ءار جىلدارى اتا-انالار اراسىندا قىزۋ تالقىعا ءتۇسىپ جۇرگەن 3-سىنىپقا ارنالعان “ادەبيەتتىك وقۋ” وقۋلىعىنداعى ەرتاي اشىقبايەۆتىڭ “عالامتور تۋرالى” ولەڭى بيىل دا نازاردان تىس قالعان جوق. كەيبىر اتا-انالار ولەڭ مازمۇنىن بالالارعا تەرىس اسەر ەتۋى مۇمكىن دەپ سىناسا، بالالار ادەبيەتىنىڭ وكىلى، اقىن سەرىكبول حاسان مۇنداي پىكىرمەن كەلىسپەيدى. ونىڭ ايتۋىنشا، اتالعان ولەڭ بالالار ادەبيەتىندە بۇرىننان بار مازاقتاما جانرىنىڭ ءبىر ۇلگىسى جانە تاربيەلىك ءمانى زور تۋىندى. بۇل تۋرالى ول Dalanews.kz اگەنتتىگىنە بەرگەن سۇحباتىندا مالىمدەدى.
ولەڭ نە تۋرالى؟
اشىقبايەۆتىڭ “عالامتور تۋرالى” ولەڭى عالامتورعا تاۋەلدى بالانىڭ اتىنان باياندالادى. وندا كەيىپكەر ساباق پەن كىتاپ وقۋدان باس تارتىپ، ۋاقىتىنىڭ ءبارىن تەلەفون مەن ينتەرنەتكە جۇمسايتىنىن ايتادى.
بۇل كىتاپتى العاش بولىپ دينارا دارمەن ەسىمدى جەلى قولدانۋشىسى ءوز پاراقشاسىندا جاريالاعان.
وندا اتا-انالار “ماسقارا، قىزىم 3 سىنىپ وقيدى. الايدا كىتاپتى قاراماپپىن”، “قازىردەن وسىنداي ولەڭ جاتتاسا، ەرتەڭ وسكەندە نە ىستەيمىز؟” دەپ ءتۇرلى پىكىر قالدىرعان.
بالالار اقىنى ولەڭگە تالداۋ جاسادى
بەلگىلى بالالار اقىنى سەرىكبول حاسان اتالعان ولەڭگە قاتىستى ءوز ويىن ءبىلدىردى.
“ەرتاي اشىقبايەۆ - بالالار ادەبيەتىنىڭ ءىرى وكىلى، قازىرگى تاڭدا بالالارعا ارنالعان مازمۇندى ءارى تۇسىنىكتى شىعارمالاردى تۇراقتى تۇردە جازىپ جۇرگەن قالامگەر.بۇل ولەڭگە قاراپ ەرتاي اعامىزدىڭ شىعارماشىلىعىنا باعا بەرۋگە بولمايدى. ولەڭ وتە جاقسى، تاعىلىمدى تۋىندى. بالالار ادەبيەتىن تەرەڭ تۇسىنەتىن ادام بۇل ولەڭنىڭ ءمانىن ۇعا الادى. ويتكەنى مۇندا يرونيا مەن ساتيرا بار. بۇل – مازاقتاما جانرىنا جاتاتىن ولەڭ”، – دەدى سەرىكبول حاسان.
اقىننىڭ ايتۋىنشا، “مازاقتاما” جانرى قازاق بالالار ادەبيەتىندە بۇرىننان بار. مىسالى، “جالقاۋدىڭ ارمانى” سياقتى ولەڭدەر ارقىلى اۆتورلار جالقاۋلىق، بۇزاقىلىق سىندى مىنەز-قۇلىقتى سىناپ، بالالاردى تاربيەلەۋدى كوزدەگەن.
“بۇل ولەڭ دە سول داستۇرمەن جازىلعان. ءبىرىنشى جاقتان ايتىلعاندىقتان، عالامتورعا تاۋەلدى بالانىڭ ءسوزى سياقتى اسەر قالدىرادى. ءبىراق تۇپكى ماعىناسى “سونداي بولما، عالامتورعا بايلانىپ قالما” دەگەن وي. دەمەك، بۇل ولەڭدە تاربيەلىك ءمان بار”، – دەيدى اقىن.
