ساياساتتانۋشى عازيز ابىشيەۆ قازاقستان مەن جۇڭگو اراسىنداعى ستراتەگيالىق ارىپتەستىككە قاتىستى پىكىر ءبىلدىردى. ونىڭ ايتۋىنشا، ەكى ەلدىڭ ءوزارا ىقپالداستىعى تەڭ قۇقىقتى ارىپتەستىك پەن ستراتەگيالىق سالقىنقاندى ەسەپكە نەگىزدەلگەن، دەپ حابارلايدى Dalanews.kz.
“حالىقارالىق ساراپشىلاردىڭ پىكىرىنشە، XXI عاسىردا الەمدىك ەكونوميكانىڭ ورتالىعى بىرتىندەپ سولتۇستىك اتلانتيكادان وڭتۇستىك جۇڭگو تەڭىزى ماڭىنا ويىسىپ كەلەدى. بۇل جەردە ۆەتنام، مالايزيا، يندونەزيا، سينگاپۋر بار، تاياق تاستام جەردە ءۇندىستان، وڭتۇستىك كورەيا، جاپونيا، اۋستراليا ورنالاسقان. ال باستى ءرولدى جۇڭگو اتقارىپ وتىر. ول تەك وڭىرلىك ەمەس، جاھاندىق ەكونوميكالىق ۇدەرىستەردىڭ دە قوزعاۋشى كۇشى سانالادى.
“بۇگىندە بۇكىل الەم ءۇشىن بەيجىڭمەن كونسترۋكتيۆتى قاتىناس ورناتۋ باستى باسىمدىققا اينالدى. بۇل باعىتتا قازاقستان ايتارلىقتاي تابىسقا قول جەتكىزدى. “قازاق-قىتاي ءوزارا ىقپالداستىعى بۇرىن-سوڭدى بولماعان قارقىنمەن، جان-جاقتى جانە ماڭگىلىك ستراتەگيالىق ارىپتەستىك رۋحىندا دامىپ كەلەدى”، – دەدى پرەزيدەنت توقايەۆ استانادا قحر ءتوراعاسى سي سزينپينمەن كەزدەسۋدە.”، — دەيدى ابىشيەۆ.
ساياساتتانۋشىنىڭ پىكىرىنشە، جۇڭگو قازىرگى تاڭدا تەك وڭىرلىك ەمەس، سونىمەن قاتار جاھاندىق ەكونوميكالىق پروسەستەردىڭ باستى درايۆەرىنە اينالعان.
“انىعىندا، قازاقستان مەن جۇڭگو اراسىنداعى قارىم-قاتىناستىڭ قانشالىقتى ەرەكشە ەكەنىن كوپ ادام تۇسىنە بەرمەيدى. قحر، سابىرىن جوعالتپاي، اقش، ەۋروپالىق وداق جانە باسقا ەلدەرمەن قاتىناسىندا قاتاڭ ءارى ءبىرىزدى ساياسات ۇستانىپ كەلەدى. يندۋستريالاندىرۋدىڭ جانە جاڭا ەكونوميكالىق سەكتورلاردىڭ قارقىندى دامۋى قىتايعا جوعارى دەڭگەيدەگى ەكونوميكالىق دەربەستىك پەن جاھاندىق ىقپال بەرەدى. ءقازىردىڭ وزىندە كوپتەگەن ماسەلە بويىنشا جۇڭگو ۇكىمەتىمەن “ويىن ويناۋ” مۇمكىن ەمەس – وعان الەمنىڭ كوپتەگەن نۇكتەسىندە الاڭدايدى، سوعان قاراپ بوي تۇزەيدى”، — دەيدى ول.
ساراپشىنىڭ مالىمەتىنشە، بۇل - قازاقستاننىڭ كوپۆەكتورلى، ۇتىمدى ءارى پراگماتيكالىق سىرتقى ساياساتىنىڭ ناتيجەسى.
“وسىنداي جاعدايدا قازاقستان بەيجىڭنىڭ سالقىنقاندى پراگماتيزمىن ەسكەرە وتىرىپ، قىتايدىڭ ەرەكشە ىقىلاسىنا يە بولىپ وتىر. ەكى ەلدىڭ قارىم-قاتىناسى ءوزارا ەگەمەندىكتى قۇرمەتتەۋگە، ىشكى ىستەرگە ارالاسپاۋعا جانە حالىقارالىق ارەنادا ءبىر-بىرىن قولداۋعا نەگىزدەلگەن”، — دەپ قوستى ول.
ساياساتتانۋشى بۇل پىكىردى مەملەكەت باسشىسى قاسىم-جومارت توقايەۆ تا راستاعانىن اتاپ ءوتتى.
“استانادا قحر ءتوراعاسى سي سزينپينمەن كەزدەسۋ بارىسىندا ول:
“جۇڭگو قازاقستانمەن ىنتىماقتاستىق ورناتۋدا ەشقاشان قانداي دا ءبىر ساياسي شارت قويعان ەمەس. ءبىز ءسىزدىڭ ەلىمىزدىڭ ەگەمەندىگىن جانە قاۋىپسىزدىك كەپىلدىگىن تۇراقتى تۇردە قولداپ كەلە جاتقانىڭىزدى جوعارى باعالايمىز. ءبىز قىتايدىڭ بەيبىت باستامالارىن قولدايمىز جانە ادىلەتتى الەمدىك ءتارتىپ ورناتۋداعى ءسىزدىڭ ەلىڭىزدىڭ ءرولىن جوعارى باعالايمىز”، – دەپ اتاپ ءوتتى مەملەكەت باسشىسى”، — دەيدى ساياساتتانۋشى.
