[caption id="attachment_16859" align="alignleft" width="284"]
سەرگەي كۋسەنكو[/caption]
– سەرگەي فيليپپوۆيچ، ياروسلاۆل – رەسەي تەاتر ونەرىنىڭ ورتالىعى ءارى مادەني استاناسى. ونى كوپشىلىك رەسەي جەرىندەگى بايىرعى كاسىبي تەاتردىڭ ورىن تەپكەن مەكەنى دەپ بىلەدى. بۇل تەاتردىڭ ساحناسىندا ونەر كورسەتۋ كەز كەلگەن اكتەردىڭ ارمانى. مۇندا ءسىز قالاي كەلدىڭىز؟ نەگىزى، ءوزىڭىز ۆورونەج زيالىلارىنىڭ وتباسىنان شىققان ازاماتسىز عوي...
– ءيا، مەنىڭ اتا-انام ۋكراين مۋزىكالىق-دراما تەاترىنىڭ اكتەرلەرى بولاتىن. انام – ۋكراينانىڭ ەڭبەك سىڭىرگەن ءارتيسى. بالا كەزىمدە كەشقۇرىم ۋاقىتتارى مەن تەاترعا بارىپ «تاراس بۋلبانى»، ۋكراينانىڭ بوياۋى قانىق كومەديالارى – «ناتالكا پولتاۆكا»، «سۆاتانە نا گونچاريۆسە»، «زاپوروجەستەردى» تاماشالايتىنمىن. اكەم ءاندى كەرەمەت ايتاتىن، «زاپوروجەستەگى» باستى پارتيانى ورىندايتىن. ونىڭ پوەتيكالىق تەاتر الەمىندەگى ليريكالىق تەرەڭدىككە نەگىزدەلگەن كەيبىر پارتيالارى ءالى كۇنگە جادىمدا ساقتالعان. ال اپكەم نادەجدا فيليپپوۆنا – پيانيست، حاركوۆ كونسەرۆاتورياسىن بىتىرگەن.
مەن ياروسلاۆلگە 1984 جىلى رسفسر حالىق ءارتيسى گلەب دروزدوۆتىڭ شاقىرۋىمەن كەلدىم. ۆولكوۆ تەاترىنىڭ ساحناسىنا كەز كەلگەن اكتەر شىعا المايدى. كىل شىعارماشىل تۇلعالار شوعىرلانعان بۇل ورتاعا ءسىڭىسىپ كەتۋ ماعان دا وڭاي بولمادى. ءالى ەسىمدە، العاش كەلگەنىمدە، ساحناعا شىعاتىن ساتتەردە سپەكتاكلدەن بوساتىلعان اكتەرلەرگە قوسا سەحتاعى جۇمىسشىلار، بەت ارلەۋشىلەر مەن رەكۆيزيتورلارى بار – بۇكىل ترۋپپا «وسى قايتەر ەكەن...» دەگەندەي سىناي قارايتىن. سوندا مەنى ومىرلىك مەكتەبىم مەن اكتەرلىك تاجىريبەم العا جەتەلەدى. كوپ ۋاقىت وتپەي-اق، كىرپياز شىعارماشىل ورتاعا مەن ءوزىمنىڭ كىم ەكەنىمدى دالەلدەدىم.
