ودكب-نىڭ ەل اۋماعىنا اسكەر كىرگىزۋى دە ورىستاردىڭ ويىن وزگەرتە الماعان سىڭايلى. قاڭتار دۇربەلەڭى باستالعالى بەرى قازاقستاندى اينالسوقتاپ جۇرگەن رەسەيلىك ماسس-مەديا ءورىستىلدى اۋديتوريانىڭ الابۇرتىپ جۇرگەنىن ايتادى.
ماسەلەن «قازاقستانداعى ورىستار» اگەنتتىگىنىڭ حابارلاۋىنشا تۇنەۋكۇنگى تولقۋدان كەيىن كوپشىلىك ورىستاردىڭ كوڭىلى قۇلازىپ قالعان. اگەنتتىكتىڭ «قازاقستاننان كەتكىڭىز كەلە مە؟» دەگەن ساۋالىنا سۇرالعانداردىڭ 62 پايىزى «ءيا، الدى-ارتىما قاراماي كوشەمىن. بۇل ەلدەن مۇلدە كۇدەر ءۇزدىم...» دەپ جاۋاپ بەرىپتى.
سۇرالعانداردىڭ 21 پايىزى «كوشۋ تۋرالى ويلانىپ-تولعانىپ ءجۇرمىن» دەپ جاۋاپ قاتقان.
...
وتىز جىلعا سوزىلعان نازاربايەۆ ءداۋىرى قاڭتار قىرعىنىمەن اياقتالدى. ەلدەگى وزگەرىسكە ءقازاقتىلدى اۋديتوريا قوزعاۋ سالعانى تۇس-تۇستان ايتىلىپ ءجۇر. قاتىپ-سەمىپ قالعان جۇيەنىڭ تامىرىنا قان جۇگىرتكەن دە ءقازاقتىلدى سەگمەنت.
وتىز جىل بويى ءورىسى تارىلماي ءومىر كەشكەن ءورىستىلدى كەڭىستىك پوستنازاربايەۆتان كەيىنگە كەزەڭگە كۇمانمەن قارايدى. توقايەۆتىڭ ءتىلى ورىسشا بولعانىمەن، ريتوريكاسىنان قازاقتاردىڭ ءسوزىن سويلەيتىنى سەزىلەدى.
ءسوي دەپ جازعان «روسسييسكايا گازەتا» سوڭعى جىلدارى قازاقستانداعى رەسەي ەلشىلىگىنە امالسىزدان ازاماتتىق بەرۋدى سۇراپ، حات جولدايتىنداردىڭ جيىلەپ كەتكەنىن ايتادى.
«رەسەي ەلشىلىگىنىڭ پوشتاسىنا تۇسەتىن حاتتاردىڭ باسىم كوپشىلىگى قونىس اۋدارۋعا قاتىستى. حاتتىڭ كىرىسپەسى «ءبىز ورىستارمىز...» دەگەن ءبىر اۋىز سوزبەن باستالادى. ارىز يەلەرىنىڭ دەرلىگى ديپلومى بار، جوعارى ساناتتى ماماندار.
«ءبىر ەمەس، بىرنەشە ديپلومىم بار. رەسەيگە جانىم قالاعاننان ەمەس، امالدىق جوقتىعىنان كوشپەكپىن. مەن ءتالىم بەرەتىن ءنومىرى 14 مەكتەپتە ورىس ءتىلىنىڭ ساعاتىن كەسىپ تاستادى. جۇمىسسىز قالدىم. ورىس مەكتەپتەرىندە ساباق بەرەتىن ۇستازداردىڭ ەڭبەگىن ەشكىم ەلەمەيدى، ورىس مەكتەبىندە جۇمىس ىستەۋ ازاپ، ايلىعى دا ماردىمسىز. كەزىندە اپتاسىنا 10 ساعاتتى قۇرايتىن ورىس ءتىلىنىڭ ءورىسى تارىلىپ، 3-4 ساعاتقا دەيىن قىسقارىپ قالعان...».
مىنەكەي، ەلشىلىككە جولداناتىن حاتتاردىڭ اراسىندا وسى مازمۇنداعى ارىز-شاعىمنىڭ ۇلەسى كوپ. قازاقتار ورىستاردىڭ اتاجۇرتىنا ورالۋىنا قارسى ەمەس، 28 پايىزى قوس قولداپ قۇپتاپ، قولداپ وتىر. ءبىراق، مۇنىڭ كەرى سيپاتى دا بار.
قازاقتار ورىستاندىرۋدان ءبىرجولاتا جالتارسا، ەرتەڭ ولاردىڭ ءوز ىشىندە قولايسىز ورتا قالىپتاسادى»، – دەيدى «روسسييسكايا گازەتا».
رەسەيلىك باسىلىم «قازاقتاردىڭ ورىستاردىڭ ەلدەن كەتۋىن قۇپتاپ وتىرعان» ساۋالنامانى كىمنىڭ، قاشان، قاي جەردە جۇرگىزگەنىن اشىپ ايتپايدى. "ورىستار ورنىن بوساتسا، قازاقستاندا «قولايسىز كليمات» قالىپتاسادى" دەپ نەنى مەڭزەپ وتىرعانى تاعى تۇسىنىكسىز.
...
