سەلينوگراد – بۇرىنعى استانانىڭ اتاۋى. ءبىر جىلدارى اقمولا بولىپ تا وزگەردى. ءقازىر ەلورداسى استانا. سەلينوگراد كوپۇلتتى قالا بولدى. وندا نەمىس، ورىس، كازاك، تاتار سەكىلدى ونداعان ۇلت وكىلى تۇردى. رەسمي دەرەكتەرگە قاراعاندا، قازاق ۇلتىنىڭ ۇلەس سالماعى تىم از بولعانى ايتىلادى.
سەلينوگراد – ماشينا جاساۋ، ءتۇستى مەتالداردى وڭدەۋ، جەڭىل ونەركاسىپ، استىق ءوندىرىسى ورتالىعى بولدى. مۇندا جۇمىسسىز ادامدار كەزىكپەيتىن. قالا قاراپايىم دا بۇيىعى ءومىر ءسۇردى.
رەسەي يمپەرياسىنىڭ 1862 جىلعى 7 مامىرداعى شەشىمىمەن اقمولا ستانيساسىنا رەسمي تۇردە قالا مارتەبەسى بەرىلدى. بۇعان دەيىن دە بۇل ولكەدە بەكىنىس بولعان. كەنەسارى باستاعان قول رەسەي بەكىنىسىنە بىرنەشە مارتە شابۋىل جاساعانى تاريحتان ءمالىم.
1939 جىلدىڭ قازان ايىندا كەڭەس وكىمەتى اقمولانى وبلىس ورتالىعى ەتىپ بەكىتتى. بۇل جىلدارى قالادا 32،5 مىڭ تۇرعىن ءومىر ءسۇردى. اقمولا تاريحىنىڭ كەلەسى ءبىر كەزەڭى – تىڭ جەرلەردى يگەرۋ جىلدارى. بۇل جىلدارى اقمولا وبلىسى ەلدىڭ ەڭ ماڭىزدى استىقتى ايماعىنا، اۋىلشارۋاشىلىعى، ماشينا قۇرىلىسى ورتالىعىنا اينالدى.
1960 جىلعى 26 جەلتوقساندا تىڭ ولكەسىن قۇرۋ تۋرالى جارلىق شىقتى. 1961 جىلى قالانىڭ اتى سەلينوگراد بولىپ وزگەرتىلىپ، 1962 جىلى رەسمي تۇردە سەلينوگراد اتاۋى بەكىتىلدى. وسى جىلدارى قازاقستاندا تىڭ ولكەسىن قۇرىپ، ونىڭ استاناسىن سەلينوگراد قالاسى جاساۋ يدەياسى بەلەڭ الدى. ءبىراق ول باستامانى جەرگىلىكتى ۇلت، قازاق حالقى قولدامادى. الايدا جوبا جاسالىنىپ، سول جىلدارى قالادا تىڭ يگەرۋشىلەر سارايى تۇرعىزىلدى. 355 ادامعا جوسپارلانعان بۇل عيمارات سالىستىرمالى تۇردە العاندا كرەملدەگى سەزدەر سارايىنان كەيىنگى ەكىنشى ورىندا تۇراتىن.
ق ر جوعارعى كەڭەسى ءتورالقاسىنىڭ 1992 جىلعى 6 شىلدەدەگى «ورال، سەلينوگراد، شىمكەنت وبلىستارى مەن سەلينوگراد قالاسىنىڭ تاريحي اتاۋلارىن قالپىنا كەلتىرۋ تۋرالى» قاۋلىسىنا سايكەستى قالانىڭ تاريحي اتاۋى قايتا قالپىنا كەلتىرىلدى. ءسويتىپ، 1992 جىلى سەلينوگراد قايتادان اقمولا بولىپ وزگەردى.
سەلينوگراد تۋرالى ايتقاندا، 1979 جىلعى حالىق تولقۋىن ەسكە الماي كەتۋ مۇمكىن ەمەس. وسىدان تۋرا 38 جىل بۇرىن كرەمل قازاقستاندا نەمىس اۆتونومياسىن قۇرۋعا تالپىنىپ، ارنايى شەشىم شىعاردى. بۇعان ەڭ الدىمەن سەلينوگراد تۇرعىندارى قارسى شىقتى. ولار قازاقستان جەرىن بولشەكتەۋگە، اۆتونوميا قۇرۋعا مۇلدەم بولمايتىنىن ەسكەرتىپ، ارنايى شەرۋ ۇيىمداستىردى. بۇل حالىق نارازىلىعىن كىمنىڭ ۇيىمداستىرعانى ءالى كۇنگە دەيىن بەلگىسىز.
1990 جىلداردىڭ باسىندا بولاشاق ەلوردامىز اقمولا قالاسى بولىپ بەكىتىلگەننەن كەيىن ارقا توسىنە ەلىمىزدىڭ تۇكپىر-تۇكپىرىنەن تۇرعىندار كوشە باستادى. سوندا ەلدەن بۇرىن مەملەكەتتىك قىزمەتپەن بارعان ءبىر اعامىز قالاداعى قازاقتاردىڭ بار-جوعى 10 پايىزعا دا جەتپەگەنىن، قازاق مەكتەبى، بالاباقشاسى مۇلدەم بولماعانىن ەسكە الادى.
