ءال-فارابي اتىنداعى قازاق ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتىندە عىلىمي-تەحنولوگيالىق پاركى مەن عىلىمي-زەرتتەۋ لابوراتوريالارى جەتىستىكتەرىن تانىستىرۋ ماقساتىندا ب ا ق وكىلدەرىنە ارنالعان باسپا ءسوز تۋرى ءوتتى. 

ءال-فارابي اتىنداعى قازۇۋ – QS WUR حالىقارالىق رەيتينگىندە 150 ۇزدىك جوو قاتارىنا ەنگەن ەلدەگى جانە ورتالىق ازيا وڭىرىندەگى جالعىز ءىرى ءعىلىمي-بىلىم بەرۋ ورتالىعى.

ق ر ۇكىمەتىنىڭ قاۋلىسىمەن ەلىمىزدىڭ جەتەكشى جوعارى وقۋ ورنىنا 2022 جىلعى 25 شىلدەدە زەرتتەۋ ۋنيۆەرسيتەتى مارتەبەسى بەرىلدى. قازۇۋ-دىڭ الەمدىك دەڭگەيدەگى زەرتتەۋ ۋنيۆەرسيتەتى رەتىندە 2022-2026 جىلدارعا ارنالعان دامۋ باعدارلاماسى ازىرلەنگەن. 2022 جىلى ىستامبۇل جانە بىشكەك قالالارىندا قازۇۋ فيليالى اشىلىپ، الماتىدا قازۇۋ بازاسىندا ميفي فيليالى قۇرىلدى.

ۋنيۆەرسيتەتتە 16 فاكۋلتەت، 8 عىلىمي-زەرتتەۋ ينستيتۋتى، 29 عىلىمي ورتالىق پەن عىلىمي-تەحنولوگيالىق پاركى، 97 وندىرىستىك فيليالدان تۇراتىن بىرەگەي عىلىمي-يننوۆاسيالىق ينفراقۇرىلىم قالىپتاستى.

جىل سايىن كونكۋرستىق نەگىزدە ۋنيۆەرسيتەت عالىمدارى ىرگەلى جانە قولدانبالى عىلىمي زەرتتەۋلەر بويىنشا 400-دەن استام عىلىمي-تەحنيكالىق جوبالار مەن باعدارلامالاردى، سونداي-اق جالپى كولەمى 8،1 ميلليارد تەڭگە نىسانالى قارجىلاندىرۋ باعدارلامالارىن ىسكە اسىرىلۋدا.

بۇگىندە وقۋ ورىندا عىلىمي ينستيتۋتتارمەن جانە ۇيىمدارمەن ينتەگراسيا كۇشەيتىپ، 21 ءبىلىم بەرۋ باعدارلاماسى ەنگىزدى. بۇدان باسقا ۋنيۆەرسيتەتتە 396 ماگيستر مەن PhD دوكتورى وقىتۋدى اياقتادى. ونەرتابىس پەن مودەلگە 400 پاتەنت پەن اۆتورلىق كۋالىك الىنعان. قازاقستاندىق عالىمداردىڭ Scopus-تا ماقالالار سانى ارتتى. ونىڭ 58%-ىن جىل سايىن قازۇۋ قىزمەتكەرلەرى جاريالايدى.

2014 جىلدان باستاپ ءال-فارابي اتىنداعى قازۇۋ جوو-لاردى ينتەگراسيالاۋ باعدارلاماسى شەڭبەرىندە «عىلىم ورداسىنىڭ» 10 عزي-مەن بىرلەسكەن قىزمەتتى قارقىندى ىسكە اسىرۋدا. 2022 جىلى قازۇۋ اتالعان باعدارلاما شەڭبەرىن ۇلعايتىپ، «عىلىم ورداسى» عزي-لارىمەن تاعى 9 شارتقا قول قويدى.

قازۇۋ بازاسىندا 2008 جىلدان باستاپ عالىمدار مەن ستۋدەنتتەردىڭ يننوۆاسيالىق يدەيالارىنىڭ تابىستى ينكۋباتورى رەتىندە تانىلعان عىلىمي-تەحنولوگيالىق پارك جۇمىس ىستەيدى.

