قاراڭعىدا شوشايىپ جالعىز تۇرعان جيرەن شاشتى اۋليە اكەنىن سۇلباسى شالىنادى. ول باسىن ءيىپ دۇعا وقىپ تۇر. جاسى قىرىق بەس – قىرىق التىلار شاماسىندا. ماڭدايى قىسىڭقى، شىقشىتتارى العا قاراي شىعىڭقى، ساقالى قالىڭ. موناحتار كيەتىن جامىلعىنىڭ ەتەگى ەدەنمەن سۇيرەتىلىپ جاتىر. جاسىل تىستان قۇراعان تاسپيق، بىلەزىكتى ءبىر وراپ تومەن سالبىراپ تۇر. عيباداتحانانىڭ ءىشى تىم-تىرىس. اۋليە اكە قاققان قازىقتاي بولىپ، دۋعاعا شومىپ كەتكەن.
مىنە، ەسىكتەن قورقاقتاي باسىپ ءبىر ايەل كىردى. ول سامۋرايدىڭ ايەلى سياقتى، تاڭبالارمەن كەستەلەنگەن ەسكى كيمونو كيگەن. جاسى وتىزدار شاماسىندا بولعانىمەن، انىقتاي قاراعاندا ءوز جاسىنان الدەقايدا كارى كورىنەدى. ءوڭى اۋرۋشاڭ. كوزىنىڭ اينالاسى قارالتىم تارتقان. ايتسەدە اجارلى ءجۇز. ءبىراق وسى ءمىنسىز اجاردان الەبىر قاتىگەزدىكتىڭ لەبى ەسەتىندەي...
كىتاپ قوياتىن تاعانعا ۇركەكتەي كوز تاستاعان ول ىشكە قاراي ءوتتى. ىمىرت ىشىندە، ميحرابتىڭ الدىندا تىزەرلەپ تۇرعان اۋليە اكەنى سوندا بايقاعان. ايەل شوشىپ كەتكەندەي قالت بوگەلدى. ارتىنشا، ونىڭ دۇعاعا شومىپ تۇرعانىن تۇسىنسە كەرەك، ودان كوز الماعان كۇيى قاپتالداسا تۇردى. عيباداتحانانىڭ ءىشى ءالى جىم-جىرت. اۋليە اكە قوزعالمادى، ايەل دە مەڭىرەيىپ قالعانداي.
اقىرى دۇعاسىن وقىپ بولعان اۋليە اكە ورنىنان تۇردى. الدىندا، بىردەڭە ايتۋعا وقتالعانداي بولىپ تۇرگان ايەلدى سوندا بايقاعان. عيباداتحاناعا كىسى كەپ كىرەتىن، كوپ جۇرت كرەستكە كەرىلگەن تاڭعاجايىپ بۋددانى كورۋگە كەلەتىن. ءبىراق مىنا ايەل ەرىگىپ جۇرگەن ادامعا ۇقسامايدى. جىلى جىميعان اۋليە اكە ءتىلىن ازەر سىندىرىپ جاپونشا ساۋال قويعان:
– قانداي ارىز-ارمانىڭىز بار؟
– مەنىن سىزگە دەگەن ءبىر ءوتىنىشىم بار ەدى..
ايەل باسىن تومەن سالىپ ادەپپەن ءيىلدى. كيىمى جۇپىنى، ءبىراق شاشى «كوگايماگە» ۇلگىسىمەن ادەمى ەتىپ ءتۇيىلىپ قويىلعان. اۋليە اكە ريزاشىلىعىن ءبىلدىرىپ مەيىرلەنە جىميدى. جاسىل تاستان قۇرالعان تاسپيق ساۋساققا ءبىر وراتىلىپ، ءبىر تارقاتىلدى.
– مەنىڭ ەسىمىم سينو، مەن يتيبانگاسە حامبەيدىڭ جەسىرىمىن. ۇلىم سيننودزە قاتتى اۋىرىپ قالىپ ەدى...