استانا قالاسى
ەلىمىزدىڭ ەلورداسى استانانىڭ قۇرىلعانىنا كەلەر جىلى 7 شىلدەدە 20 جىل تولادى. بۇرىنعى سەلينوگراد – اقمولا قالاسىن يەمدەنگەن شاعىن قالا ءقازىر قازاقستاننىڭ ساياسي-ەكونوميكالىق ورتالىعى – استانا.
قازاقستان ورتالىعىن ارقا توسىنە كوشىرۋ يدەياسىنىڭ اۆتورى – پرەزيدەنت ن. نازاربايەۆ. ول تاۋەلسىزدىكتىڭ العاشقى جىلدارى-اق مەملەكەت استاناسىن اۋىستىرۋ بەكىمىنە كەلدى. 1998 جىلى 10 ماۋسىم كۇنى قالانىڭ ەل ورتالىعى – استانا بولۋ مەرەكەسى رەسمي تۇردە اتالىپ ءوتتى.
قالانىڭ باس جوسپارىن جاساۋعا ەلباسى باسشىلىعىمەن الەمدىك ساۋلەت ونەرىنىڭ اتاقتى شەبەرلەرى قاتىستى. الەمگە ايگىلى جاپون ساۋلەتشىسى كيسە كۋروكاۆا، قازىرگى زاماننىڭ ۇلى ساۋلەتشىسى اعىلشىن نورمان فوستەر، يتالياندىق شەبەرلەر – مانفرەدي نيكولەتتي مەن ماكسيميليان فۋكساس استانا قۇرىلىسىنا قولتاڭبالارىن قالدىردى.
استانا وسى جىلدار ىشىندە ادام تانىماستاي وزگەردى. ول – شىعىس پەن باتىستىڭ ارحيتەكتۋرالىق جاڭالىقتارىن، تاريحي بايلانىسىن، زاماناۋي جەتىستىكتەردى، فيلوسوفيالىق مازمۇنعا باي مانەردى بويىنا سىڭىرگەن ەڭ جاس استانالاردىڭ ءبىرى.
ءقازىر استانادا 1 ميلليوننان ارتىق حالىق تۇرادى. ونىڭ باسىم كوپشىلىگى ەلىمىزدىڭ ءار جەرىنەن كەلگەن مەملەكەتتىك قىزمەتكەرلەر، ۇلتتىق جانە جەكە كومپانيالاردىڭ وكىلدەرى، حالىقارالىق ۇيىمداردىڭ جەتەكشىلەرى، ستۋدەنتتەر مەن قاراپايىم جۇمىسشىلار. استاناعا بۇگىندەرى ءمانساپ قۋىپ باراتىندارمەن سالىستىرعاندا، جۇمىس ىستەۋ ءۇشىن، بيزنەس باستاۋ ءۇشىن باراتىنداردىڭ سانى مولايعانى بايقالادى.
استانا – حالىقارالىق ماڭىزدى جيىنداردىڭ، سيمپوزيۋمدار مەن فورۋمداردىڭ ورداسىنا اينالدى. 2011 جىلى استانا تورىندە ەقىۇ-نىڭ بىرەگەي ءسامميتى ءوتتى. بىلتىر ەكسپو-2017 كورمەسى اشىلىپ، ءۇش اي بويى «بولاشاقتىڭ ەنەرگياسى» تاقىرىبىندا حالىقارالىق مامانداندىرىلعان كورمە ەل نازارىن وزىنە اۋداردى.
استانا – ساۋلەتى مەن داۋلەتى جىل ساناپ كەمەلدەنىپ كەلە جاتقان قالا. استانا ماڭىنا «جاسىل بەلدەۋ» جوباسى اياسىندا ۇلكەن ورمان باعى وسىرىلۋدە. وندا الەمنىڭ ءار ەلىنەن اكەلىنگەن اعاشتار وتىرعىزىلىپ، استانا ماڭىز جاسىل جەلەككە بولەۋ جوسپارلانعان.
استانا – «بايتەرەك»، اقوردا، «حان شاتىر»، «دۋمان»، سالتانات سارايى، ەكسپو قالاشىعى سەكىلدى ونداعا بىرەگەي ساۋلەتتى كەشەندەر ارقىلى وزىنە ەلدى بايرايدى. ودان بولەك سپورت سارايلارى، تەاترلار، كونسەرت زالدارى، بىرەەگي ەسكەرتكىشتەر، الەمگە تانىمال وقۋ ورىندارى استانا داڭقىن ۇزاققا جەتكىزىپ وتىر.
استانا – ەلىمىز ەكونوميكاسىن ورگە سۇيرەپ وتىرعان لوكوموتيۆ. بولاشاقتا ەكسپو قالاشىعىن الەمدىك ەكونوميكالىق ورتالىققا اينالدىرۋ جوسپارى بار. ەلىمىزدىڭ دامۋ بارىسىنا كوز جىبەرگەندەر بۇل قالانىڭ ەل دامۋىنا قوسقان ۇلەسى زور ەكەنىن ايتادى. ويتكەنى، وڭتۇستىكتەگى ساۋدا، قىزمەت كورسەتۋ، ءوندىرىس وشاعىن اشۋ قىزمەت تۇرلەرى سولتۇستىككە جىلجىدى. ينفراقۇرىلىم، حالىقارالىق قاتىناس جولدارى، اۆتوجول مەن تەمىر جول سالىنىپ، ەلىشىلىك بارىس-كەلىس نىعايدى. بۇل ءۇردىس ءالى دە توقتاعان جوق.
