1994-1997 جىلدارى قازاقستان ۇكىمەتىن باسقارعان قاجىگەلدين پارلامەنت سايلاۋى ادىلەتسىز ءوتتى دەپ سانايدى. ونىڭ پايىمداۋىنشا بيلىك ءالى دە بولسا نازاربايەۆتىڭ قولىندا، ال توقايەۆ تۇڭعىش پرەزيدەنتتىڭ قولىنداعى قۇرال عانا.
1998 جىلى قازاقستاندى تاستاپ، ەۋروپاعا كەتكەن قاجىگەلدين سوڭعى 20 جىل بويى لوندوندا تۇرادى. سايلاۋدى سىرتتاي باقىلاعان ول وسىناۋ ناۋقانداعى كەمشىلىكتەردى جىپكە تىزگەن ەكەن.
"بۇگىنگى بولىپ جاتقان جاعداي ۇيرەنىشتى، كۇتىلگەن جايت. الماتىداعى وقيعالار (ميتينگىنى مەڭزەپ تۇر، رەد.) حالىقتىڭ بيلىككە دەگەن نارازىلىعى ۇدەپ جاتقانىن دالەلدەدى. بۇل دا جاڭالىق ەمەس. ەڭ باستى جاڭالىق، بۇدان بىلاي مۇنىڭ بارىنە نازاربايەۆ پەن توقايەۆ بىرىگىپ جاۋاپ بەردى.
سايلاۋداعى سوراقىلىقتار توقايەۆتىڭ ساياسي بيوگرافياسىنا وشپەستەي بولىپ تاڭبالاندى.
ول (توقايەۆ، رەد) وسىدان 19 اي بۇرىن ەلگە بەرگەن ۋادەسىن سول كۇيى ورىنداعان جوق. ورىنداي الماي وتەتىن ءتۇرى بار، سەبەبى وسى 19 اي بويىنا ونىڭ قۇزىرەتىن تۇس-تۇستان شەكتەپ كەلدى. سايلاۋ وتەردەن ەكى كۇن بۇرىن توقايەۆتى تاعى دا تەجەپ تاستادى"، – دەيدى قاجىگەلدين.
ونىڭ پىكىرىنشە حالىق قازاقستاننىڭ تاريحىن ءوز قولىمەن جازۋى ءتيىس. قىرعىزستان، گرۋزيا، ۋكراينا سىندى مەملەكەتتەر ەركىندىك ءۇشىن كۇرەسە ءبىلدى. قازاقستان ازاماتتارى دا بيلىكتى ءوز قولىنا الىپ، جۇيەنى وزگەرتۋى ءتيىس. سەبەبى جوعارىدا وتىرعانداردىڭ بىردە-بىرى بۇعان قۇلىقتى ەمەس.
"وسىدان 19 اي بۇرىن ساياسي رەفورما جۇرگىزەم دەپ انت-سۋ ىشكەن توقايەۆ سوزىنەن تايقىپ كەتتى. "ەلدىڭ ۋاجىنە قۇلاق اساتىن مەملەكەت" قاعيداسى ءسوز جۇزىندە قالدى. ءدال ءقازىر ەلدەگى احۋال قانداي ەكەنىن بىلەسىز بە؟ بىلمەسەڭىز ايتايىن.
بىرنارسەنى شەگەلەپ جاتىپ، قولىڭىز تايىپ كەتكەندە الدىمەن ساۋساعىڭىزدى جاراقاتتايسىز، سول كەزدە بالعانى قابىرعاعا سىلتەپ قالاسىز. ءدال ءقازىر توقايەۆ پەن ۇكىمەت نازاربايەۆتىڭ قولىنداعى بالعانىڭ ءرولىن اتقارىپ وتىر!
بيلىك كريزيستى ەڭسەرە المادى. پاندەميانى توقتاتا المادى. حالىق قىرىلىپ جاتىر. ءسوز بوستاندىعى، ەركىندىك دەگەنىڭىز اتىمەن جوق. توقايەۆتىڭ ءۇنى ەستىلمەيدى. ول تاسادا قالدى. توقايەۆ اتقارۋشى بيلىكتىڭ باسشىسى ەمەس، قاتارداعى كوپ شەنەۋنىكتىڭ ءبىرى بولىپ قالدى"، – دەيدى ول.
قاجىگەلدين بۇل جولعى سايلاۋعا جانبولات مامايدىڭ پارتياسىن وتكىزبەي قويعان بيلىك ارەكەتىن سىنعا الدى. ونىڭ اتاپ وتكەنىندەي سايلاۋ ەشبىر باسەكەسىز، سۇرەڭسىز جاعدايدا وتكەن. ساياسي رەفورما جۇرگىزۋگە ۋادە بەرگەن توقايەۆ مامايدىڭ پارتياسىن تىركەۋگە جۇرەگى داۋالاماعان.
"وسى كۇنگە دەيىن پرەزيدەنت ءوزىنىڭ كومەكشىلەرى مەن كەڭەسشىلەرى ارقىلى ساياسي وزگەرىستەر انە-مىنە باستالارداي ەلدى ەلەگىزىتىپ كەلدى. شىنتۋايىندا كەلگەندە قازاقستاننىڭ دەموكراتيالىق پارتياسىن تىركەۋگە الىپ، سايلاۋعا قاتىستىرۋعا ءداتى بارمادى. مامايدىڭ پارتياسى بۇگىنگى جۇيەگە ناعىز وپپوزيسيا ەدى. ەلدەگى ەشبىر پارتيا بۇگىنگى بيلىكتى قۇلاتىپ، ساياسي جۇيەنى اۋىستىرۋدى كوزدەمەيدى. وزگەلەرى كلوندار..."، – دەيدى ەكس-پرەمەر.