اڭگىمەسىن ءمۇدىرىپ باستاعان ايەل، ارتىنشا بويىن وڭداپ، ءبىر سۇرىنبەي سويلەپ كەتتى. عيباداتحاناعا كەلگەن سەبەبى مىناداي ەكەن: سيننودزە بيىل ون بەسكە تولىپتى. كوكتەمدە ءبىر بەلگىسىز دەرت جابىسقان. اۋىز جاپپاي جوتەلەدى، ىستىعى تۇسپەيدى، اسقا تابەتى جوق. سينو بالاسىن بارىنشا ماپەلەپ، ەمشىلەرگە كورسەتكەن. كەرەك دارى-دارمەك العان، قولىنان كەلگەننىن بارلىعىن ىستەگەن. ءبىراق بالانىڭ وڭالاتىن ءتۇرى جوق. قايتا، كۇن وتكەن سايىن كەرى كەتىپ بارادى. ونىن ۇستىنە كەيىنگى كەزدە جوقشىلىق قولدى بايلاپ، ەمشىلەرگە اقى تولەۋگە دە مۇمكىن بولماي وتىر. عيباداتحاناداعى اۋليە اكەنى كەرەمەت ەمشى، ءتىپتى ءتۇرلى مەرەزدى ەمدەي الادى دەسەدى. سوندىقتان سيننودزەعا كومەكتەس دەپ جۇگىنىپ كەلىپ وتىر.
– مەنىكى قۇر اۋرەشىلىك ەمەس پە؟ كەلەسىز بە؟ – دەپ ايەل اۋليە اكەگە قادالا قapaپ. ونىڭ كوزىندە جالىنۋ دا، جالبارىنۋ دا جوق، تەك قانا قاتقىل تالاپ بار ەدى.
– جاقسى، كورەين بالاڭدى، – دەدى اۋليە اكە، ساقالىن ويلانا تارامداپ تۇرىپ. ايەل جانعا ەمەس، تانگە ءدارۋ تىلەپ كەلىپ تۇر. ءبىراق ونىڭ نەسى سوكەت؟ ءتان – جاننىڭ تۇراعى ەمەس پە؟ تۇراعى تازا بولسا، تۇرعىنى دا ساۋىكپاي ما؟ ءپىرادار فابيان دىنگە وسىنداي جولمەن كەلمەپ پە ەدى؟ جانە جالعىز ول ەمەس. مۇمكىن بۇل ايەلدى دە قۇداي ايداپ كەلگەن شىعار؟
– ۇلىڭ وسىندا كەلە الا ما؟
– كەلە المايدى-اۋ...
– ولاي بولسا مەنى وعان ەرتىپ بار. ايەلدىن كوزىندە قۋانىش وتى جارق ەتتى.
– شىنىمەن باراسىز با؟ نەتكەن باقىت!
اۋليە اكەنىڭ كوڭىلى بوسادى. سول ساتتە ايەلدىڭ بەتىندەگى پەردەسى ىسىرىلىپ، استىنان انانىن ءجۇزى كورىندى. بۇل ەندى سامۋرايدىڭ جەسىرى ەمەس، ءتىپتى جاپون ايەلى ەمەس – انا ەدى. مەيىرىمى شەكسىز، قۋت يەسى، اقىردا جاتقان نارەستە ايسانى – ەمشەك بەرىپ اسىراعان اسپان پاتشايىمىنداي-اق انا ەدى بۇل. بويىن ساندەنە كەرگەن اۋليە اكە ايەلگە دەم بەرە سويلەگەن:
– قورىقپاعىن. بالاننىڭ اۋىرۋىن بارماي-اق ءبىلىپ تۇرمىن. مەن ونى ەمدەيىن. قولىمنان كەلگەنىن ايامايمىن. ال ەندى قولىمنان كەلمەي جاتسا...
– تەك كورسەڭىز ەكەن، – دەدى ايەل جاسقانا ءتىل قاتىپ، ودان كەيىن بۇيىرعانىن كورەمىز. بولماسا، وندا كيەميدزۋ پۋتحاناسىنداعى بودحيساتتۆا كاننونعا جۇگىنۋىم عانا قالادى.
بودحيساتتۆا كاننون! بۇل ءسوزدى ەستىگەندە اۋليە اكەنىڭ بەت-الپەتى قارايىپ، تۇتىگىپ كەتتى. اڭىرىپ ەشتەڭە تۇسىنبەي قالعان ايەلگە قاحارلى كوزىن قاداعان كۇيى، اشۋلى ءسوزدى سەڭدەي اقتارعان.
– بايقا! – دەگەن ول ايقايلاپ، باسى سەلكىلدەپ، – كاننون، شاكيا، حاتيمان، تەندزين سەندەردىڭ بۇل تابىنىپ جۇرگەندەرىڭ بار بولعانى اعاش پۇتتار عانا. شىن قۇداي بىرەۋ-اق، ول – اسپان ءامىرشىسى. تەك قۇداي عانا سەنىڭ بالاڭنىڭ جانىن الا الادى، نەمەسە ساۋىقتىرا الادى. بۇل پۇتتاردىڭ قولىنان كەلمەيتىن ءىس. ەگەر بالام دەسەڭ - پۇتتارعا سيىنعانىڭدى قوي.