– كاسىبي ساحناداعى العاشقى ءرولىڭىز تۋرالى ايتىپ بەرسەڭىز. ونەردەگى جول سىلتەۋشى ۇستازىڭىز كىم؟
– ۆورونەج ينستيتۋتىن بىتىرگەننەن كەيىن، 1975 جىلى مەنى ستاۆروپول دراما تەاترىنا جىبەردى. مۇنداعى تۇڭعىش ورىنداعان س.ستراتييەۆتىڭ «ريمسكايا كۋپالنيا» دەپ اتالاتىن پەساسىنداعى كىشىگىرىم رول بولاتىن. مۇندا 5 جىل جۇمىس ىستەدىم. 1982 جىلى اسكەردە ازاماتتىق بورىشىمدى وتەگەننەن كەيىن، جۇبايىم ەكەۋمىز ونىڭ اتا-اناسى تۇراتىن ۆورونەج قالاسىنا كەلدىك، دەمالىس الىپ. باقىتىما وراي، سول جەردە مەن گلەب دروزدوۆتى جولىقتىردىم. ول ۆورونەج دراما تەاترىنىڭ باس رەجيسسەرى جانە ينستيتۋتتىڭ كافەدرا مەڭگەرۋشىسى ەدى. كەزدەسكەن ساتتە ماعان: «سەنى تەاترعا الايىن، ال تاتياناعا كافەدرادان جۇمىس بەرۋىمە بولادى»، – دەگەندى ايتتى. ءسويتىپ، تاتيانا نيكولايەۆنا «اكتەر شەبەرلىگى» كافەدراسىنا ورنالاسىپ، پەداگوگيكامەن اينالىسا باستادى. بۇل كافەدرانى ماسكەۋلىك گيتيس-تىڭ ۇستاز-پروفەسسورى ولگا يۆانوۆنا ستاروستينا مەن ششۋكينسك ۋچيليششەسىنىڭ پروفەسسورى بوريس گريگوريەۆيچ كۋلنوۆ اشقان. بۇلار ەرلى-زايىپتى كىسىلەر ەدى. ءبىز تاتيانا نيكولايەۆنا ەكەۋمىز 1975 جىلى وسى ۆورونەج مەملەكەتتىك تەاتر ينستيتۋتىن ءبىتىرىپ، دراما تەاترى جانە كينو ءارتيسى ماماندىعىن العانبىز. سوندا ۇستازدارىمىز جاسى ۇلعايعانىنا قاراماستان، بىزگە تالىم-تاربيە بەرىپ، كاسىبي مامان بولۋعا باۋلىدى. ءقازىر وسىنداي ۇستازداردان ءتالىم العانىما مىڭ دا ءبىر شۇكىرشىلىك ەتەم. ال رسفسر-دىڭ حالىق ءارتيسى، ستانيسلاۆسكيي اتىنداعى مەملەكەتتىك سىيلىقتىڭ لاۋرەاتى گلەب بوريسوۆيچ دروزدوۆ – مەنىڭ ونەردەگى ءھام ومىردەگى ۇستازىم.
– ەستۋىمىزشە، 80-جىلدارى ف.ۆولكوۆ اتىنداعى رەسەي مەملەكەتتىك اكادەميالىق دراما تەاترىندا قويىلعان دروزدوۆتىڭ سپەكتاكلدەرى ەستە قالارلىق قۇبىلىس بولاتىن دەسەدى... ەندى ءوزىڭىز جۇمىس ىستەيتىن ۆولكوۆ تەاترى مەن ينستيتۋتتىڭ وقۋ تەاترىنىڭ رەپەرتۋارى تۋرالى ايتىپ بەرىڭىزشى.
– وقۋ تەاترى – ستۋدەنتتىڭ بويىنداعى تالانتى مەن مۇمكىندىكتەرىن اشۋعا كومەكتەسەتىن تۇڭعىش كاسىبي ساحنا. العاشقى ءرولىڭ، العاش قول جەتكىزگەن تابىسىڭ، كورەرمەننىڭ ساعان دەگەن ىقىلاسى – وسىنىڭ بارلىعى وقۋ تەاترىندا جۇزەگە اسادى. جىل سايىن بىزدەگى وقۋ تەاترىنىڭ ساحناسىندا ورىستىڭ حالىق ەرتەگىلەرى مەن ي.ا. بۋنين، ا.پ. چەحوۆ، ا.ي. كۋپرين سياقتى جازۋشىلاردىڭ شىعارمالارى نەگىزىندە نەشە ءتۇرلى ساحنالىق ەتيۋدتەر قويىلادى. رەپەرتۋارىمىزدا ن.پتۋشكينانىڭ «جەمچۋجينا چەرنايا، جەمچۋجينا بەلايا»، ۆ.يبراگيمبەكوۆتىڭ اسكەري تاقىرىپقا جازىلعان «پريكوسنوۆەنيە» اتتى قويىلىمدارى مەن قازىرگى زامانعى يتاليان پەسالارىنىڭ نەگىزىندە قويىلىپ جۇرگەن «وستوروجنو، يتاليا!» دەگەن مۋزىكالىق كومەدياسى بار. 2010 جىلى وقۋ تەاترىندا جوندەۋ جۇمىستارىن اياقتاپ، ونىڭ ينتەرەرىن، كورەرمەن زالى مەن ساحناسىن جاڭارتتىق. ءقازىر تەاترىمىز زاماناۋي دىبىس جانە جارىق بەرۋ قۇرىلعىلارىمەن قامتىلىپ، قالاداعى ونەر سۇيەر قاۋىمعا قىزمەت ەتەر كامەرالىق ساحناعا اينالعان.