باسپا ءسوز تۋرى بارىسىندا ب ا ق وكىلدەرى ۋنيۆەرسيتەتتىڭ عىلىمي-يننوۆاسيالىق ينفراقۇرىلىمىمەن تانىسىپ، عىلىمي-تەحنولوگيالىق پاركى مەن عىلىمي-زەرتتەۋ لابوراتوريالارىنىڭ جۇمىسىمەن تانىستى.

تەحنوپارك «ترانسنەفت» ورتالىق ازيا عىلىمي-زەرتتەۋ جانە جوبالاۋ ينستيتۋتىمەن» بىرلەسىپ، «سۇيىق تۇردەگى راكۋشكا پليتكالاردىڭ بەتىنە جاعىلاتىن تاۋ جىنىستارىنىڭ پوليكريستالدى سىنعىش ۇنتاقتى كالسيي كاربوناتىن جاسايتىن بىرلەسكەن ءوندىرىسىن قۇرۋ» يننوۆاسيالىق جوباسىن ىسكە اسىرۋدا.

وسى جوبانى ىسكە اسىرۋ ماقساتىندا «يننوۆاسيا پليۋس» ەنشىلەس كوممەرسيالىق ۇيىمى قۇرىلىپ، جاڭا قۇرىلىس ماتەريالىنىڭ جوعارى تيىمدىلىگى دالەلدەنىپ، وسى ماتەريالدى قازۇۋ عيماراتتارىنىڭ قاسبەتتەرىنە ەكسپەريمەنت رەتىندە قولدانىلدى. وسى ۋاقىتقا دەيىن ايىنا 10 000 م2 كولەمىندە يننوۆاسيالىق قۇرىلىس ماتەريالدارىن وندىرىلگەن.

سونداي-اق، تەحنوپارك ءداستۇرلى ەلەكتر ەنەرگياسى جوق جەرلەردە ەلەكتر ەنەرگياسىن بەرۋگە ارنالعان قۋاتى 2 جانە ودان دا كوپ كۆت/ساع تەلەمەترياسى بار ءموبيلدى اۆتونومدى گيبريدتى كۇن ەنەرگياسى قوندىرعىسىن ازىرلەۋ جونىندەگى جۇمىستى جالعاستىرۋدا.

بۇل – جوباعا ق ر قورعانىس مينيسترلىگى، ق ر توتەنشە جاعدايلار مينيسترلىگى، «قازاقتەلەكوم» اق، ۇيالى بايلانىس وپەراتورلارى، اگروونەركاسىپتىك كەشەن وكىلدەرى جانە باسقا دا ۇيىمدار قىزىعۋشىلىق تانىتۋدا.

«يننوۆاسيالار پليۋس» كومپانياسىمەن بىرلەسكەن كەلەسى تابىستى جوبا – «مۇناي ۇڭعىمالارىن ءاسفالت-شايىر-پارافيندى جانە گيدراتتى شوگىندىلەردەن تازارتۋ تەحنولوگياسى» دەپ اتالادى.

عالىمدار ازىرلەگەن اۆتوماتتى مۇناي شوگىندىلەرىن تازارتۋ قوندىرعىسى مۇناي ءوندىرۋ كەزىندە سيكلدىك جانە كۇندەلىكتى تازارتۋدى جۇزەگە اسىرادى، بۇل مۇنايدى ۇزدىكسىز وندىرۋگە مۇمكىندىك بەرەدى.

قۇرىلعى توزۋعا توزىمدىلىكتىڭ جوعارى پارامەترلەرىنە يە جانە مينيمالدى باقىلاۋدى قاجەت ەتەدى. قۇرىلعى قولدانىستاعى تازارتۋ شىعىندارىن 80%-عا دەيىن وڭتايلاندىرۋعا، تازارتۋ كەزىندە مۇنايدىڭ جوعالۋى مەن توگىلۋ ءقاۋپىن ازايتۋعا، پايدالانۋ پروسەسىندە «ادام فاكتورىنىڭ» تەرىس اسەرىن ازايتۋعا مۇمكىندىك بەرەدى.