ايەل ەسكى كيمونوسىنىڭ جاعاسىن قىمتانعان كۇيى اۋليە اكەدەن كوز الا الماي تۇرىپ قالدى. اشۋلى ۋاعىزدىڭ ماعىناسى ساناسىنا جەتتى مە ەكەن؟ كىم بىلەدى. الايدا اۋليە اكەنىڭ وندا شارۋاسى جوق ەدى. كۇرەكتەي ساقالىن العا ۇسىنىپ، ايەلدىڭ ۇستىنە تونە تۇسكەن ول اڭگىمەسىن ارى قاراي ىندەتتى:
– حاق قۇدايعا عانا سەن. ال حاك قۇداي – ول يۋدەياداعى ۆيفلەەمدە تۋعان ايسا. باسقا قۇداي جوق. سايتان عانا، جولدان تايىپ كەبىنەن ايرىلعان پەرىشتە عانا سولاي ويلايدى. ءبىزدى قۇتقارۋ ءۇشىن ايسا، ءتىپتى ءوزىن كرەستكە كەرگىزگەن. قارا مىناعان. مىنە ول.
اۋليە اكە قولىن سوزىپ ارتىنداعى ءتۇرلى-تۇستى اينەكتى نۇسقاعان. كۇننىڭ رەڭسىز جارىعى تۇسكەن اينەك قاراڭعى عيباداتحانانىڭ ىشىنەن سۋرەتتەي انىق كورىنىپ، قۇدايدىڭ شەككەن ازابىن بايان ەتىپ تۇر ەدى. تومەنىرەكتە جىلاپ تۇرعان ءماريام مەن شاكىرتتەرى بەينەلەنىپتى.
ايەل جاپون ىزەتىمەن قول قۋسىرىپ اينەككە جاسقانا كوز تاستادى.
– وڭتۇستىك ۆارۆارلاردىڭ اتى بۇكىل الەمگە ءماشحۇر بودحيساتتۆاسى وسى ما ەدى؟ ەگەر كرەستكە كەرىلگەن اۋليە بالامنىڭ جانىن الىپ كالسا، مەن وعان قالعان ومىرىمدە قۇلشىلىق ەتىپ ەتۋگە دايىنمىن. وتىنەمىن، جالبارىنىڭىز وعان، كەرەمەتىن كورسەتسىن، قورعاسىن ءبىزدى. ايەل جاي سويلەگەنىمەن، داۋسىنان قاتتى تولقىعانى سەزىلىپ تۇر ەدى. اۋليە اكە جەڭىسكە ماساتتانعانداي، اينەكتەن كوز الماعان كۇيى بۇرىنعىدان دا قابىنداي سويلەدى.
– ايسا، كۇنا مەن قياناتقا باتقان ادامزاتتى قۇتقارۋ ءۇشىن، ءبىزدىڭ جانىمىزدى قۇتقارۋ ءۇشىن كوكتەن جەرگە ءتۇستى. وعان قانداي نەسىبە بۇيىردى ەكەن، ول قانداي ازاپ شەكتى ەكەن – تىڭدا ەندى.
عيباداتحانانىڭ ءىشىن ارشىنداي كەزگەن اۋلەيە اكە ايسانىڭ ءومىرى جايلى تەبىرەنە تولعانعان. ارۋ ءماريامعا قۇدايدى ءوز قۇرساعىنمەن الىپ كەلەسىن دەپ حابار بەرگەن پەرىشتە تۋرالى. ونىڭ مال جەم جەيتىن اكىردا تۋعاندىعى تۋرالى، ونىڭ تۋعاندىعىنان بەلگى بەرگەن جۇلدىزعا ەرىپ، شىعىستان كەلىپ. وعان سىيعا حوش ءيىستى شىرىش اكەلگەن دۋاحاندار تۋرالى، مەسسيانىڭ كەلۋىنەن قورىققان يرود پاتشانىڭ نارەستەلەردى ولتىرگەندىگى تۋرالى، ونىڭ يواننان قالاي شوقىنعاندىعى، تاۋعا شىعىپ ۋاعىز ايتقاندىعى، سۋدى شاراپقا اينالدىرگاندىعى، ءماريام ماگدالينانىڭ بويىنان جەتى شايتاندى قۋىپ شىققاندىعى، ولگەن لازاردى تىرىلتكەندىگى، سۋ ۇستىمەن قالاي جۇرگەندىگى، يەرۋساليمگە قاشىر ءمىنىپ كىرگەندىگى، سوڭعى شەرلى سۇحبات پەن ەلەون تاۋىندا دۋعا وقىعاندىعى تۋرالى ايتقان.
