نەگە ەكەنىن بىلمەيمىن، ورىس دەسە، قۇبىجىق كورگەندەي ۇرەيلەنەتىن ەدىك؟ اجەم مارقۇم:
«ورىس دەگەن كوك كوز، سارى شاش، اتقا مىنسە، قوپاڭداپ شابا بەرەتىن، اۋىل كورسە، بالا-شاعا، قاتىن-قالاشتى جاۋ تيگەندەي قۋاتىن ەسەرسوق، تۇلەي حالىق»
– دەيتىن. سوندا كوز الدىمىزعا جالبىر شاشتى، جابايى ادام ەلەستەۋشى ەدى. سارتاۋدىڭ باسىنداعى قولات-قولاتتان ەرتەلى-كەش ورىس شىعا كەلەتىندەي قورقىپ، ورىستەپ كەتكەن مالعا بارۋدان ولەردەي قورقامىز.
اجەم ءقايبىر ورىستى كورىپ جارىتتى عوي دەيسىز. بالا كەزىندە نارىنقولدا اۋىلىن ورىس شاپقاندا بىر-ەكى رەت بايقاپ قالىپتى. كەيىن ۇرىككەن ەلمەن بىرگە شەكارا اسىپ كەتكەن. سول كەزدە ءسابي جۇرەگىندە قالعان قورقىنىش بولسا كەرەك. اتاسى نارىنقولدا بولعان «الباندار كوتەرىلىسىندە» شەيىت كەتتى. سودان بولار مارقۇم اجەمنىڭ ورىس دەسە، اشۋ-ىزاسى ويناپ شىعا كەلەتىن.
ورىسپەن ارالاس-قۇرالاس بولماساق تا، كەسىرىن كوردىك. قازاقستان تاۋەلسىزدىك العان 90-جىلدارى وسى الماتى مەن نارىنقولداعى تۋىستاردان شاقىرۋ حات كەلدى. «كوشىپ كەلىڭدەر» دەپ جازىپتى. قاتتى قۋاندىق. ءبىراق شات كوڭىلىمىز ءبىر كۇندە سۋ سەپكەندەي باسىلدى.
اجەم: «سەندەر، جۇماققا باراتىنداي ماز-مەيرام بولىپ وتىرسىڭدار عوي. قازاقستان دەگەندى ۇمىتىڭدار! سابەت مەنىڭ اتامدى ءولتىرىپ، اجەمدى جۇتقان. اكەم مەن شەشەمنىڭ، ءبىزدىڭ ءتاتتى كۇنىمىزدى، ءتاتتى ۇيقىمىزدى بۇزعان. ول جاققا قالاي بارامىن؟ مەن ءتىرى تۇرعاندا بىردە بىرەۋىڭ سابەتكە بارمايسىڭدار!» - دەپ تيىپ تاستادى.
بۇل اڭگىمە سونىمەن تىندى. سابەتتەن كەلەتىن حات تا ساپ تيىلدى. ارادا بىرنەشە جىل ءوتىپ، كوش كۇشىنە ءمىندى. ەل قازاقستانعا قاراي ۇدەرە كوشە باستاعان. اپامىزدىڭ الدىنان ءوتىپ، جالىنىپ كوردىك. ءبىراق مارقۇم جىبىمەي قويدى. سول كۇنى كورشىمىز تاماشا دەگەن كەمپىرگە جىلاپ: «كەمەشىم (اكەمدى سولاي اتايتىن) سابەتكە كوشەمىن دەپ جاتىر. قۇدايىم بار بولسا، كەمەشىم مەن نۇرجانىمدى كوزىم ءتىرى كەزدە اجىراتپاسا ەكەن! ەكەۋىنەن ەكى كۇرەك توپىراق تەڭ بۇيىرسا ەكەن» - دەپتى. سول تىلەۋى قابىل بولدى-اۋ دەيمىن. سول جىلى مارقۇم باۋىرىنان كوپ اۋىردى. قۇلجادا ەمدەلدى. سول دەرتىنەن قايتىس بولدى.
كوز جۇمارىنىڭ الدىندا ءبىر پالاتادا ورىس ايەلمەن بىرگە جاتتى. قىرعىزستاننان قۇلجاعا ەمدەلۋگە بارىپتى. قىرعىزشاعا سۋداي. ءبىراق اجەم قىرتيىپ: «ولەر شاعىمدا مىنا قۇبىجىقتىڭ قاسىندا قالدىرعاندارىڭدى-اي! بالالىق شاعىمدى، باقىتتى شاڭىراعىمدى ويرانداعان وسى ورىس دەگەن ءىبىلىستى كورمەي كوز جۇماتىن شىعارمىن دەسەم، ولەتىن كەزىمدە تاعى دا پايدا بولعانى-اي!» - دەپ كەيىدى.
بۇرىنعى ايتاتىن اڭگىمەلەرىن قورقىنىشپەن تىڭداۋشى ەدىك، بۇل جولى شىن جانىم اشىدى.
الگى ورىستىڭ قاسىنا كوپ قالدىرعان جوقپىز، ءبىر اپتادان سوڭ باسقا پالاتاعا اۋىستىردىق...
شەكارادان العاش وتكەندە ەڭ ءبىرىنشى رەت ءتىرى ورىستى كوردىم. جاپ-جاس جاۋىنگەر. جۇك كولىكتەر وتەتىن ارتقى قاقپادا، كۇزەتتە تۇر ەكەن. اقشا سۇرادى. بەس سوم (5 يۋان) بەردىم. تاعى بار ما دەيدى؟ «جوق!» – دەپ ساڭق ەتتىم. قۇلاعىما اجەم سىبىرلاپ تۇرعانداي بولدى. ءبىراق قۋانىپ تۇرمىن. سەبەبى ول ماعان جالىنىپ، اقشا سۇراپ، بەيشارا بولىپ تۇر عوي. ال مەن وعان «جوق!» دەپ ايعايلاپ تۇرمىن.
اپام مارقۇمنىڭ رۋحى كورىپ تۇرسا: «بالام ورىسقا ايعايلاپ جاتىر!» - دەپ قۋانىپ تۇرعان شىعار دەگەن وي كەلدى.
جاراس كەمەلجان،
اقىن، جۋرناليست، بلوگەر
