«سوسيال-دەموكراتتار» پارتياسىنىڭ ليدەرى، اتامبايەۆتىڭ سەنىمدى ادامى بولعان تەمىرلان سۇلتانبەكوۆ ەكى ەكس-پرەزيدەنتتىڭ اراسىنداعى ەرەگەستىڭ نەدەن تۋىنداعانىن ايتتى دەپ حابارلايدى Dalanews.kz.
ايتا كەتسەك، قاڭتار وقيعاسىنان اتامبايەۆ تا قالىس قالمادى. ءدۇر كوتەرىلگەن حالىققا قولداۋ بىلدىرگەن ول، ءقازاقتىلدى اۋديتوريانىڭ ىقىلاسىنا بولەندى. قاڭتار دۇربەلەڭى تۋرالى ايتا كەلە، نازاربايەۆ ەكەۋىنىڭ اراسى سۋىپ كەتكەنىن ەسكە سالدى.
«ونىمەن 2016 جىلدىڭ قىركۇيەگىنەن بەرى قىرعيقاباقپىز. ارالاسپايمىز، ات قۇيرىعىن ۇزىسكەنىمىزگە بەس جىلعا جۋىقتادى...»، – دەدى اتىشۋلى اتامبايەۆ.
ءجا، دالىك. سوندا 2016 جىلدىڭ قىركۇيەگىندە قانداي، نەندەي وقيعا بولدى؟ وسى ارادا ءسوز كەزەگىن سۇلتانبەكوۆكە بەرسەك.
ءبۇي دەيدى ول:
«اتامبايەۆ قازاقستاننىڭ ەكس-پرەزيدەنتىنە الباتىدان-الباتى سوقتىققان جوق. 2017 جىلدىڭ قازانىندا نازاربايەۆ تۋرالى قازاق حالقىنىڭ كوكەيىندە جۇرگەن اقيقاتتى ايتتى. الايدا ەكەۋىنىڭ اراسى وعان دەيىن بۇزىلعان.
2016 جىلدىڭ قىركۇيەگىندە باۋىرلاس ەلدىڭ باسشىلارى بىتىسپەس دۇشپانعا اينالدى.
ءدال سول جىلى، سول ايدا قىرعىز جەرىندە دۇنيەجۇزىلىك كوشپەندىلەر ويىنى ءوتتى. ۇلتتىڭ رۋحى ويانىپ، ەلدىڭ ەڭسەسى كوتەرىلىپ قالدى.
قىركۇيەكتىڭ بەل ورتاسىندا بىشكەكتە تمد-عا مۇشە مەملەكەتتەردىڭ باسشىلارى باس قوستى. كەلەسى كۇنى اتامبايەۆ 60-قا تولدى. شاراعا قاتىسقاندارىڭ كوپشىلىگى اتامبايەۆتىڭ مەرەيتويىن اتاپ ءۇشىن بىشكەكتە تاعى ءبىر كۇنگە تۇنەپ قالدى.
اتامبايەۆ استا-توك توي جاساعان جوق.
مەرەيتويىندا باۋىرلاس، كورشىلەس ەلدەردىڭ باسشىلارىن 1916 جىلعى قۋعىن-سۇرگىن قۇرباندارىنا ارناپ، ارنايى سالىنعان اتا – بەيىت مەموريالىنا الىپ ءجۇرۋدى ءجون دەپ تاپتى. ءراسىم بويىنشا تمد پرەزيدەنتتەرى مەموريالعا گۇل شوعىن قويۋعا ءتيىس ەدى».
سۇلتانبەكوۆتىڭ ءسوزىن وسى ارادان ۇزەيىك. از-كەم انىقتاما:
«اتا-بەيىت» قۋعىن-سۇرگىن قۇرباندارى مەموريال كەشەنى 2000 جىلى سالىنعان. قىرعىزستانداعى 1930 جىلداعى ستاليندىك قۋعىن-سۇرگىن قۇرباندارى كومىلگەن ەل اۋماعىنداعى جالعىز زيرات. ءقازىر مۇندا 137 كىسىنىڭ سۇيەگى جاتىر. ءبارى ءبىر تۇندە اتىلىپ، وسى جەرگە استىرتىن كومىلگەن. ال تۋعان-تۋىستارىنا سىبىرگە جەر اۋدارىلدى، كەزدەسۋگە بولمايدى دەپ تەك 20 جىلدان كەيىن عانا اتىلعانى تۋرالى انىقتاما بەرىلگەن.
قۇربان بولعاندار اراسىندا قىرعىزدىڭ مادەنيەت ءمينيسترى اسانباي جامانسارييەۆ، اعارتۋ ءمينيسترى وسمانقۇل الييەۆ، ساۋدا ءمينيسترى تورەقۇل ايتماتوۆ، قىرعىزستانداعى الاشوردا پارتياسىنىڭ جەتەكشىسى ابدىكەرىم سىدىقوۆ سياقتى قىرعىز حالقىنىڭ ءسۇت بەتىنە شىعار قايماقتارى بار.
جالپى ءستاليننىڭ جاندايشاپتارى قىرعىزدارعا دا قىرعيداي تيگەن. مەموريالدىق كەشەننىڭ باسشىلىعى تاراتقان مالىمەتكە قاراعاندا 20 مىڭنان استام قىرعىز قىزىل قىرعىننىڭ قۇربانى بولعان.
...