دارىلىك وسىمدىكتەردىڭ عىلىمي-زەرتتەۋ ورتالىعىندا جۋرناليستەرگە «وسىمدىك شيكىزاتى نەگىزىندە يننوۆاسيالىق ونىمدەردى ازىرلەۋ» جوباسى ۇسىنىلدى. ۋنيۆەرسيتەت عالىمدارى جوبا اۆتورى جانار جەڭىس جەتەكشىلىگىمەن العاش رەت قازاقستان اۋماعىندا وسەتىن دارىلىك جانە قورەكتىك ءشوپ قوسپالارىنىڭ بىرنەشە تۇرىنەن تۇراتىن تابيعي تۇنبالار جاسادى. ولار تۇماۋ ۆيرۋسىنا، جرۆي-گە، سونداي-اق باۋىر مەن ايەل دەنساۋلىعىن ساقتاۋعا باعىتتالعان پروفيلاكتيكالىق جانە ەمدىك قاسيەتتەرگە يە.

وندىرىلەتىن ءونىمنىڭ تۇتىنۋشىلارى فارماسيەۆتيكالىق كومپانيالار، مەديسينالىق مەكەمەلەر، عىلىمي-زەرتتەۋ ينستيتۋتتارى جانە باسقا دا كوپتەگەن نارىق سۋبەكتىلەرى بولا الادى.

سودان سوڭ جۋرناليستەر عالىم ءامىرحان تەمىربايەۆ جەتەكشىلىك ەتەتىن «ءال-فارابي سەرياسىنىڭ ۋنيۆەرسيتەتتىك نانوسپۋتنيكتەرىن ازىرلەۋ جانە قۇرۋ» جوباسىمەن تانىسىپ، پروسەستىك يننوۆاسيالار ورتالىعىنا باردى.

ءال-فارابي اتىنداعى قازۇۋ كۋبسات ستاندارتىنىڭ العاشقى قازاقستاندىق نانوسپۋتنيگىن ازىرلەۋشى. بۇگىندە ۋنيۆەرسيتەت ەكى نانوسپۋتنيكتى عارىشقا ۇشىردى. Cubesat-تار كىشكەنتاي كولەمىنە قاراماستان، مارس اتموسفەراسى، استەرويدتار، كۇن جەلىن زەرتتەۋ، سونداي-اق ناقتى ۋاقىت رەجيمىندە جەر شارىنىڭ بەتىن باقىلاۋ سياقتى ءبىرقاتار تەحنولوگيالىق، عىلىمي جانە ءبىلىم بەرۋ ماسەلەلەرىن شەشەدى.

بۇگىندە «عىلىم قورى» قولداۋىمەن پروسەستىك يننوۆاسيالار ورتالىعى بازاسىندا عارىشتىق روبوتوتەحنيكانى، سونداي-اق ەلىمىزدىڭ مەكتەپتەرى مەن جوعارى وقۋ ورىندارىندا STEMء-بىلىم بەرۋدى دامىتۋعا باعىتتالعان «ءبىلىم بەرۋ مەكەمەلەرىنە ارنالعان شاعىن عارىش اپپاراتتارىنىڭ يننوۆاسيالىق كونسترۋكتورلارىن ءوندىرۋ» جوباسى ىسكە اسىرىلۋدا. ءقازىردىڭ وزىندە 10-نان استام جيىنتىق ساتىلدى، كوپتەگەن مەكتەپتەر جاڭا AlfaSat كونسترۋكتورىن پايدالانۋعا قىزىعۋشىلىق تانىتتى. كونسترۋكتوردى ەلىمىزدىڭ كوللەدجدەرى مەن جوعارى وقۋ ورىندارىنا ەنگىزۋ جوسپارلانۋدا.

اشىق ۇلگىدەگى ۇلتتىق نانوتەحنولوگيالىق زەرتحانا مەن ينجەنەرلىك ءوندىرىس زەرتحاناسى قوناقتارعا دانيار يسمايلوۆتىڭ «نانوماتەريالدار نەگىزىندەگى قابىلداعىشتار» جوباسىن ۇسىندى. قابىلداعىشتاردا سەنسور رەتىندە زاماناۋي نانوتەحنولوگيالىق تاسىلدەر پايدالانىلاتىن بولادى، بۇل شىعارىلاتىن ءونىمنىڭ سيپاتتامالارىن جاقسارتۋعا مۇمكىندىك بەرەدى. ونىڭ ارتىقشىلىعى – نانوتەحنولوگياعا نەگىزدەلگەن ساپا، نانو سالاداعى ەرەكشە قاسيەتتەرگە بايلانىستى باعا تۇرعىسىنان قولدانىستاعى انالوگتارمەن باسەكەلەسە الادى. تۇتىنۋشىلار: مەكتەپتەر، جوعارى وقۋ ورىندارى، تۇرمىستىق ماقساتتا، الدىن الا سيگنال بەرۋ قاجەت ونەركاسىپتەر، توتەنشە جاعداي كەزىندە حابارلاۋ.

