قازاقستاندا قوسىمشا قۇن سالىعىن (ققس) 12 %-دان 20 %-عا دەيىن ءوسىرۋ ىقتيمالدىلىعىنا قاتىستى جاڭالىق بيزنەس وكىلدەرىن ءدۇر ەتكىزدى. ەلىمىزدەگى ءبىرقاتار ساراپشىلار مەن كاسىپكەرلەر مۇنداي وزگەرىس تاۋارلار مەن قىزمەتتەردىڭ وزىندىك قۇنىن ءوسىرىپ، ينفلياسيانى ۇدەتەدى، ال ۇزاق مەرزىمدە ەل ەكونوميكاسىنا كەرى اسەر ەتۋى ىقتيمال دەپ سانايدى. سول سەبەپتى بيزنەس قاۋىمداستىق بۇل باستاماعا نارازىلىق بىلدىرەتىن پەتيسيا ازىرلەپ، ءتىپتى حالىق ءۇنىن بيلىك ەستۋى ءۇشىن رەفەرەندۋم وتكىزۋ مۇمكىندىگىن قاراستىرۋعا نيەتتى، دەپ جازادى Dalanews.kz inbusiness.kz سايتىنا سىلتەمە جاساپ.
بۇعان دەيىن ۇكىمەتكە قاراستى ءتيىستى ورگاندار جاڭا سالىق رەفورماسىن دايارلاپ جاتقانى حابارلانعان. ونىڭ اياسىندا ققس مولشەرلەمەسىن ارتتىرۋمەن قاتار، وسى سالىقتى تىركەۋ ءۇشىن تابىس كولەمىنىڭ تومەنگى شەگىن 78 ميلليون تەڭگەدەن 15 ميلليون تەڭگەگە دەيىن ازايتۋ ۇسىنىلىپ وتىر. ۇكىمەت مۇنداي شارالار نەگىزىنەن ەڭبەكاقى قورىنا ارتىلاتىن جۇكتى جەڭىلدەتىپ، سالىقتىڭ ءبىر بولىگىن تاۋار سورەگە كەلىپ تۇسكەنگە دەيىنگى وزىندىك قۇنعا وتكىزۋگە باعىتتالاتىنىن ايتادى. ال بيزنەس وكىلدەرى بۇل ءتاسىل "ءىرى كاسىپورىندارعا عانا پايدالى، كەرىسىنشە شاعىن جانە ورتا بيزنەسكە اۋىر سوققى بولادى" دەپ الاڭدايدى.
سالىق ماسەلەلەرى جونىندەگى كەڭەسشى ءارى بىرنەشە ونلاين-پلاتفورمانىڭ نەگىزىن قالاۋشى فايزيراحمان ميانوۆ ققس-تى كوبەيتۋدى "كەز كەلگەن تۇتىنۋشىعا سالىناتىن سالىق" دەپ اتاپ، ونى "كەدەيلىككە سالىناتىن سالىققا دا" بالايدى. ونىڭ ايتۋىنشا، قوسىمشا سالىقتىق سالماق تۇپتىڭ-تۇبىندە قاراپايىم ازاماتتاردىڭ قالتاسىن قاعادى، ويتكەنى مۇندايدا كاسىپكەرلەر شىعىندى وتەۋ ءۇشىن تاۋار مەن قىزمەت قۇنىن قىمباتتاتۋعا ءماجبۇر بولادى. ميانوۆ جاڭا رەفورمانىڭ نەگىزدەمەسى جەتكىلىكسىز ەكەنىن، ناقتى عىلىمي زەرتتەۋلەر جۇرگىزىلمەگەنىن، سول سەبەپتى مۇنداي قادام ەل ەكونوميكاسىنا ۇزاق مەرزىمدى زيان كەلتىرۋى مۇمكىن ەكەنىن ەسكەرتەدى.
"ساراپشىنىڭ پايىمداۋىنشا، ققس مولشەرلەمەسىن ارتتىرۋ ۇسىنىسى 2010 جىلى دۇنيەجۇزىلىك بانكپەن جاسالعان كەلىسىمنەن تۋىنداۋى مۇمكىن، وندا سالىقتى كوتەرۋ تالابى سىرتقى مىندەتتەمە رەتىندە بەكىتىلگەن. ول كەزدە 17 ملن دوللار قارىز اقشا الىنعان. سول قارىز كەلىسىمشارتىندا ققس مولشەرلەمەسىن كوتەرۋ تالابى كورسەتىلگەن. سوندىقتان ميانوۆ بۇل شەشىم قازاقستان ەكونوميكاسىنىڭ مۇددەسىنەن گورى سىرتقى قارىز شارتىنا كوبىرەك تاۋەلدى دەگەن بولجام جاسايدى".