اتامبايەۆتىڭ مەرەيتويىن اتاپ وتۋگە رەسەي پرەزيدەنتى پۋتين دە قاتىسادى. سۇلتانبەكوۆتىڭ ايتۋىنشا كرەمل كوسەمىن اتا-بەيىتكە الىپ ءجۇرۋ قىرعىز-ورىستىڭ قارىم-قاتىناسىنا سەلكەۋ تۇسىرەدى دەگەن ءقاۋىپ بولعان. مەموريالدىڭ سالىنۋىن ماسكەۋ بۇعان دەيىن دە قۇپتاماعان.
"1916 جىلعى ۇلت-ازاتتىق كوتەرىلىس قازاق پەن قىرعىزعا ورتاق ەدى. پاتشا بيلىگى باس كوتەرگەن حالىقتى اياۋسىز باسىپ جانشىدى. قىرعىز بەن قازاق 200 مىڭ ادامىنان ايىرىلدى. 500 مىڭ ادام باس ساۋعالاپ، جۇڭگو استى. ۇلگەرمەگەندەرى اشتىقتان بۇراتىلىپ، جول ورتادا ءجانتاسىلىم ەتتى. اتا-بابامىزدىڭ سۇيەگى كومۋسىز قالدى.
اتامبايەۆ ۇركۇن دەگەن اتپەن تاريحتا قالعان تراگەدياعا ءادىل باعا بەرىپ، جارلىق شىعاردى. ءپۋتيننىڭ قاس-قاباعىنا قاراعان جوق. 2016 جىلى ۇركۇن تراگەدياسىنا 100 جىل تولعان ەدى...»، – دەيدى سۇلتانبەكوۆ.
اتامبايەۆتىڭ جارلىعىنان كەيىن ۇركۇن وقيعاسىنا قاتىستى تىڭ، تەرەڭ زەرتتەۋ جاسالىپ، 1916 جىلعى قىرعىندا كومۋسىز قالعان قىرعىز-قازاقتىڭ سۇيەگىن ىزدەستىرۋ ەكسپەديسيالارى باستالعان.
سۇلتانبەكوۆتىڭ اقپاراتىنا قاراعاندا، العاشقىدا كرەمل كوسەمى اتا-بەيىت مەموريالىنا باس تارتقان. سوعان قاراماي، اتامبايەۆ ءپۋتيندى ايتقانىنا كوندىرىپ، اقيقاتتان قاشپاۋدى سۇراعان.
«ەكى ەلدىڭ تاريحىنداعى اقتاڭداقتى اشىق ايتقاندا عانا، ارازدىق ۇمىتىلادى» دەپ رەسەي پرەزيدەنتىن مەموريالعا بارۋعا يلىكتىرگەن.
وسى ارادا اراعا نازاربايەۆ كيلىككەن كورىنەدى.
پۋتين مەموريالعا بارۋعا جينالىپ جاتقاندا ونىڭ جولىن قازاقستاننىڭ تۇڭعىش-پرەزيدەنتى كەس-كەستەگەن.
«اتا-بەيىتكە بارما، بۇل انتيرەسەيلىك ءىس-شارا» دەپ ازعىرا باستاعان.
«قازاقستاندا مۇنداي ءراسىمدى رەسەيگە سىيلاستىق ساقتاپ وتكىزگەن جوقپىز. ەگەر مەن بەيىت باسىنا بارسام قازاقتار مۇنىمدى تۇسىنبەيدى، سەبەبى ءبىز مۇنداي جارلىق شىعارعان جوقپىز. اتامبايەۆ ناعىز «ناسيوناليست»، ۇلت ارازدىقتى قوزدىرىپ وتىر...»، – دەيدى نازاربايەۆ.
سۇلتانوۆتىڭ ايتۋىنشا نازاربايەۆ مۇنىڭ ءبارىن اتامبايەۆتىڭ كوزىنشە ايتقان. مۇنى ەستىگەندە قىرعىز باسشىسىنىڭ اشۋى تەرىسىنە سىيماي، «ارس..» ەتە قالعان.
«مۇنداي مەموريال ورناتقىڭ كەلسە، كىم قولىڭدى قاقتى؟ سەنىڭ جاسىڭداعى ادام قۇدايدان قورقۋى كەرەك!»، – دەپ جاۋاپ قاتىپتى اتامبايەۆ.
...
ەكى پرەزيدەنتتىڭ ارپىلداسىپ تۇرعان ءبىراز باقىلعان پۋتين از-كەم ويلانىپ تۇرىپ، اقىرى اتامبايەۆتىڭ سوڭىنان ىلەسىپتى.
«پۋتين وسى ارقىلى وسىنىڭ پاراساتىن كورسەتتى. نازاربايەۆ الگى جەردەن كىلت بۇرىلىپ، اۋەجايعا تارتتى. استاناعا ۇشتى. پۋتين بەيىت باسىنا بارىپ گۇل شوعىن قويدى، ارتىنان اتامبايەۆتىڭ 60 جاسىن اتاپ ءوتتى.
رەسەي پرەزيدەنتىنە ايتار العىسىمىز شەكسىز. پۋتين وسى ارقىلى ەكى ەلدىڭ قارىم-قاتىناسىنداعى داۋلى تاقىرىپتى جاپتى. بۇل كىسىلىكتىڭ كورىنىسى، ادامشىلىقتىڭ بەلگىسى ەدى. اتامبايەۆتىڭ تۇسىنداعى قىرعىزستان ەشكىمنەن كەم بولعان جوق. بۇل وقيعانى بايانداۋىما قاڭتار دۇربەلەڭى تۇرتكى بولدى...»، – دەيدى سۇلتانبەكوۆ.
ازىرلەگەن، دۋمان بىقاي