ءوزىم قىزمەت ەتەتىن ۆولكوۆ تەاترىنا كەلسەك، دروزدوۆ مۇندا ن.پوگوديندى قويعاننان كەيىن، وسى تەاتردىڭ باس رەجيسسەرى بوپ قىزمەتكە كەلدى. بۇرىننان سپەكتاكلدەرىندە كوپ ويناعاندىقتان، ول كىسىنى جاقسى بىلەمىن ءارى جاقسى كورەمىن. ونىڭ ۇستىنە ءوز ءىسىنىڭ شەبەرى، ادامنىڭ جان دۇنيەسىن تۇسىنەتىن، قاي ءىستى دە سەنىپ تاپسىرا بىلەتىن ازامات بولعاندىقتان، «تەاترعا كەل»، – دەپ شاقىرعانىندا ويلانباستان باردىم. 3 جىل بويى مەن ن.گوگولدىڭ «جەنيتباسىندا»، ا.گەلماننىڭ «زينۋلياسىندا»، ا.كارەليننىڭ «زمەەلوۆىندا» وينادىم. دروزدوۆتىڭ سپەكتاكلدەرى ءارقاشان دا مەرەكەدەي بوپ وتەتىن. سونىڭ سەبەبىن ءقازىر ويلاپ قاراسام، ۋاقىتتىڭ اعىمىن، تىنىسىن وتە ءدال سەزەتىن، سونى الدىن الا ءبىلىپ، قوعامنىڭ تامىرىن باسىپ وتىراتىن رەجيسسەر ەكەن.
[caption id="attachment_16860" align="alignright" width="305"]
قازاق ستۋدەنتتەرى تالانتتى دەيدى كۋسەنكولار وتباسى[/caption]
– سەرگەي فيليپپوۆيچ، ءسىزدىڭ جۇبايىڭىز تاتيانا نيكولايەۆنا دا – ۇستاز، تەاتر ينستيتۋتىنىڭ پروفەسسورى ءارى بەلگىلى قويۋشى-رەجيسسەر. ب ا ق شولۋلارىنان ونىڭ م.س.ششەپكين اتىنداعى تەاترداعى قويىلىمدارىمەن جۇرتشىلىقتى ءتانتى ەتكەندىگىن بىلەمىز. ول كىسى ءارى اكتەر شەبەرلىگى بويىنشا شەبەرلىك ساعاتتارىن، ياروسلاۆلدەگى زيالى قاۋىمنىڭ ءتۇرلى ءىس-شارالارىن وتكىزەدى ەكەن. ءبىراز كينوعا دا ءتۇستىڭىز. سىزدىڭشە، كينو مەن تەاتر رەجيسسۋراسى بىر-بىرىمەن قابىسا ما؟
– بۇل ەكى نارسە شىعارماشىلىق قىزمەتتىڭ مۇلدەم ەكى باسقا ءتۇرى. كينو دەگەنىڭىز – بۇل تەحنيكا مەن تەحنولوگيا دا، ال تەاتر – ادامزات رۋحىنىڭ جاندى ءومىر ءسۇرۋى. تاتيانا نيكولايەۆنا ەكەۋمىزدىڭ ەكىنشى باستى كاسىبىمىز – تەاتر پەداگوگيكاسى بولىپ تابىلادى. بىزدەن بىتىرگەن تۇلەكتەر ءقازىر كەڭ بايتاق رەسەيدىڭ تۇكپىر-تۇكپىرىندە ارحانگەلسك، ۆلاديمير، تۋلا، تۆەر، ريازان، پەتروزاۆودسك، يۆانوۆو، كوستروما، پەنزا، كالۋگا، كراسنودار، بەلگورود، روستوۆ نا دونۋ، ريگا، تاللين، ۆيلنيۋستە قىزمەت ەتىپ ءجۇر. رەسەيدىڭ كىشىگىرىم قالالارىنا ارنايى جولدامامەن جىبەرىلەتىن اكتەرلىك توپتاردى دايىندايمىز. مىسالى، ارحانگەلسك وبلىسىنداعى كوگلاس قالاسىنىڭ تۇرعىندارىنىڭ سانى نەبارى 70 مىڭ. ول جەردە تەاتردان باسقا ەشقانداي مادەني ورىن دا جوق. ءبىز سونداي ەلدى مەكەندەرگە مادەنيەت ءدانىن سەبۋگە اتسالىسامىز. سىرتتاي وقۋ بولىمىندە دە مامانداردى دايىندايمىز جانە ۇستازدارىمىزدى سول جاقتارعا جىبەرىپ وتىرامىز. ءبىز تالانتتاردى انىقتاۋ ءۇشىن جىل سايىن «رەسەي تەاترىنىڭ بولاشاعى» اتتى تەاتر فەستيۆالىن وتكىزەمىز. تاتيانا نيكولايەۆنا ماعان وسى ىستە كوپ كومەكتەسەدى. ونىڭ ورىس كلاسسيكتەرى ا. پۋشكين مەن يۋ. لەرمونتوۆ شىعارمالارى نەگىزىندە قويىلعان رەجيسسەرلىك قويىلىمدارى بەلگورود قالاسىنداعى م.س. ششەپكين اتىنداعى مەملەكەتتىك اكادەميالىق دراما تەاترىندا تابىستى ءوتتى.
– سەرگەي فيليپپوۆيچ، بولاشاق اكتەرلەردى دايىنداۋمەن قاشاننان باستاپ اينالىستىڭىز؟ ءوزىڭىز وقۋ ورنىن باسقاراسىز، رەكتورسىز ءارى ۆولكوۆ تەاترىنىڭ بەلدى اكتەرىسىز. اكتەرلىك پەن رەكتورلىق ءرولدى قاتار الىپ ءجۇرۋ قيىن ەمەس پە؟
– قيىنشىلىعى بار، ارينە، ءبىراق، جاۋاپكەرشىلىگى باسىمداۋ. تەاتردا مەن وزىمە عانا جاۋاپ بەرسەم، ءقازىر مەنىڭ موينىمدا بۇكىل ءبىر ۇجىمنىڭ جۇگى بار. ونىڭ ۇستىنە باسشى رەتىندە وقۋ عيماراتىنىڭ جاي-كۇيىن، وعان جاسالاتىن جوندەۋ جۇمىستارىنا، مينيسترلىك تاراپىنان «ينستيتۋتتىڭ زامان تالابىنا ساي» دەيتىن ماقۇلداۋىنا قالاي قول جەتكىزەم دەگەن نارسەلەرگە دە باس قاتىرۋىم كەرەك... تەاتر ينستيتۋتىنا مەنى گلەب دروزدوۆ ءوز كۋرسىنا ەكىنشى ۇستاز رەتىندە شاقىرعان بولاتىن. بۇل – ۋچيليششەنى ءبىتىرىپ، جوعارى ءبىلىم الۋعا كەلگەن سىرتتاي وقيتىن اكتەر ستۋدەنتتەر ەدى. بىرتە-بىرتە مەن اكتەرلىك كۋرستىڭ جەتەكشىسى، سوسىن وقۋ ورنىنىڭ رەكتورى بولدىم. ءبىراق