رايىمبەك اۋدانى اكىمدىگى ۇيىمداستىرعان تويعا جايلاۋدا جۇرگەن جۇرت تەگىس قاتىستى دەسەك بولادى. بۇل توي قازاقتىڭ قوناقجايلىعىن، جومارتتىق پەن مارتتىگىن، بەرەكە بىرلىگىن ايداي الەمگە پاش ەتكەنىنە تاعى ءبىر مارتە كۋا بولدىق.
كەزىندە مالشىلاردىڭ سلەتىن ەل بولىپ اسىعا كۇتەتىن-دى. سوڭعى جىلدارى «قىمىزمۇرىندىق» تويى رەتىندە ۇيىمداستىرىلىپ جۇرگەن بۇل شارا بيىل دا جوعارى دەڭگەيدە ءوتتى. بالۋاندار كۇرەسى مەن بايگە تويدى قىزدىرا ءتۇستى. تازى جارىسى، تاي بايگە، قۇنان بايگە، توپ بايگە، الامان بايگە، تەڭگە ءىلۋ، قىز قۋۋ...
شالكودەدەگى تويدا ۇلتتىق قۇندىلىقتارىمىز دارىپتەلىپ، قازاقتىڭ ءتول ونەرى كەڭ دالانى كەرنەپ، جينالعان جۇرتقا قۋانىش سىيلاعانىن ايتا كەتۋىمىز كەرەك. ۇيىمداستىرۋشىلار قازاقتىڭ كونەدەن كەلە جاتقان «قىمىزمۇرىندىق» ءداستۇرىن جاڭعىرتتى. «اۋرۋعا ەم بولاتىن، ساۋ ادامعا قۋات قىمىزدى كىم جاقسى كورمەيدى دەرسىز. ءون-بويىمىزعا كۇش-قۋات بەرەتىن قاسيەتتى سۋسىن قازاق حالقىنىڭ ۇلتتىق تاعامدارىنىڭ ىشىندەگى ەڭ قۇرمەتتى داستارقان ءدامىنىڭ ءبىرى.
قازاق ءۇشىن جىلقى – قاسيەتتى جانۋار. ناعىز قازاق جىلقىنىڭ جانارىنا قاراپ تازارعان. ونىڭ بال قىمىزىن تاتىپ، بابالار رۋحىمەن قۋاتتانعانى بەلگىلى. قىمىزدى قانىنا، جىلقىنى جانىنا بالاعانى انىق. قىمىز – تەك تاعام ەمەس، سونىمەن قاتار حالىقتىڭ قاسيەتىن، داۋلەتىن، مىرزالىعىن، داستارقان بەرەكەسىن بىلدىرەتىن ىرىس بەلگىسى.
يۋنەسكو-نىڭ شەشىمىمەن ۇلى مۇرامىزدى ۇلىقتايتىن، قازاقتىڭ ۇلتتىق بولمىسىن ايقىندايتىن «قىمىزمۇرىندىق»، «بيە بايلاۋ» جورالعىلارىن قامتيتىن «قازاق جىلقىشىلارىنىڭ ءداستۇرلى كوكتەمگى ادەت-عۇرىپتارى» ادامزاتتىڭ ماتەريالدىق ەمەس، مادەني مۇرالارىنىڭ تىزىمىنە ەنگەنى بەلگىلى.
قازاق حالقى سالت-داستۇرگە، ادەت-عۇرىپقا ۇلتتىق قۇندىلىقتارعا باي حالىق. ەگەمەن ەلدىڭ ىرگەسى بيىكتەپ، ەڭسەسى كوتەرىلگەلى سان عاسىرلار بويى قالىپتاسقان ءاتا-داستۇر جالعاسىن تاۋىپ، ءبىر كەزدەرى ۇمىت بولا باستاعان ۇلتتىق قۇندىلىقتارىمىز قايتا جاڭعىردى. ءسالت-داستۇرىمىزدى قايتا جاڭعىرتىپ، جاس ۇرپاققا ۇلگى رەتىندە بۇگىنگى ۇيىمداستىرىلىپ وتىرعان «قىمىزمۇرىندىق» مەرەكەسىنىڭ ورنى وراسان زور. ەندىگى كەزەكتە جاس ۇرپاق سول بابالار ىزىمەن جالعاسقان ۇلتتىق ءداستۇردى بولاشاققا اماناتتاۋدىڭ ماڭىزى زور.