ءبىر انىعى قاڭتار وقيعاسى ءورىستىلدى اۋديتوريانى ەلدەن كوشۋ تۋرالى يدەياعا يلىكتىرە تۇسكەن.
وسى وقيعادان كەيىن الماتىعا جانە ەلىمىزدىڭ ورىستانعان وڭىرلەرىنە اعىلىپ كەلگەن رەسەيلىك بلوگەرلەر ەڭ الدىمەن ەت جاقىندارىمەن تىلدەسىپ، ولاردان سىرت سۋىرتپاقتاعان ەكەن.
ماسەلەن، قاراعاندىدا تۇراتىن لاريسا الماتىداعى تولقۋدان كەيىن قازاقستاننان كوشۋگە بەكىنگەن. لاريسانىڭ جولداسى دا قازاقستاندى بولاشاعى بۇلىڭعىر ءارى قاۋىپ-قاتەرى باسىم ەل دەپ سانايدى.
وسى كۇنگە دەيىن ۋايىم-قايىمسىز ءومىر ءسۇرىپ كەلگەن ەرلى-زايىپتىلار جۇكتەرىن بۋىپ ءتۇيىپ، كوشۋگە قامدانىپ جاتىر.
«جولداسىمنىڭ جولعا قويعان كاسىبى بار، تابىسى دا ءتاۋىر. تۇرمىسىمىز ءتۇزۋ، ءتۇتىنىمىز ءتۇزۋ ۇشادى. ءبىراق بۇل دا ءبىزدى توقتاتا المايدى. كەتەمىز. قاۋىپ-قاتەر ءالى دە سەيىلگەن جوق، قازىرگىنىڭ ءبارى الدامشى. ەرتەڭىمە سەنىم جوق.
مەن ءوزىم ءسان سالونىن ۇستايمىن. قالىپتاسقان كليەنتتەرىم بار. ولار دا وسى ۇستانىمدا. كوشۋدىڭ قامىن ويلاستىرىپ ءجۇر. مەنىڭ كليەنتتەرىم شەتىنەن شىرىگەن باي. ولار ەلدەن كوشەر بولسا، ءبىراز كاپيتالىنان قاعىلارى انىق. دەسە دە، جان قىمبات...».
ءسوي دەگەن لاريسا وڭىردەگى ورىستاردىڭ كوپشىلىگى باسىنداعى بىرنەشە باسپاناسىن ساتۋعا شىعارىپ قويعانىن حابارلاپتى.
...
ورىستاردىڭ اۋا كوشۋىنە الماتىداعى وقيعالار تۇرتكى بولعانى، انىق. دەسە دە، بۇل تەندەنسيا بۇدان بۇرىن باستالعانىن قاپەرگە الۋ قاجەت.
قازاقتاندىرۋ ۇردىسىنە قارسى كەلە الماسىن سەزگەن ءورىستىلدى اۋديتوريا سوڭعى بىرنەشە جىل بويىنا اتاجۇرتىن بەتكە الىپ، ۇدەرە كوشۋدە.
ۇلتتىق ستاتيستيكا بيۋروسىنىڭ دەرەگىنشە ءبىر عانا بىلتىرعى جىلى قازاقستاننان 48 مىڭ ورىس ءبىرجولاتا كوشكەن. ءدال ءقازىر ەلدەگى ورىستاردىڭ ۇلەسى 18 پايىزدىڭ ۇستىندە، بۇل شامامەن 3،5 ملن ادام.
وسىدان وتىز جىل بۇرىن ەلىمىزدەگى ورىستاردىڭ ۇلەسى 40 پايىزدان اسىپ جىعىلاتىن.
رەسەيلىك ساياساتتانۋشى ۆالەريي ءۆىجۋتوۆيچتىڭ پايىمداۋىنشا، ورىستاردىڭ ۇلەسى ازايعان ۇستىنە ازايا تۇسەدى. بۇل تەندەنسيانى توقتاتا المايسىز.
«كەڭەس وداعى كەلمەسكە كەتتى. ورىس «اعا ۇلت» دەگەن تۇسىنىك تە سانادان كومەسكىلەنىپ، ونىڭ ورنىن باسقا قۇندىلىقتار الماستىرعان.
قىزىل يمپەريادان ءبولىنىپ شىققان مەملەكەتتەر بۇرىنعىداي رەسەيگە جالتاقتامايدى. ولاردىڭ ۇلتتىق ساياساتى كرەملدىڭ ۇستانىمىمەن سايكەسپەيدى جانە بۇل زاڭدى دا.
ورىستاردىڭ الدىندا ەكى تاڭداۋ تۇر: وسى قۇندىلىقتاردى قابىلداپ، تاۋەلسىز ەلدىڭ تالاپتارىنا مويىنۇسىنۋى قاجەت نەمەسە اتاجۇرتىنا قايتىپ ورالۋى ءتيىس.
بۇل ارادا: «العاشقى تالاپتى قابىل العان ورىستاردىڭ تاعدىرىنا الاڭداۋعا نەگىزگى بار ما؟» دەگەن ماسەلە تۋىندايدى. ەرتەڭگى كۇنى ولاردىڭ شاڭىراعىن ۇلتشىل-پاتريوتتار ويرانداپ جۇرمەي مە؟ ويلاناتىن ساۋال...»، – دەيدى رەسەيلىك ساراپشى.
ازىرلەگەن، دۋمان بىقاي
