الەمدەگى ەڭ ءىرى اقپارات اگەنتتىكتەرىنىڭ ءبىرى Reuters رەسەيدىڭ ەكونوميكالىق جاعدايىن تالداپ، رەسەيلىك بيلىكتىڭ جوعارى ەشەلونى اراسىندا ەل ەكونوميكاسىنىڭ بۇگىنگى كۇيىن سيپاتتاۋعا جانە دامۋ مودەلىن تاڭداۋعا كەلگەندە جىك پايدا بولعانىن حابارلايدى. "ۋكرايناداعى ارنايى وپەراسيانىڭ" ءتورتىنشى جىلىندا رەسەي ەكونوميكاسىنىڭ تىنىسى تارىلىپ، كورسەتكىشتەرى تومەندەي باستادى. بەيسەنبى كۇنى پەتەربۋرگ ەكونوميكالىق فورۋمىندا كرەملدىڭ قارجى-ەكونوميكا سالاسىنىڭ باسشىلارى ەلدىڭ ەكونوميكالىق احۋالىن انىقتاپ، بولاشاق دامۋ ۇلگىسىنە قاتىستى ءبىر توقتامعا كەلە الماي، ءسوز تالاستىردى. ءبىراز اقيقي سيفرلار العا تارتىلدى. فاكتى جۇزىندە ەكونوميكالىق بلوكتىڭ شەنەۋنىكتەرى ۆلاديمير پۋتينگە اشىق ايتپاسا دا، "سوعىس پا، الدە ەكونوميكا ما؟" دەگەن تۇرعىدا تاڭداۋ جاساۋ قاجەتتىگى تۋىنداپ تۇرعانىن جەتكىزدى، دەپ حابارلايدى Dalanews.kz.
سوڭعى ايلاردا رەسەي ەكونوميكاسىنىڭ كوپتەگەن كورسەتكىشتەرى قۇلدىراپ، ساراپشىلار اراسىندا "قۇلدىراۋ"، "رەسەسسيا" دەگەن سوزدەرى ءجيى ايتىلا باستاعان. ال پرەزيدەنت ۆلاديمير پۋتين ۇكىمەتكە ەكونوميكانىڭ تىم قاتتى تەجەلۋىنە جول بەرمەي، ۇشقان كورسەتكىشتەردىڭ "جۇمساق قونۋىن" تاپسىرعان.
رەسەي ەكونوميكاسىن العا جىلجىتاتىن ايقىن درايۆەر جوق
روسستاتتىڭ مالىمەتىنشە، 2025 جىلدىڭ ءى-توقسانىندا رەسەيدىڭ جالپى ىشكى ءونىمى (ءجىو) بىلتىرعى 4-توقسانداعى 4،5%-دان 1،4%-عا دەيىن باسەڭدەپ، ءتىپتى الدىڭعى توقسانمەن سالىستىرعاندا دا قاتتى تومەندەگەن. ۇكىمەتتىك ماكروەكونوميكالىق تالداۋ جانە قىسقا مەرزىمدى بولجامدار ورتالىعىنىڭ (سماكپ) ءوزى ازاماتتىق سەكتورلاردىڭ باسىم بولىگىندە قۇلدىراۋ بايقالىپ جاتقانىن، ەكونوميكانى العا جىلجىتاتىن ايقىن درايۆەر جوق ەكەنىن جازدى.
پەتەربۋرگ ەكونوميكالىق فورۋمىندا رف ەكونوميكالىق دامۋ ءمينيسترى ماكسيم رەشەتنيكوۆ تا رەسەي ەكونوميكاسى رەسەسسيانىڭ تابالدىرىعىنا تاياپ قالعانىن مويىندادى. ال باسقا شەنەۋنىكتەر پەسسيميستىك پىكىردەن تارتىنىپ، ءوپتيميزمدى ساقتاۋعا تىرىستى.
ەكونوميكالىق بلوكتان ناقتى كورىنىستى اتاۋ سۇرالدى: "ەكونوميكالىق سالقىندىق پا" الدە "رەسەسسيا" ما؟..