رەكتور بولۋدى مەن ەشقاشان ماقسات ەتىپ قويعان ەمەسپىن. ويتكەنى، مەنىڭ ساحنادا جۇرگەنىمە بيىل 41 جىل... ءومىر ءوزى وسىعان الىپ كەلدى، سوسىن جەڭدى تۇردىك تە، كىرىسىپ كەتتىك. مۇندا كەلگەندە مەن ەڭ الدىمەن وقۋ تەاترىنىڭ جوندەۋ جۇمىسىن قولعا الدىم. سەبەبى، ول كەزدە تەاتر جارتىلاي قۇلاعالى تۇرعان عيمارات بولاتىن. ءقازىر وندا زاماناۋي تەحنيكامەن جابدىقتالعان 190 ورىندىق وقۋ تەاترى جۇمىس ىستەپ تۇر. الداعى ۋاقىتتارى مەن ستۋدەنتتىك جاتاقحانالاردىڭ قۇرىلىسىنا ارنالعان فەدەرالدى باعدارلاماعا قول جەتكىزۋدى ماقسات ەتىپ وتىرمىن. قۇدايعا شۇكىر، بيىل ءبىز توعىزىنشى كۋرسىمىزدى بىتىرتكەلى وتىرمىز. ءقازىر شاكىرتتەرىمىزدىڭ 94 پايىزى تەاتر، تەليەۆيزيا، راديو جانە كينو سالاسىندا قىزمەت ەتۋدە. ينستيتۋتىمىزدىڭ اتاقتى تۇلەكتەرى: اندرەي بولتنيەۆ، ۆلاديمير تولوكوننيكوۆ، يۋريي سۋريلو، اننا ساموحينا، ۆيكتور گۆوزديسكيي، شوۋمەن سەرگەي كرىلوۆ، الەكساندر روباك، اننا يانوۆسكايا، يرينا گرينيەۆا، ەۆگەنيي مارچەللي، ۆلاديمير گۋسيەۆتەر.
– بيىل ياروسلاۆل مەملەكەتتىك تەاتر ينستيتۋتىنان قازاقستاندىق اكتەرلەر ترۋپپاسى تۇلەپ ۇشقالى وتىر. تۋىستاس حالىقتار اراسىندا مادەني دوستاستىقتى بۇلايشا قولعا الۋ يدەياسى قالاي تۋىپ ەدى؟
– بۇل جونىندە سىزگە رۇقسات بولسا، تاتيانا نيكولايەۆنا ايتىپ بەرسىن.
تاتيانا نيكولايەۆنا:
– مەن قازاق جاستارىن العاش ماسكەۋدە وتكەن چەحوۆ اتىنداعى كونكۋرسقا بارعاندا كوردىم. مەنى ولاردىڭ سىرتقى فاكتۋراسىمەن قوسا، رول ويناعانداعى شىنايى مىنەز-قۇلقى ءتانتى ەتتى. قازاقتار سۇلۋ دا ادال، تۋراشىل ءارى مىنەزگە باي حالىق ەكەنىنە كۋا بولدىق. سوندىقتان، مەن ولاردى بىزگە وقۋعا شاقىرۋعا بەل بۋدىم. سول جىلى الماتىعا كەلىپ، ىرىكتەۋ ەمتيحاندارىن وتكىزدىم. الماتى – سۇلۋ قالا ەكەن، ماعان اسىرەسە تاۋلارى مەن كولدەرى قاتتى ۇنادى. الماتىنىڭ اپورتى تۋرالى بۇرىن ەستۋىم بار ەدى، ەندى ءدامىن تاتتىم.