قاجىگەلدين دەمپارتيادان بولەك، تىركەلمەگەن "كوشە" پارتياسىن دا تىلگە تيەك ەتكەن ەكەن. ونىڭ پىكىرىنشە بۇل ۇيىمنىڭ ساپىنا وتكەن قازاقستاندىقتار جۇيەنىڭ اڭگىرتاياعىنان جاسقانبايدى. تاۋەكەلگە بەل بۋىپ، ارەكەت ەتۋگە ءازىر وتىر.
"مۇنداي ۇيىمداردى تىركەگىسى جوق بيلىك ەلدەگى شىنايى وپپوزيسيادان ۇرەيى ۇشادى. جىل وتكەن سايىن حالىقتىڭ پروتەستىك كوڭىل-كۇيى كۇشەيىپ، ۇدەپ كەلەدى.
بيلىكتىڭ قولىمەن قۇرىلعان پارتيالار سايلاۋدا قانشا پايىز داۋىس جينارىن كۇنى بۇرىن بىلگەن. بۇل "اقجول" پارتياسىنا دا قاتىستى. ماسەلەن پەرۋاشيەۆ سايلاۋدىڭ ناتيجەسىن ءسىز بەن بىزدەن بۇرىن ەستىگەن. سوندىقتان مۇنداي مالىمەتكە جۇرەگى اۋىرمايدى.
بيلىك قاي پارتياعا قانشا ۇلەس بەرەرىن الدەقاشان جازىپ-سىزىپ قويعان. ءامىرشىل، اكىمشىل جۇيەنىڭ بۇيرىعىمەن جاسالادى مۇنىڭ ءبارى. كىمگە قانشا بەرەدى، سونشا الادى. بۇل ەشقانداي دا دەموكراتيا ەمەس!"، – دەيدى قاجىگەلدين.
ونىڭ پايىمداعانىنداي بيلىك وسىلاي ارەكەت ەتۋگە ابدەن ادەتتەنىپ العان. حالىق كوشەگە شىعىپ، نارازىلىق تانىتپاعاندا "نۇر وتانعا" 80 پايىزدى تەلىپ جىبەرەر ەدى. سوندىقتان الدىمەن بيلىككە جاقىن ينستيتۋت ارقىلى الەۋمەتتىك ساۋالناما جۇرگىزىپ، ەلدىڭ تامىرىن باسىپ كورگەن.
"ەكونوميكالىق رەفورمالاردى جۇزەگە اسىرا الماعان، ىندەتكە قارسى قاۋقار تانىتا الماعان، ساياسي رەفورما جۇرگىزۋدى ەرتەڭگە شەگەرە بەرەتىن بيلىك پارتياسى قاي بەتىمەن 70 پايىز الدى؟ بۇل ءبىزدىڭ قوعامدا بيلىك پەن حالىقتىڭ اراسى وتە-موتە الشاقتاپ كەتكەنىن اڭعارتادى. بيلىك ءوز بەتىمەن، حالىق ءوز بەتىمەن كۇن كەشىپ جاتىر.
ايتسە دە ازداعان ءۇمىت بار. جاڭا بۋىن ساياساتكەرلەر ءوسىپ كەلەدى. ولار مىنا جۇيەمەن ىمىراعا كەلمەيدى دەپ سەنەمىن. ءسويتىپ كۇندەردىڭ-كۇنى بيلىكتى ءبىرجولاتا اۋىستىرامىز. قازاق وپپوزيسياسى كوشەدە قالىپتاسادى. بۇگىنگى باقىلاۋشىلار ەرتەڭ ەلدى وزگەرتەدى. ولار جاڭا تەحنولوگيانى جەتىك مەڭگەرگەن. ءوز باسىم وسىعان قۋانامىن"، – دەيدى قاجىگەلدين.
ەكس-پرەمەر قازاقستانعا جاڭا كونستيتۋسيا كەرەگىن ايتادى. جاڭا اتا زاڭعا سايكەس جاڭا پرەزيدەنت سايلاۋى ءوتۋى كەرەك.
"البەتتە جۇيە وزگەرمەي مۇنى جۇزەگە اسىرا المايمىز. بۇعان قولىمىز جەتكەن كۇنى قازاقستاندا مەرزىمىنەن بۇرىن پرەزيدەنت سايلاۋى وتەدى.
ءدال ءقازىر حالىقتىڭ توقايەۆ-نازاربايەۆ بيلىگىن قابىلداۋدان وزگە جولى جوق. ەلدىڭ بولاشاعى وسى ەكەۋىنىڭ اتىمەن بايلانىسىپ تۇر. الايدا ءوسىپ كەلە جاتقان جاڭا كوشباسشىلار بۇرىنعىلارعا قاراعاندا باتىل، مىنەزدى بولادى"، – دەيدى اكەجان قاجىگەلدين.
ازىرلەگەن، دۋمان بىقاي
https://www.youtube.com/watch؟v=KdWC-3sLBGg
