اديليا تۇگەل،
اقش، حيۋستون قالاسى
پرەزيدەنت بۇل جولى دا ەكونوميكاعا باسا كوڭىل ءبولدى. وباما «ەكونوميكالىق داعدارىستىڭ كولەڭكەسى كەلمەسكە كەتكەنىن»، «بۇگىنگى كۇنى امەريكاداعى جۇمىسسىزدىق دەڭگەيى داعدارىسقا دەيىنگى كورسەتكىشتەن كوپ تومەن ەكەندىگىن» تىلگە تيەك ەتتى. «امەريكا سوڭعى 30 جىلدا العاش رەت شەتەل مۇنايىنا تاۋەلدى ەمەس» دەدى وباما.
ءوز ءىشى
پرەزيدەنت الداعى جىلى الىپ كورپوراسيالاردىڭ تابىسىن جاسىرىپ قالاتىن ءادىس-امالداردىڭ الدىن الاتىنىن؛ شاعىن بيزنەسكە ارنالعان سالىقتىق جۇكتەمەنى جەڭىلدەتەتىنىن ايتتى. بۇدان سىرت بيىلعى جىلدان باستاپ از قامتىلعان وتباسىلاردىڭ بالالارى ءۇشىن جالپى ءبىلىم الاتىن كوللەدجدەردى تەگىن قىلۋدى، وتباسىنداعى ءار بالاعا 3000 دوللاردىڭ كولەمىندە ەسەپتەلەتىن سالىقتىق جەڭىلدىكتەر ەنگىزۋدى ۇسىندى.
ءوز ەكونوميكالىق ساياساتىندا اقش-تا ناقتى زاڭمەن بەكىتىلگەن دەكرەتتىك تولەم جانە بالانى كۇتىپ-باققانى ءۇشىن بەرىلەتىن جاردەماقى جوق. ال دەموكراتتار پارتياسى وسى كۇنگە دەيىن الەۋمەتتىك جەڭىلدىكتەردى كوتەرۋدىڭ قاجەتتىگىن ايتىپ ءجۇر.
ءدال ءقازىر كونگرەسستەگى رەسپۋبليكاشىلاردىڭ سانى دەموكراتتاردان كوپتىگىنە قاراماي، وباما وپپونەنتتەرىنىڭ الدىندا ءوز شەشىمىنىڭ دۇرىستىعىن دالەلدەپ باقتى. «مۇنداي شارالار ورتا تاپتىڭ الۋەتىن كوتەرەدى، ال از قامتىلعان وتباسىلار جاڭا الەۋمەتتىك دەڭگەيگە كوتەرىلۋگە مۇمكىندىك الادى. بۇل ءوز كەزەگىندە ەكونوميكانىڭ ورلەۋىنە ۇلەس قوسادى» دەدى اقش پرەزيدەنتى.
ادەتتەگىشە رەسپۋبليكاشىلار وبامانىڭ باستامالارىن «جاقتىرعان» جوق. ونىڭ ەكونوميكالىق ورلەۋ تۋرالى مالىمدەمەسىن جوققا شىعاردى. داعدارىستان كەيىن اقش-تا ەكونوميكانى قايتا قالپىنا كەلتىرۋ ءىس-شارالارى باياۋ ءجۇرىپ جاتقانىن نازارعا الدى. «بارلىعىن دەنساۋلىق ساقتاۋ سالاسىنداعى Obamacare رەفورماسى ءبۇلدىردى. وسىنىڭ كەسىرىنەن مەملەكەتتىڭ شىعىنى ارتىپ، ەكونوميكالىق ءوسىم باياۋلاپ قالدى» دەدى ولار.