عازيز ابىشيەۆتىڭ ايتۋىنشا، قازاقستان ءۇشىن بۇل جاعداي – تاريحي مۇمكىندىك.
“مۇنىڭ بارلىعى قازاقستاننىڭ كوپۆەكتورلى ساياساتى اياسىندا كورشى ەلدەردىڭ ستراتەگيالىق مۇددەلەرىن مۇقيات ەسكەرىپ، سول مۇددەلەرگە نۇقسان كەلتىرمەي شەشىم قابىلداي ءبىلۋىنىڭ ناتيجەسى.
قازاقستان ءۇشىن الەمدىك ەكونوميكالىق ورتالىقتىڭ جىلجۋى – ەۋروپانىڭ شىعىس شەتىندە ورنالاسقان ەلدەن ازيانىڭ باتىس شەتىنە اينالۋ دەگەندى بىلدىرەدى. مۇنداي جاعدايدا شەتكەرى ايماق بولۋمەن شەكتەلمەي، وڭىرلىك ەكونوميكالىق دامۋعا بەلسەندى تۇردە قاتىسۋ اسا ماڭىزدى. ول ءۇشىن ءىرى ەكونوميكالىق جوبالارعا ارالاسىپ، جۇڭگو مەن باسقا ەلدەردىڭ ينۆەستيسيالارىن تارتىپ، قازاقستاندى جاھاندىق وندىرىستىك جانە ساۋدا تىزبەكتەرىنە ەنگىزۋ قاجەت. مۇنىڭ بارىنەن مول پايدا تابۋعا بولادى – ەگەر بارلىعى سالقىنقاندى ەسەپپەن، فوبياسىز، نەمقۇرايلىقسىز، تاباندىلىقپەن اتقارىلسا”، — دەدى ول.
ونىڭ ايتۋىنشا، بۇگىنگى تاڭدا قازاقستان مەن جۇڭگو اراسىندا بىرلەسىپ جۇمىس ىستەۋگە بولاتىن كوپتەگەن باعىت بار.
“ازيادان ەۋروپاعا جەرۇستى ءترانزيتى، اتوم ەلەكتر ستانسياسى جوباسىن پىسىقتاۋ، بالامالى ەنەرگەتيكا، ءبىلىم مەن عىلىم، اۋىل شارۋاشىلىعى – قازاقستان مەن قىتايدىڭ بىرلەسە دامۋىنا مۇمكىندىك بەرەتىن سالالار جەتەرلىك. ەڭ باستىسى – وسى مۇمكىندىكتەردى ءمۇلت جىبەرىپ الماي، شىن مانىندە جارماسىپ، بارىنشا پايدالانۋ كەرەك”، — دەپ تۇيىندەدى ول.
ەسكە سالايىق، كۇنى كەشە استاناعا جۇڭگو حالىق رەسپۋبليكاسىنىڭ ءتوراعاسى سي سزينپين ساپارمەن كەلدى. قازاقستان پرەزيدەنتى قاسىم-جومارت توقايەۆ ونى اۋەجايدان قارسى الىپ، ەلىمىزدەگى جوعارى دەڭگەيدەگى قۇرمەت كورسەتىلدى. ەل شەكاراسىنان باستاپ ەلورداعا دەيىن جۇڭگو كوشباسشىسىنىڭ بورتىن قازاقستان اۋە قورعانىس كۇشتەرىنىڭ ۇشاقتارى سۇيەمەلدەدى. تراپتا قۇرمەت قاراۋىلى ساپ تۇزەدى، ال مارتەبەلى مەيمانعا قازاقستان مەن قىتايدىڭ تۋلارىن ۇستاعان جەتكىنشەكتەر قوشەمەت كورسەتتى.
كەزدەسۋ بارىسىندا پرەزيدەنت قاسىم-جومارت توقايەۆ پەن قحر ءتوراعاسى سي سزينپين 24 ۇكىمەتارالىق جانە ۆەدومستۆوارالىق قۇجاتقا قول قويدى.
"ەكى ەل دەلەگاسياسىنىڭ مۇشەلەرى ەنەرگەتيكا، اەروعارىش، سيفرلاندىرۋ، كەدەن، اۋىل شارۋاشىلىعى، ەلەكتروندى ساۋدا، تۋريزم، زياتكەرلىك مەنشىك، مەديسينا، مەديا، عىلىم، ءوڭىرارالىق بايلانىس سالالارىنداعى ىنتىماقتاستىقتى قامتيتىن قۇجاتتارمەن الماستى"، - دەپ جازىلعان اقوردا تاراتقان حابارلامادا.
ولاردىڭ ىشىندە ينۆەستيسيالاردى كوتەرمەلەۋ جانە ءوزارا قورعاۋ، تەحنيكالىق-ەكونوميكالىق ىنتىماقتاستىق تۋرالى ۇكىمەتارالىق كەلىسىمدەر بار.