ەكونوميكالىق تالقى مودەراتورى، مەملەكەتتىك دۋمانىڭ بيۋدجەت كوميتەتىنىڭ ءتوراعاسى اندرەي ماكاروۆ ۇكىمەت پەن ورتالىق بانك وكىلدەرىنە قازىرگى ەكونوميكالىق جاعدايدىڭ ناقتى كورىنىسىن اتىمەن اتاۋدى سۇرادى: "ەكونوميكالىق سالقىندىق پا" الدە "رەسەسسيا" ما؟..
قارجى ءمينيسترى انتون سيلۋانوۆ جاعدايدى "ەكونوميكالىق سالقىندىق" دەپ سيپاتتاي كەلە "قىس ارتىنان جاز كەلەدى" دەگەن ورىس مەتافوراسىن العا تارتىپ، وپتيميزم تانىتتى.
ورتالىق بانك ءتورايىمى ەلۆيرا نابيۋللينا قازىرگى باياۋلاۋدى "ەكونوميكانىڭ قىزىپ كەتۋىنەن كەيىنگى قالىپقا ءتۇسۋ كەزەڭى" دەپ ساقتانا سيپاتتادى.
مينيستر رەشەتنيكوۆ ناقتى ساندار بويىنشا جاعداي "سالقىندىققا" جاقىن بولعانىمەن، بيزنەس قاۋىمداستىقتىڭ سەزىمى مەن ينديكاتورلارى رەسەي ەكونوميكاسى رەسەسسيانىڭ شەكاراسىنا جەتكەنىن بىلدىرەتىنىن ايتتى. ول جوعارى پايىزدىق مولشەرلەمەلەردىڭ بيزنەسكە جاڭا جوبالاردى باستاۋدا كەدەرگى كەلتىرىپ وتىرعانىن جەتكىزدى.
"اسكەري-ونەركاسىپ كەشەنى عانا ەرەكشە جاعدايدا. ءقازىر اسكەري سەكتورداعى سۇرانىستىڭ ارتۋى ينۆەستيسيانى ۇلعايتۋدا"، – دەدى رەشەتنيكوۆ. ونىڭ ايتۋىنشا، بيىلعى بولجام بويىنشا 1،7%-دىق ينۆەستيسيا ءوسىمى امبيسييالىققا جاتادى، ءتىپتى ءبىرىنشى توقساندا بۇل كورسەتكىش 8،7%-دى قۇراعاندىنا قاراماستان.
ەكونوميكالىق دامۋ ءمينيسترى ورتالىق بانك باسشىسىنان "ەكونوميكاعا ءسال جىلۋلىق تانىتۋدى" سۇراپ، دۇرىس اقشا-نەسيە ساياساتىن جۇرگىزسە، رەسەسسيانىڭ الدىن الۋعا بولاتىنىن ەسكەرتتى.
الايدا، ءوز كەزەگىندە، نابيۋللينا حانىم ينفلياسيا دەڭگەيىن 4%-عا دەيىن تومەندەتۋ ستراتەگياسىن ارى قاراي ۇستاناتىندارىن ايتىپ، ينفلياسيانىڭ باياۋلاۋى بانكتىڭ بولجامىنان دا تەز ءجۇرىپ جاتقانىن اتاپ ءوتتى.
ماۋسىمنىڭ باسىندا رەسەي ورتالىق بانكى ءۇش جىلدان كەيىن العاش رەت پايىزدىق مولشەرلەمەنى ءبىر پايىزعا، ياعني 20%-عا دەيىن ءتۇسىردى. دەگەنمەن، بۇل باتىس سانكسيالارىنا بايلانىستى 2022 جىلى ناۋرىزدا رەكوردتىق كورسەتكىشكە جەتكەن ءالى دە وتە جوعارى دەڭگەي بولىپ سانالادى.