– ءقازىر وقۋ تەاترىندا ديپلومدىق جۇمىستار كورسەتىلىپ جاتىر دەپ ەستىدىك؟ شاكىرتتەرىڭىز ۇمىتتەرىڭىزدى اقتاپ جاتىر ما؟ ەمتيحاندار قالاي وتۋدە؟
– قازاقستاندىق شاكىرتتەرىمىز ءۇمىتىمىزدى اقتادى! ديپلومدىق 6 سپەكتاكلىمىز ۇلكەن تابىسپەن ءوتتى. ولاردىڭ كوبىندە ءبىزدىڭ قازاق ستۋدەنتتەرى وينايدى. ولار وزدەرىنە تاپسىرىلعان ىسكە وتە جاۋاپتى قارايتىن جاستار بولىپ شىقتى. ادال ەڭبەكتەرىمەن اسا كۇردەلى كومەديالىق ماتەريالدى دا شەبەر مەڭگەرىپ الدى. ەڭ باستىسى، ولار بۇل سپەكتاكلدىڭ مۋزىكاسىن باسىنان اياعىنا دەيىن جاندى داۋىسپەن دىبىستاپ شىقتى. اراسىندا قازاقتىڭ حالىق اندەرىنىڭ اۋەزدەرى دە قولدانىلدى. وسى ارقىلى ءبىز كورەرمەندى دە، قازىلار القاسىن دا تاڭىرقاتتىق! بولاشاقتا ءبىز قازاق اقىن-جازۋشىلارىنىڭ جانە دراماتۋرگتەرىنىڭ شىعارمالارىن ساحنالىق ەتيۋدتەر مەن سپەكتاكلدەرىمىزگە قوسقىمىز كەلەدى.
– ديپلوم العالى جاتقان قازاق جاستارى جاقىندا ەلگە قايتادى. ولاردى «كۋسەنكو» اتاپ كەتكەن ەكەنسىزدەر... ستۋدەنتتىك شاقتار، اسەم قالا ياروسلاۆل بۇل جاستاردىڭ جۇرەك تۇكپىرىندە قالارى انىق. ەكەۋىڭىزگە جانە ينستيتۋتتىڭ وقىتۋشى-پروفەسسورلار قۇرامىنا قازاقستاندىق ستۋدەنتتەردىڭ اتا-اناسى مەن وتانداستارىمنىڭ اتىنان العىس بىلدىرەمىن!
– راقمەت، ءقازىر ءبىز جاڭا وقۋ جىلىنا كۋرس قابىلداۋعا دايىندىق جۇمىستارىن جۇرگىزىپ جاتىرمىز. باۋىرلاس قازاقستاننان كەلەم دەيتىن تالاپكەرلەر بولسا، تاعى دا ەسىگىمىز ايقارا اشىق! جاستار ءوز مۇمكىندىكتەرىن سىناپ كورۋلەرىنە بولادى. ايگىلى كينو جانە تەاتر اكتەرى، قازاقستاننىڭ ەڭبەك سىڭىرگەن ءارتيسى ۆلاديمير تولوكوننيكوۆ تە ءبىزدىڭ وقۋ ورنىن بىتىرگەن. ال سوۆەت وداعىنىڭ باتىرى ءاليا مولداعۇلوۆا سوعىس جىلدارىندا ياروسلاۆل وبلىسىنداعى رىبينسك اۋە-تەحنيكالىق ۋچيليششەسىندە ءبىلىم العان. وتانىمىزدى، جەرىمىزدى فاشيستىك باسقىنشىلاردان قورعاۋ جولىندا ەرلىكپەن قازا تاپقان.
– ءيا، سىزدەردىڭ 70-جىلدارداعى تۇلەكتەرىڭىز ۆلاديمير الەكسەيەۆيچ ءقازىر الماتىداعى يۋ.لەرمونتوۆ اتىنداعى رەسپۋبليكالىق ورىس دراما تەاترىندا جەمىستى ەڭبەك ەتىپ ءجۇر. ونىڭ «سوباچە سەردسە» كينوكارتيناسىنداعى اتاقتى ءرولى ەسىمىزدە قالعان، بۇگىندە بارشامىز بۇل ازاماتتى ماقتان تۇتامىز! ولاي بولسا، سىزدەردىڭ قازىرگى شاكىرتتەرىڭىز دە اعا ۇرپاق سياقتى ءوز ءىسىنىڭ شەبەرى، كاسىبي مامان بوپ ەلگە ابىرويلى ورالادى دەگەن سەنىمدەمىز. سىزدەرگە شىعارماشىلىق تابىس تىلەيمىز!
سۇحباتتاسقان جانات بەكبولاتوۆا،
قازاقستان جۋرناليستەر وداعىنىڭ مۇشەسى،
«قازاقستان» ۇلتتىق تەلەارناسىنىڭ رەداكتورى