انتيتەزا نەمەسە OBAMACARE
داستۇرگە ساي پرەزيدەنت ۇندەۋىنەن كەيىن قاراما-قارسى پارتيا وكىلى جولداۋعا قاتىستى ءوز پىكىرىن ءبىلدىردى. ادەتتەگىشە رەسپۋبليكاشىلار وبامانىڭ باستامالارىن «جاقتىرعان» جوق. ونىڭ ەكونوميكالىق ورلەۋ تۋرالى مالىمدەمەسىن جوققا شىعاردى. داعدارىستان كەيىن اقش-تا ەكونوميكانى قايتا قالپىنا كەلتىرۋ ءىس-شارالارى باياۋ ءجۇرىپ جاتقانىن نازارعا الدى. «بارلىعىن دەنساۋلىق ساقتاۋ سالاسىنداعى Obamacare رەفورماسى ءبۇلدىردى. وسىنىڭ كەسىرىنەن مەملەكەتتىڭ شىعىنى ارتىپ، ەكونوميكالىق ءوسىم باياۋلاپ قالدى» دەدى ولار.
ال ساراپشىلار ىشكى ساياساتتاعى قوردالانعان ماسەلەلەرگە بايلانىستى بيىلعى جىل ۇكىمەتكە دە، كونگرەسستەگى قوس پالاتاعا دا اۋىر بولاتىنىن ايتادى.
سىرتقى ساياسات…
سىرتقى ساياساتتىڭ نەگىزى باعدارى يسلام جانە ليەۆانتا يسلام مەملەكەتىنە (يليم) جانە جالپى تەرروريزمگە قارسى كۇرەسكە باعىتتالدى. «تاعى ءبىر سوعىسقا ارالاسقىمىز جوق. ءبىز الەمدىك قاۋىمداستىقپەن، ونىڭ ىشىندە اراب الەمىمەن بىرلەسە وتىرىپ ارەكەت ەتۋدى قالايمىز» دەدى باراك وباما. ونىڭ ايتۋىنشا، الەمدىك قاۋىپسىزدىككە قاتەر تونگەن جاعدايدا اسكەري جانە ديپلوماتيالىق كۇشتى بىرىكتىرۋ قاجەت. ءبىر قىزىعى…وسىلاي دەي وتىرىپ وباما كونگرەسستەن «يليم» لاڭكەستىك ۇيىمىنا قارسى اسكەري كۇش قولدانۋ تۋرالى زاڭ قابىلداۋدى سۇرادى. نەگىزىندە تەرروريزممەن كۇرەسۋ ءۇشىن پرەزيدەنتكە كونگرەسستىڭ رەسمي رۇقساتىنىڭ قاجەتى جوق.
ەكونوميكالىق سانكسيانىڭ ناتيجەسىندە «قازىرگى رەسەي ەكونوميكاسى قيراعان جانە الەمنەن وقشاۋلانعان ەلگە اينالدى». ونىڭ سوزىنشە بارىنە ءپۋتينننىڭ اگرەسسورلىق ساياساتى كىنالى جانە «بۇگىنگىدەي احۋالدىڭ تۋىنداعانى ءۇشىن اقش ەش ايىپتى ەمەس».
…ونىڭ ىشىندە رەسەي
[caption id="attachment_8701" align="alignleft" width="441"]
رەسەي ەكونوميكاسى قيراعان جانە الەمنەن وقشاۋلانعان ەلگە اينالدى.[/caption]
كەزەك رەسەيگە كەلگەندە وباما ءوزىنىڭ ۋكراين-رەسەي قاقتىعىسىن رەتتەۋگە باعىتتالعان ستراتەگياسى اقىرى اياعى دۇرىس بولىپ شىققانىن ايتتى. ەكونوميكالىق سانكسيانىڭ ناتيجەسىندە «قازىرگى رەسەي ەكونوميكاسى قيراعان جانە الەمنەن وقشاۋلانعان ەلگە اينالدى». ونىڭ سوزىنشە بارىنە ءپۋتينننىڭ اگرەسسورلىق ساياساتى كىنالى جانە «بۇگىنگىدەي احۋالدىڭ تۋىنداعانى ءۇشىن اقش ەش ايىپتى ەمەس».