پرەزيدەنتتىڭ باسپا ءسوز حاتشىسى دميتريي پەسكوۆتىڭ ايتۋىنشا، بۇل مولشەرلەمە ەكونوميكانى تەجەپ تۇر.
جوعارى بازالىق مولشەرلەمە رەسەي ەكونوميكاسىن شىڭىراۋعا قۇلاتتى
رەسەيدەگى ەڭ ءىرى مەملەكەتتىك بانك – سبەربانك باسقارما ءتوراعاسىنىڭ ءبىرىنشى ورىنباسارى الەكساندر ۆەدياحين Reuters اگەنتتىگىنە بەرگەن سۇقباتىندا جوعارى پايىزدىق مولشەرلەمەلەر ەكونوميكاعا اۋىر سوققى بولىپ، ودان پايدا بولعان شىڭىراۋدان شىعۋ رەسەيگە قيىن بولاتىنىن ايتقان.
رەسەي عىلىم اكادەمياسىنىڭ ۇلتتىق ەكونوميكا بولجامى ينستيتۋتى مامىر ايىنداعى مالىمەتتەر بويىنشا، ەلدە ەكونوميكالىق ءوسىم ءىس جۇزىندە توقتاعان، ەكىنشى توقساندا رەسەسسيا ءقاۋپى جوعارى.
وسى فورۋمدا رەسەي پرەزيدەنتى اكىمشىلىگى باسشىسىنىڭ ورىنباسارى ماكسيم ورەشكين قازىرگى ەكونوميكالىق ءوسىم مودەلىنىڭ الەۋەتى تولىق سارقىلعانىن مالىمدەدى. نابيۋللينا بۇل تۇجىرىممەن كەلىسىپ، سوڭعى ەكى جىلداعى ەكونوميكالىق ءوسىم، كوبىنەسە جۇمىس كۇشىن جۇمىلدىرۋ مەن ءوندىرىس قۋاتتارىن تولىق ىسكە قوسۋ، ۇلتتىق ءال-اۋقات قورىنىڭ شىعىندارى جانە يمپورتتى الماستىرۋ ارقىلى ىسكە اسقانىن، ەندىگى جەردە جاڭا مودەل قاجەت ەكەنىن ايتتى.
"ەكى جىل بويى ءبىز جوعارى قارقىنمەن وستىك، سەبەبى ەركىن رەسۋرستارىمىزدى ىسكە قوستىق. اتاپ ايتقاندا، بۇل رەسۋرستار – ەڭبەك كۇشى، وندىرىستىك قۋاتتار، بانك جۇيەسىنىڭ كاپيتالى جانە ۇلتتىق ءال-اۋقات قورىنىڭ قاراجاتى. بۇل قور ارقىلى ۇكىمەت بيۋدجەت تاپشىلىعىن جاۋىپ، تريلليونداعان ءرۋبلدى قۇرايتىن ءىرى جوبالاردى قارجىلاندىردى. بۇل رەسۋرستاردىڭ كوبى شىنىمەن سارقىلعانىن ءتۇسىنۋىمىز قاجەت"، – دەدى نابيۋللينا.
قوردىڭ شىنىمەن دە سارقىلۋعا جاقىن ەكەنىن ءتۇسىنۋىمىز كەرەك - نابيۋللينا
روسستاتتىڭ دەرەگىنشە، جۇمىسسىزدىق دەڭگەيى تاريحتاعى ەڭ تومەنگى كورسەتكىش 2،3%-عا دەيىن تومەندەدى. بۇعان سوعىسقا بايلانىستى ەر ادامداردىڭ موبيليزاسيالانۋى مەن جاپپاي ەميگراسيا قوسىلعان. رەسەي بيلىگى جۇمىس كۇشىنىڭ تاپشىلىعىن 2 ملن ادامعا باعالاپ وتىر.
