ءقازىر جەر ساتۋعا قارسى ميتينگ وتكىزۋ ماسەلەسى دە كوپتەگەن ايماقتا ءسوز بولىپ ءجۇر. اتىراۋ وبلىسىنىڭ بەلسەندىلەرى 24 ءساۋىر كۇنى شەرۋگە شىعۋعا رۇقسات سۇراپ، اكىمشىلىكتەن يساتاي-ماحامبەت الاڭىن بەرۋدى وتىنگەن بولاتىن. اكىمشىلىك ولارعا مۇنداي مۇمكىندىك بەرمەيتىنىن ەسكەرتتى. ءبىراق حالىق قايتار ەمەس، ولاردىڭ رۇقساتىنسىز دا الاڭعا شىعىپ، بەيبىت شەرۋ وتكىزەمىز دەپ وتىر.
الماتىدا مامىر ايىنىڭ ىشىندە كەڭ اۋقىمدى شەرۋ وتكىزۋ جوسپارلانىپ جاتقانىن الەۋمەتتىك جەلىلەردەن كوزىمىز شالدى. استانا بەلسەندىلەرى دە بىرنەشە مارتە شاعىن پيكەتتەر ۇيىمداستىرىپ، ۇندەۋ حات جولداپ ۇلگەردى. شىمكەنت، اقتاۋ، ورال جۇرتى دا سايتتار مەن الەۋمەتتىك جەلىلەردە بەلسەندى ءۇن قاتىپ، بيلىكتى رايىنان قايتارۋعا تىرىسىپ ءجۇر.
وسىدان 12-13 جىل بۇرىن، دالىرەك ايتساق 2003 جىلى ۇكىمەت «جەر كودەكسى» تۋرالى زاڭ قابىلدار كەزدە ۇزاق ۋاقىت بويى قارسىلىققا تاپ بولعان ەدى. تاسماعامبەتوۆ ۇكىمەتى ازىرلەپ، حالىق پەن سول كەزدەگى پارلامەنت دەپۋتاتتارىنىڭ ءبىراز بولىگى قارسى تۇرىپ، باسپاسوزدە ايلار بويى تالقىلانعان زاڭ جوباسى قابىلدانىپ كەتتى. ول زاڭدا جەردىڭ شەتەلدىكتەرگە ساتىلاتىنى جونىندە ايتىلماعانىمەن، جەردى ساتۋ تۋرالى باساتامانىڭ ءوزى جۇرتشىلىقتىڭ اشۋىن تۋعىزعان. ەندى شەتەلدىكتەرگە ساتىلادى دەگەندى ەستىگەن جۇرت قايتا قارسىلىق تانىتىپ وتىر.
ساياسي ساراپشىلار «ءۇش تۇعىرلى ءتىل» مەن «شەتەلدىكتەرگە جەر ساتۋ» ماسەلەسى ەل اراسىندا ءىرى ءدۇمپۋ تۋعىزۋى مۇمكىن ەكەنىن جوققا شىعارمايدى. مۇنىڭ اقىرى قانتوگىستەرگە ۇلاسۋى مۇمكىن دەگەن بولجامدار دا جوق ەمەس. بيلىك قانداي شەشىم شىعارادى؟
ەگەر جەر ساتىلسا، شىنىمەن دە حالىق تولقىپ، ءىرى كوتەرىلىسكە ۇلاسۋى مۇمكىن بە؟ وسى سۇراقتار توڭىرەگىندە وي-تالقى وتكىزگەن ەدىك.
[caption id="attachment_15172" align="alignright" width="240"]
ءازىمباي عالي[/caption]
ءازىمباي عالي، ساياساتتانۋشى:
بىزگە فەوداليزمنىڭ قاجەتى جوق
– كوپتەگەن ەلدەردەگى كوتەرىلىس ايرىقشا جوبالاردان بۇرىن، قاراپايىم قاتەلىكتەردەن باستالادى. سيريا حالقى اساد رەجيمىنە قارسى ازاماتتىق سوعىستى نەدەن باستادى؟ ءبىر توپ بالا كورىنگەن جەرگە اسادتى كەلەمەجدەپ، ونى سايقىمازاققا اينالدىرعان سۋرەتتەرى مەن ۇندەۋلەرىن ىلگەن. ۇراندار جازعان. بيلىك وكىلدەرى ولاردى ۇستاپ، تەكسەرە كەلە ءولىم جازاسىنا كەسكەن. مىنە، مۇنى كورگەن حالىق اشۋعا ءمىنىپ، ازاماتتىق سوعىس باستادى. بۇگىن سيريا حاوسقا تولى ەلگە اينالدى. مۇنداي مىسالداردى تاريحتان كوپتەپ كەلتىرۋگە بولادى.
جەردى شەتەلدىكتەرگە ساتۋ تۋرالى ەل اراسىندا قىزۋ پىكىرتالاس ءجۇرىپ جاتىر. وعان مەكتەپتەردە ۇشتىلدىلىك جۇيەسى ەنگىزىلەدى دەگەندى قوسىڭىز. حالىق مۇنى قالاماي وتىر. بۇدان بولەك كوپشىلىكتى ەكونوميكالىق داعدارىس ءبۇرىپ بارادى. وسىنشاما بايلىعىمىز بولا تۇرا، ءبىز نەگە كەدەيمىز؟ حالىق بۇل سۇراقتى قويۋدان جالىقپايدى. جۇمىسسىزدىقتىڭ ستاتيستيكالىق مالىمەتتەرمەن ەش قابىسپايتىنىن دا كوپشىلىك بىلەدى. جەمقورلىقتىڭ، بيۋروكراتيزمنىڭ سەبەپ-سالدارى دا قوعامنىڭ دامۋىنا كەدەرگى كەلتىرىپ وتىر.