سونداي-اق ول ءىرى كورپوراسيالار مەن بەلگىلى ءبىر سالالارداعى الپاۋىت كاسىپورىندارعا بەرىلەتىن سالىق جەڭىلدىكتەرى ساقتالىپ وتىرعانىن، ال قۇرىلىس سياقتى سەكتورلاردا جەڭىلدىكتەردى جويۋ جوسپارى قاراپايىم حالىققا باسپانا باعاسىن قىمباتتاتىپ، قولجەتىمدىلىكتى تومەندەتەتىنىن اتاپ كورسەتەدى.
"بۇل ارادا زاڭدى ساۋال تۋىندايدى: نەگە ءىرى كورپوراسيالارعا سالىقتىق جەڭىلدىكتەر قاراستىرىلادى دا، كەرىسىنشە شوب پەن قاراپايىم حالىققا سالىقتى ءوسىرۋ ارقىلى شىعىنداردى ارتتىرۋ كوزدەلەدى. بۇل ادىلدەتسىزدىك ەمەي نەمەنە"، - دەيدى ول.
مينيسترلىك پەن ۇكىمەت وكىلدەرىنىڭ رەسمي مالىمدەمەسىندە سالىق اۋىرتپالىعىن ارتتىرۋ ارقىلى ەڭبەكاقى قورىنا تۇسەتىن جۇكتى جەڭىلدەتۋگە باسىمدىق بەرىلەتىنى ايتىلعانىمەن، كاسىپكەرلەر بۇل شەشىم، شىنتۋايتىندا، شىعىندى ازايتۋ ورنىنا ەكونوميكانى "كولەڭكەگە" يتەرمەلەپ، شاماسى جەتپەگەن كومپانيالاردى جابىلۋعا ماجبۇرلەيدى دەپ قاۋىپتەنەدى. كەيبىر بيزنەسمەندەر مۇندايدا شەتەلدىك ينۆەستورلاردىڭ دا قىزىعۋشىلىعى باسەڭدەپ، ەلدىڭ ەكونوميكالىق دامۋ قارقىنى تەجەلۋى مۇمكىن دەپ الاڭدايدى.
بۇعان قوسا، جاڭا سيفرلىق تەحنولوگيالاردى ەنگىزۋ بارىسىندا سالىقتىق جۇيەنىڭ جۇمىسى ءجيى ىركىلىسكە ۇشىراپ، بيزنەسكە قوسىمشا تۇيتكىلدەر تۋدىرىپ وتىرعانى تۋرالى دا پىكىر بار. وسى سەبەپتى ءبىرقاتار كاسىپكەرلەر بيلىكتەن سالىقتىق وزگەرىستەردى اسىقپاي، بيزنەس قاۋىمداستىعى ۇستانىمىن ەسكەرە وتىرىپ تالداۋدى تالاپ ەتەدى. ولار ققس ماسەلەسى تەرەڭدەتىلگەن ساراپتامادان ءوتىپ، ناقتى ەكونوميكالىق نەگىزدەمە بولماسا، دۇربەلەڭ تۋدىرۋعا سەبەپ بولادى دەپ ەسەپتەيدى.
"عىلىمي زەرتتەۋلەر جوقتىڭ قاسى. بۇل شارانىڭ سالدارى بەيمالىم كۇيدە قالۋدا. ۇلتتىق ەكونوميكا مينيسترلىگى جانىندا سالىق زاڭناماسى بويىنشا ۇسىنىستاردى زەردەلەيتىن "ەكونوميكالىق زەرتتەۋ ينستيتۋتى" اق جۇمىس ىستەيدى. ءبىراق ولاردىڭ ساراپتاما قورىتىندىسىن ءبىز كورىپ وتىرعانىمىز جوق"، - دەيدى مامان.
قازىرگى تاڭدا بيزنەس وكىلدەرى WhatsApp-تا "ققس مولشەرلەمەسىن ارتتىرۋعا قارسىمىز" دەگەن ارنايى توپ اشىپ، ورتاق پەتيسيا جوباسىن تالقىلاۋدا. بۇل باستامانىڭ اۆتورلارى رەفەرەندۋم وتكىزۋدى دە جوققا شىعارمايدى. ولاردىڭ ايتۋىنشا، سالىق ساياساتىنا قاتىستى مۇنداي ءىرى وزگەرىستەر قاراپايىم ازاماتتاردىڭ تۇرمىس ساپاسىنا تىكەلەي اسەر ەتەتىندىكتەن، مەملەكەت حالىقتىڭ پىكىرىن ەسكەرۋگە ءتيىس. كاسىپكەرلەر ەندىگى جەردە بيلىكپەن ديالوگ ورناتىپ، سالىق جۇكتەمەسىن ءادىل ءبولۋدى كوزدەپ وتىر.