رەسەي كاسىپورىندارىنداعى قۋاتتاردىڭ جۇكتەلۋ دەڭگەيى رەكوردتىق مەجەگە جەتىپ، 80%-دان اسقان. ال ۇلتتىق ءال-اۋقات قورىنىڭ ءوتىمدى اكتيۆتەرى سوعىس باستالعالى ءۇش ەسەگە قىسقارىپ، 2،8 ترلن رۋبلگە ءتۇستى. قورداعى ۆاليۋتالىق رەزەرۆتەر دە ەڭ تومەنگى دەڭگەيگە – 153،7 ملرد يۋانعا دەيىن قىسقارعان، بۇل 2008 جىلدان بەرى تىركەلگەن ەڭ تومەنگى كورسەتكىش. سونىمەن قاتار قورداعى التىن كولەمى دە سوعىسقا دەيىنگى 400 توننادان 139،5 تونناعا دەيىن كەمىدى. رەسەي حالىق شارۋاشىلىعى جانە مەملەكەتتىك قىزمەت اكادەمياسىنىڭ (رانحيگس) ماماندارىنىڭ بولجامىنشا، قور 2026 جىلى تولىعىمەن تۇگەسىلۋى مۇمكىن.
ال مينيستر رەشەتنيكوۆ مودەلدى اۋىستىرۋدا "ريەۆوليۋسيالىق وزگەرىستەرگە" بارماۋعا شاقىردى.
ءوز كەزەگىندە انتون سيلۋانوۆ مودەلدى اۋىستىرۋ قاجەتتىلىگىمەن كەلىسپەيتىنىن اشىق ايتتى.
"ءقازىر ءبىز وتە كۇردەلى الەمدە ءومىر ءسۇرىپ جاتىرمىز. رەسەيدە 4%-دىق ءوسىم بار، اينالامىز ءتۇرلى شەكتەۋلەر مەن سانكسيالارمەن قۇرساۋلانعان، ال وسىنداي كەزدە مودەلدى اۋىستىرۋ تۋرالى ايتۋدىڭ ءوزى قيسىنسىز"، – دەدى ول.
فورۋمدا تاعى ءبىر كوتەرىلگەن ماسەلە – ينۆەستيسيالىق كليمات پەن سەنىم ماسەلەسى بولدى. مەمدۋما وكىلى ماكاروۆ 25 جىل ىشىندە ينۆەستيسيالىق كليماتتىڭ قالىپتاسپاعانىن مويىنداۋعا شاقىردى.
سوڭعى ءۇش جىلدا كرەمل ون شاقتى شەتەلدىك كومپانيانى تاركىلەپ، ىشكى اكتيۆتەرگە دە قول سالۋ قارقىنىن جەدەلدەتتى، ولاردىڭ اراسىندا ماسكەۋ دومودەدوۆو اۋەجايى جانە "رودنىە پوليا" استىق كومپانياسى دا بار.
"مەنشىك قۇقىعىنىڭ كەپىلدىكتەرىنە كەلەتىن بولساق، بىزدە ۋاقىت ءوتۋ مەرزىمى وقيعا بولعان ساتتەن ەمەس، پروكۋرورلار بۇل تۋرالى بىلگەن ساتتەن باستالادى. وندا دا بۇل تۋرالى بىلگەندە عانا ەمەس، ولارعا ۇناماعان، كەلىسپەگەن كەزدە بولا سالادى"، - دەپ اتاپ ءوتتى ماكاروۆ. نابيۋللينا دا ينۆەستورلار سەنىمىنىڭ ماڭىزدىلىعىن اتاي كەلە: "قور نارىعى – سەنىم ماسەلەسى. ەگەر اكسيا ساتىپ الساڭ، ەرتەڭ ونى ەشكىم تارتىپ الماۋى ءتيىس"، - دەدى.
ال سيلۋانوۆ "ينۆەستيسيالىق كليماتتىڭ ناشار ەكەنى – جالعان" دەپ نارازىلىق ءبىلدىرىپ، "ينۆەستيسيا ءوسىپ جاتىر، ەكونوميكا دا دامۋدا، تەك نەگاتيۆ تاراتۋدى توقتاتۋ كەرەك" دەپ ءبىر-اق توقتادى.