الايدا جاڭا سانكسيالار يران يادرولىق باعدارلاماسى بويىنشا جۇرگىزىلگەن ديپلوماتيالىق جۇمىستارعا كەرى اسەرىن تيگىزۋى مۇمكىن. «سوڭعى 10 جىلدا العاش رەت يرانداعى يادرولىق باعدارلامانىڭ دامۋىن تەجەي الدىق» دەدى ول. ونىڭ ايتۋىنشا اتالعان ماسەلە بويىنشا كەلەر كوكتەمگە دەيىن كەلىسىمگە كەلۋدىڭ مۇمكىندىگى بار، سوندىقتان جاڭا سانكسيالار تۋرالى كەز-كەلگەن قۇجاتقا وباما ۆەتو قويۋعا بەكىنىپ وتىر.
ول سونىمەن قاتار تاعى ءبىر تاريحي قادام جاساماق. ول كۋباعا باعىتتالعان 50 جىلدىق ەمبارگونى توقتاتپاق. «بۇل باعىتتاعى قاتال ساياساتتى وزگەرتەتىن جانە كۋبا حالقىنا قول سوزاتىن كەز جەتتى» دەدى اقش پرەزيدەنتى. الايدا بۇل ءۇشىن الدىمەن «مۇنداي ساياسات كورشى مەملەكەتتەگى دەموكراتيانى جاقتامايتىن بيلىك وكىلدەرىنە ءتيىمدى» دەپ وتىرعان كونگرەسسمەندەردى كوندىرۋ كەرەك.
ءتۇيىن
ۇندەۋىنىڭ سوڭىندا باراكا وباما: «مەنى ەندىگى جەردە سايلاۋالدى ناۋقاندار كۇتپەيدى. بۇدان بىلايعى ماقساتىم امەريكا ءۇشىن ءتيىمدى بولاتىن شەشىمدەر قابىلداۋ» دەدى. رەسپۋبليكالىق پارتيانىڭ وكىلدەرىنە ءوزى اتاپ وتكەن ماسەلەلەر بويىنشا بىرلەسە جۇمىس ىستەۋدى ۇسىندى. ال ساراپشىلار بۇل «باراكتىڭ ەل الدىنداعى ەڭ ۇزدىك ۇندەۋى. ەگەر ۇندەۋدى بۇدان ءسال ەرتەرەك جاريالاعان بولسا كونگرەسستەگى رەسپۋبليكالىقتاردىڭ سانى قازىرگىدەي كوپ بولماس ەدى» دەيدى.
P.S. باستى نازاردا – ۋكراينا
ەلباسى نۇرسۇلتان نازاربايەۆ اقش پرەزيدەنتى باراك وبامامەن تەلەفون ارقىلى سويلەستى.
ەكى ەلدىڭ كوشباسشىلارى ۋكراينانىڭ وڭتۇستىك-شىعىسىنداعى جاعدايدى تالقىلادى. نۇرسۇلتان نازاربايەۆ قازاقستان تاراپىنىڭ كوزقاراسى بويىنشا ۋكراينا، رەسەي، گەرمانيا جانە فرانسيا باسشىلارى دەڭگەيىندەگى كەلىسسوزدەر ارقىلى شەشىلۋى مۇمكىن وسى ماسەلەمەن جەكە ءوزى اينالىسىپ جاتقانىن ايتتى. قازاقستان پرەزيدەنتى امەريكالىق ارىپتەسىنەن ۋكراينا ماسەلەسى بويىنشا ورتاق مامىلە جولىن ىزدەستىرۋ ىسىنە مەيلىنشە بەلسەندى قاتىسۋدى ءوتىندى. مەملەكەت باسشىسى رەسەيگە قاتىستى ەكونوميكالىق سانكسيالار ورتالىق ازيا وڭىرىنە دە ىقپال ەتىپ جاتقانىن ايتتى.