اتاقتى شالكودە جايلاۋىندا وتكەن ءدۇبىرلى توي بارىسىندا «اۋىل شارۋاشىلىعى سالاسىندا ەڭبەك ونىمدىلىگىن ارتتىرۋ جانە اۋىل شارۋاشىلىعى ونىمدەرىنىڭ ونىمدىلىگى مەن ساپاسىن جاقسارتۋ، اۋداندا كاسىپكەرلىكتى دامىتۋ» تاقىرىبىندا سەمينار كەڭەس تە بولىپ ءوتتى.
سەمينارعا رايىمبەك اۋدانىنىڭ اكىمى جولان وماروۆ پەن كەگەن اۋدانىنىڭ اكىمى تالعات بايەديلوۆ قاتىسىپ، ءوز ويلارىن ورتاعا سالدى.
باسقوسۋ بارىسىندا رايىمبەك اۋدانى اكىمى ەڭبەك يەگەرلەرى مەن شارۋا قوجالىق قىزمەتكەرلەرى مەرەكەمەن قۇتتىقتاپ، ارنايى العىس حاتتار مەن اتتىڭ ەر-تۇرمانىن تابىس ەتتى.
رايىمبەك اۋدانى اۋىل شارۋاشىلىعى باعىتىنداعى اۋدان. تۇگىن تارتساڭ مايى شىعاتىن دارقان دالاسى، جانعا جايلى تابيعاتى، جەردىڭ ەرەكشە قۇنارلىلىعى اۋداندا اۋىل شارۋاشىلىعىن دامىتىپ، جەتىلدىرۋگە تولىق مۇمكىندىك بەرىپ وتىر. ءبىر سوزبەن ايتقاندا، اۋداننىڭ ەكونوميكالىق دامۋى اۋىل شارۋاشىلىعى سالاسىنا تىكەلەي بايلانىستى. بۇگىندە اۋداندا اۋىل شارۋاشىلىعىن دامىتۋدىڭ تىڭ جولدارى قولعا الىنىپ، شىنايى قامقورلىقتى سەزىنگەن اۋىل ەڭبەككەرلەرى قارقىنمەن ەڭبەكتەنىپ، جەتىستىكتەرگە قول جەتكىزۋدە. بۇل سالاعا مەملەكەت تاراپىنان كومەكتەر جاسالىپ، قولداۋ كولەمى جىل سايىن ارتىپ كەلەدى.
سەمينار بارىسىندا ۇيىمداستىرىلعان اۋىل شارۋاشىلىعى كورمەسىندە 2018 جىلى رەسەيدىڭ التاي ولكەسىنەن اكەلىنگەن «گەرەفورد» تۇقىمدى ءىرى قارا مالىنىڭ انالىق باسىن «راسيلباي» شارۋا قوجالىعى جۇرتشىلىق نازارىنا ۇسىندى. بۇدان باسقا اسىلتۇقىمدى قوشقارلار مەن جىلقى مالدارى دا قويىلدى.
بيىلعى قوجالىق 470 باس «گەرەفورد» تۇقىمدى مال اكەلۋگە كەلىسىمشارت جاساسقانى بەلگىلى. جينالعان جۇرت قوجالىقتىڭ يەلەرى اعايىندى نارىن مەن عالىم ەسىمدى ازاماتتارعا كوكەيىندەگى ساۋالدارىن قويىپ، كەرەكتى اقپارات الدى.
ەلباسىمىزدىڭ «رۋحاني جاڭعىرۋ»، «ۇلى دالانىڭ جەتى قىرى» ماقالاسى اياسىندا قازاقتىڭ ۇلتتىق ويىندارى ويناتىلدى. اتاپ ايتساق، قازاقشا كۇرەس، تەڭگە ءىلۋ، اۋدارىسپاق، قىز قۋۋ، قول كۇرەس، قوشقار كوتەرۋ، تازى جۇگىرتۋمەن قوسا الامان بايگەگە ۇلاستى. وسى رەتتە اۋداننىڭ ماقتانىشتارى، اعايىندى ارداق، بەيبىت نازاروۆتار جەڭىمپازدارعا جۇلدەلەر تابىستادى. ءبىر كۇنگە سوزىلعان مالشىلار مەرەكەسى وسىلايشا، جوعارى دەڭگەيدى ءوتتى.