كەلەسى مەرلان دوسبولايەۆتىڭ «جاڭا تەحنولوگيالار نەگىزىندە جوعارى جارىقتىق قارقىندىلىعى بار ەنەرگيا ۇنەمدەيتىن گاز رازريادتى شامداردىڭ شاعىن سەريالى ءوندىرىسىن ۇيىمداستىرۋ» اتتى جوباسى ب ا ق وكىلدەرىنىڭ قىزىعۋشىلىعىن تۋدىردى. ويتكەنى ول ت5 جانە ت8 ءتيپتى ەنەرگيا ۇنەمدەيتىن شامداردى پايدالانۋ ارقىلى ەنەرگيا تۇتىنۋدى ۇنەمدەۋ ماسەلەسىن شەشەدى.  جوبانىڭ ماقساتى جارقىلدىڭ جوعارى قارقىندىلىعىمەن ەنەرگيا ۇنەمدەيتىن گاز رازريادتى شامداردىڭ شاعىن سەريالى ءوندىرىسىن ۇيىمداستىرۋ جانە ەنگىزۋ بولىپ تابىلادى. ۇسىنىلاتىن شامداردىڭ باسەكەلەستىك ارتىقشىلىقتارى: جارىق تيىمدىلىگى 20%-عا، جارقىراۋ قارقىندىلىعى 1،5 ەسە، جوعارى ساپا جانە قولجەتىمدى باعا.

اسقار جۇنىسبەكوۆتىڭ «ورتا وقۋ ورىندارىندا ەلەكتر قۇبىلىستارىن زەردەلەۋ ءۇشىن زەرتحانالىق كەشەندەردىڭ شاعىن ءوندىرىسىن ۇيىمداستىرۋ» جوباسى قازاقستاندىق مەكتەپتەر مەن كوللەدجدەردى ءبىلىم بەرۋدىڭ جوعارى ستاندارتتارىنا ساي كەلەتىن زاماناۋي وقۋ جابدىقتارىمەن جاراقتاندىرۋعا ىقپال ەتۋگە باعىتتالعان.

اۆتور ۇسىنعان زەرتحانالىق كەشەن اۆتونومدى، پايدالانۋ جانە تەحنيكالىق قىزمەت كورسەتۋى قاراپايىم. جيىرما ەكى زەرتحانالىق جۇمىستى ورىنداۋعا مۇمكىندىك بەرەدى جانە ارنايى كابينەتتى قاجەت ەتپەيدى.

باسپا ءسوز تۋرى قازۇۋ عالىمدارىنىڭ يننوۆاسيالىق جوبالارىنىڭ كورمەسى وتەتىن ءال-فارابي عىلىمي كىتاپحاناسىندا ءوز مارەسىنە جەتتى. ب ا ق وكىلدەرى عالىمدارمەن سۇحباتتاسىپ، اتقارىلىپ جاتقان عىلىمي جوبالاردى كوزبەن كورۋگە جانە وزدەرىن قىزىقتىرعان سۇراقتاردى قويۋعا مۇمكىندىك الدى.

وسىلايشا، ەلدىڭ جەتەكشى جوعارى وقۋ ورنى عىلىمي-يننوۆاسيالىق جوبالاردى ىسكە اسىرا وتىرىپ، ۋنيۆەرسيتەت عىلىمىن نىعايتۋعا، ونىڭ اكادەميالىق عىلىمي-زەرتتەۋ ينستيتۋتتارىمەن ينتەگراسيالانۋىنا جانە تابىستى قىزمەت ناتيجەلەرىن ودان ءارى كوممەرسيالاندىرۋعا ىقپال ەتۋدە.

ءال-فارابي اتىنداعى قازۇۋ-دىڭ باسپا ءسوز قىزمەتى