اياگوز اۋدانىنىڭ اقتوعاي كەنتىندە 166،6 ملن تەڭگە سوماعا ىسكە اسىرۋ جوسپارلانۋدا. ايتا كەتۋ كەرەك، پوليگونداردىڭ بۇل ءتۇرى تەك قاتتى تۇرمىستىق قالدىقتاردى ساقتاۋ ءۇشىن جارامدى.
باتىس قازاقستان وبلىسىنىڭ ورال قالاسىندا جاڭا قتق پوليگونىن سالۋ ەندى جوسپارلانۋدا. بۇل جوبا سەمەي قالاسىنداعى ەقدب جوباسىنا ۇقساس.
وسىلايشا، باتىس قازاقستان وبلىسىنداعى جاڭا پوليگون قۇرىلىسىنىڭ قۇنى سەمەي قالاسىنداعى پوليگون قۇرىلىسىنىڭ قۇنىنان 11 ەسە قىمبات دەپ حاتتا كورسەتىلگەن اقپارات شىندىققا جاناسپايدى!