ال جەردى ساتۋ ماسەلەسىنە كەلسەك، مامىتبەكوۆ اگرارلىق جەرلەردىڭ شەتەلدىكتەرگە بەرىلمەيتىنىن ايتتى. مۇنىڭ ءوزى كوڭىلگە مەدەۋ.
اسىلى، جەردى جەكەمەنشىككە وتكىزگەن دۇرىس. ءبىراق بايلار جەر يەلەرى – پومەششيكتەرگە اينالسا، وندا ءبىزدىڭ دامۋىمىز نەعايبىل. ولار سول جەردى وزگە جەرى جوقتارعا جالعا بەرۋمەن ەمەس، العان جەرلەرىن گۇلدەندىرىپ، كادەگە جاراتىپ، حالىقتى جۇمىسپەن قامتىسا، سوندا عانا وڭ ناتيجە بەرەدى. ال جەردى وزگەلەرگە جالعا بەرىپ، ياكي جەرى جوقتارعا ەگىن ەككىزىپ، ودان پايىز الىپ، سول ارقىلى جاقسى تۇرمىس كەشىرگىسى كەلسە، ءبىزدىڭ قوعام فەوداليزمگە قايتا ورالادى. ءقازىردىڭ وزىندە كەيبىر جاعدايلاردا سونداي كورىنىس بايقالىپ ءجۇر. بيلىك جەردى ساتۋمەن عانا ەمەس، ونى ءتيىمدى پايدالانۋمەن دە اينالىسۋى كەرەك.
كەن ورىندارىن، تۋريستىك مەكەندەردى جالعا بەرۋ ياكي ساتۋ ماسەلەسىن دۇرىس ويلاستىرماي بولمايدى. شەتەلدىكتەردەن ينۆەستيسيا تارتۋ ءۇشىن بارىن سالىپ وتىرعان بيلىكتىڭ كەيبىر ارەكەتتەرىنە قاراپ وتىرىپ، كوڭىلگە سەنىمسىزدىك ۇيالايدى. جەرگە ينۆەستيسيا قۇيعان دۇرىس، جەردىڭ تۋسىراپ جاتقانى پايداسىز. دەگەنمەن، جەكەشەلەندىرۋ كەزىندەگىدەي تىستەگەننىڭ اۋزىندا، ۇستاعاننىڭ قولىندا كەتىرۋگە بولمايدى. ەگەر سولاي ەتكەن جاعدايدا ءتۇرلى شەرۋلەر وتەرى زاڭدى. ونىڭ سوڭى كوتەرىلىسكە ۇلاسپايدى دەپ كەسىپ ايتا المايمىز.
[caption id="attachment_15173" align="alignright" width="259"]
ءامىرجان قوسانوۆ[/caption]
ءامىرجان قوسانوۆ، ساياساتكەر:
ءورتتى ءبىر ۇشقىن تۇتاتادى
ءبارى دە مۇمكىن!
سونىڭ ىشىندە – جەر ساتىلۋىنا قارسى نارازىلىقتىڭ بوي كورسەتۋى دە ابدەن مۇمكىن!
ءقازىر ەل اش ءارى اشىنعان! بالكىم، ەكونوميكا، ساياسات جانە باسقا دا عالامدىق نارسەلەردى ءاربىر ادام وزىنە (نە ءوزىنىڭ) قاتىسى جوق جايت قاراستىرىپ جاتىر. ءبىراق «جەر» دەگەندە ءاربىر قازاق بەيقام وتىرا المايدى دەپ ويلايمىن. سوندىقتان وسى تاقىرىپ كەزىندە لەنين مىرزا ايتقانداي، ءورتتى تۇتاتار ءبىر ۇشقىن بولۋى بەك مۇمكىن.
ارينە، بىزدە جۇرت – شۇكىرشىل ءارى ءتاۋباشىل. قارا سۋ ءىشىپ، قارا نان جەسەك تە، سوعىس بولماسىن دەپ وتىرا بەرەدى. ءتىپتى جاڭاوزەندە قانداستارىن قىرىپ تاستاعاندا دا، الماتىنىڭ ورتالىعىنا ءۇش-تورت مىڭ ادام عانا شىققان. بيلىك وسىنشاما جىل بويىنا زاڭ ارقىلى ميتينگتەرگە شىعۋ قۇقىن قۇرساپ تاستادى. كوشەگە رۇقساتسىز شىققانداردى اياۋسىز قاماپ، باسقاعا «ۇلگى» بولاتىنداي جازالاپ تاستادى. ەل ىشىندە بەلگىلى ءبىر ۇرەي بار ەكەنى دە راس. ونىڭ ۇستىنە ەلگە ۇران تاستاپ، نارازىلىق الەۋەتتى ءبىر ارناعا توعىستىرا الاتىن مىقتى ءارى بەدەلدى ساياسي كۇش جوق.
ءبىراق ءبىر نارسە ايقىن: قوعامداعى پىكىرالۋاندىعى كۇشتەپ جويىلسا دا، ەل شىنىمەن ىزالانسا، زاڭعا دا، پاڭعا دا قارامايدى!