سەرىكبول حاسان قازىرگى ۋاقىتتا كەيبىر ادامداردىڭ ادەبي جانرلاردى اجىراتا المايتىنىن، سونىڭ سالدارىنان ولەڭ ماعىناسىن دۇرىس تۇسىنبەۋ بايقالاتىنىن ايتتى.
“ءبىز ادەبيەت وقىمايمىز. سوندىقتان كەي جانرلاردى تۇسىنبەي، دۇرىس باعالاماي جاتامىز. ءقازىر الەم ادەبيەتىندە دە، ءبىزدىڭ قوعامدا دا قۇندىلىقتاردىڭ ورنى اۋىسىپ جاتىر. كەيبىر ۇعىمدار جويىلىپ، جاڭا كوزقاراستار قالىپتاسىپ جاتىر. سول سەبەپتى مازاقتاما سياقتى جانرلاردى كەي ادامدار بالالاردى كەمسىتۋ دەپ قابىلدايدى. ءبىراق بۇل قاتە پىكىر. بۇل جانردىڭ تاربيەلىك ءمانى جوعارى، ولەڭ بالالارعا ارنالعان ساتيرالىق باعىتتاعى شىعارمالاردىڭ ءبىرى”، – دەدى ول.
سونداي-اق اقىن اتالعان ولەڭنىڭ ءتۇپنۇسقاسى مەن وقۋلىقتاعى نۇسقاسى اراسىندا ايىرماشىلىق بار ەكەنىن اتاپ ءوتتى.
“ينتەرنەتتەن قاراسام، ەرتاي اعانىڭ ءتۇپنۇسقاسىندا ولەڭنىڭ تاقىرىبى “مەنىڭ سىنىپتاسىمنىڭ عالامتورعا تاۋەلدىلىگى” دەپ اتالعان ەكەن. ال وقۋلىقتا قىسقارتىلىپ، تاقىرىبى وزگەرگەن. سونىڭ سالدارىنان ماعىناسى دا ءسال بۇرمالانعان. وقۋلىق اۆتورلارى شىعارمالاردى ەنگىزەر الدىندا مىندەتتى تۇردە اۆتوردىڭ وزىمەن اقىلداسىپ، كەلىسۋى كەرەك. ويتكەنى شىعارمانى قىسقارتۋ نەمەسە اتاۋىن وزگەرتۋ تۇپكى ماعىنانى بۇزىپ جىبەرەدى. بۇل - وقۋلىق قۇراستىرۋشىلاردىڭ قاتەلىگى”، – دەدى ول.
سونداي-اق سەرىكبول حاسان قازىرگى قوعامداعى قۇندىلىقتار وزگەرىپ، كەيبىر ادامدار بۇرىننان بار ادەبي تاسىلدەردى “ديسكريميناسيا” دەپ قابىلداي باستاعانىن ايتتى.
“ءقازىر مەنىڭ ءوزىمنىڭ دە كەيبىر ولەڭدەرىم وسىنداي سىنعا ۇشىراپ جاتادى. مىسالى، “مەنىڭ باعام” دەگەن ولەڭىم بار. وندا “ءۇش العان بالا – وسىنداي، ءتورت العان جاقسى، بەس العان وتە جاقسى” دەگەن سياقتى جولدار جازىلعان. بۇرىن بۇل قالىپتى ەدى، ال ءقازىر مۇنى ديسكريميناسيا دەپ قابىلدايدى. ياعني “ءۇش العان بالا دا مىقتى بولۋى مۇمكىن” دەگەن جاڭا كوزقاراس پايدا بولدى. بۇل قوعامداعى وزگەرىستەردىڭ كورىنىسى. ءبىراق وسىنداي ۇعىمدار ادەبيەتتەگى ءداستۇرلى جانرلاردىڭ جويىلىپ كەتۋىنە اكەلىپ جاتىر”، – دەيدى اقىن.