عيباداتحانانى جايلاعان قاراڭعىلىق ىشىندە اۋليە اكەنىڭ داۋسى قۇدايدىڭ اۋەزىندەي كۇركىرەي ەستىلىپ جاتتى. ايەل ونى ءۇنسىز تىڭدادى. ايسا، ەكى باۋكەسپە ۇرىمەن بىرگە كرەستكە تاڭىلىپتى! بۇل نە سىي! ونىڭ بۇل قايعىسىنا، شەككەن بۇل ازابىنا قابىرعاڭ قالاي قايىسپايدى! ونىڭ سوڭعى ايقايى شە! «ي لي، يلي! لاما ساۆاحفاني!» دەپتى. «و، ءتاڭىرىم! و، ءتاڭىرىم! مەنى نەگە جاپادان جالعىز تاستاپ كەتتىڭ!» دەگەن ءسوز. نەتكەن قاسىرەت!
كەنەت اۋليە اكە ءۇنسىز قالدى. ءجۇزى قۇپ-قۋ ايەل، استىڭعى ەرنىن جىمقىرا تىستەگەن كۇيى وعان قادالا قاراپ تۇر ەكەن. ونىڭ كوزىندە ەشكانداي دا تەبىرەنىس جوق، تەك قانا جيىركەنىش پەن وشپەندىلىك بار ەدى. تاڭقالىپ ءتىل ايرىلعان اۋليە اكە ءبىراز ۋاقىت مىلقاۋ ادامشا كوزىن جىپىلىقتاتىپ تۇرىپ قالدى.
– سولاي دە! سەندەردىن «حاك قۇدايلارىڭ»، وڭتۇستىك ۆارۆارلاردىڭ بودحيساتتۆاسى وسىنداي ەكەن عوي!
ايەلدىڭ بۇرىنعى ۇياڭدىعىنان نىشان دا قالمادى. ول ەندى جاۋىن اقتىق رەت شاۋىپ ولتىرگەلى تۇرعان ادامداي سويلەدى.
– مەنىڭ كۇيەۋىم يتيبانگاسە حامبەي بار بولعانى ساساكي اۋلەتىنىڭ تولەنگىتى، قاتارداعى رونين ەدى. ءبىراق ول ەشقاشان جاۋعا سىرتىن بەرمەگەن. ۇستىندەگى ساۋىتىن استىنداعى اتىن كارتاعا ۇتتىرعان ول، تەكودزي سارايىنىڭ جانىنداعى شايقاسقا جالاڭاش شىقتى دەسە دە بولادى. ءبىراق سىن ساعاتتا ول «بۋددا اميدا، جار بولا كور!» دەگەن جازۋى بار قاراپايىم ءحاوريدى ورانىپ، بايراقتىڭ ورنىنا بامبۋكتىڭ ساباعىن ۇستاپ، جالاڭ قىلىشىمەن جاۋعا ۇمتىلدى. ودا مىرزانىڭ شەرىگىنە بورىدەي تيگەن سيباتانىڭ اسكەرىن كەرى سەرپىپ، قانشا ادامنىن باسىن قاربىزداي شاپتى. ال سەندەردىڭ قۇدايلارىڭ مىناۋ ما؟ ونى كرەستكە كەرەدى ەكەن – ال ول قىڭسىلاپ جىلاعاندى عانا بىلەدى! سۋجۇرەك قورقاق! ونىڭ دىنىنەن نە داۋا؟ قۇدايىڭمەن ەكەۋىڭنىڭ ىشكەنىڭ ءبىر سۋ. كۇيەۋىمنىڭ ءارۋاعى تۇرعان ۇيگە ەندى اتتاپ باسپاسسىڭ. بالامدى دا ساعان ەمدەتپەيمىن. سيننودزە قىلىشكەر حامبەيدىڭ ۇلى! وعان قورقاقتىڭ قولىنان شىققان ءدارىنى ىشكىزگەنشە ءوزىمنىڭ ءىشىمدى سەمسەرمەن ەسەيىن! بۇلاي ەكەنىن بىلگەندە، بۇل جەرگە ەشقاشان كەلمەس ەدىم. وسىعان عانا وكىنەمىن.
كوز جاسىنا تۇنشىققان ايەل جالت بۇرىلدى دا، وبادان قاشقانداي عيباداتحانادان جىلدام باسىپ شىعا جونەلدى. مەڭىرەيگەن اۋليە اكە تۇرعان ورنىندا قالا بەردى...
ريۋنوسكە اكۋتاگاۆا (جاپون زاشۋىسى)
اۋدارعان تالاسبەك اسەمقۇلوۆ
