قازاقستان ءۇشىن سىرتقى ساۋدا جاي عانا ەكونوميكالىق قارىم-قاتىناس ەمەس، ول – ۇلتتىق قاۋىپسىزدىك، تاۋەلسىزدىك پەن ەلدىڭ ستراتەگيالىق ورنىقتى دامۋىنىڭ ماسەلەسى.
وسى تاقىرىپ توڭىرەگىندە ماۋلەن اشىمبايەۆ تەرەڭ دە جان-جاقتى پىكىر ءبىلدىرىپ، ساۋدا ساياساتىنداعى جاڭا كوزقاراستاردى ورتاعا سالدى. سەنات ءتوراعاسى ەلدىڭ ەكونوميكالىق الەۋەتىن ارتتىرۋ ءۇشىن، ەڭ الدىمەن، الەمدىك نارىققا اشىق بولۋمەن قاتار، ءوز مۇددەمىزدى دە مىقتاپ قورعاۋعا باسا ءمان بەرۋىمىز كەرەك دەگەندى العا تارتتى دەپ جازادى Dalanews.kz.
«قازاقستان ەكونوميكاسىن سىرتقى نارىقتان ءبولىپ قاراۋعا بولمايدى، ءبىراق بۇل ءبىزدىڭ ءوز مۇددەمىزدى ۇمىتۋ دەگەن ءسوز ەمەس. ءبىز ەكسپورتتى دامىتۋ، شەتەلدىك ينۆەستيسيا تارتۋ، وتاندىق تاۋارلارىمىزدى الەمدىك نارىقتارعا شىعارۋعا كۇش سالۋىمىز كەرەك. سونىمەن قاتار، سىرتقى ەكونوميكالىق بايلانىستاردى ۇلتتىق مۇددە تۇرعىسىنان قايتا قاراستىراتىن ۋاقىت جەتتى»، – دەيدى ماۋلەن اشىمبايەۆ.
ونىڭ ايتۋىنشا، سوڭعى كەزدە الەمدىك ەكونوميكادا «ەكونوميكالىق ۇلتشىلدىق» كۇشەيىپ كەلەدى. بۇل تۇرعىدا قازاقستان ەشكىمنىڭ مۇددەسىنە جىعىلماي، تاۋەلسىز ءارى باتىل ساياسات جۇرگىزۋى كەرەك.
«ءقازىر ءبىز ءۇشىن ەكونوميكالىق تاۋەلسىزدىكتى قامتاماسىز ەتۋ وتە ماڭىزدى. ەكونوميكالىق ۇلتشىلدىق دەگەندە، ءبىز ءوز نارىعىمىزدى قورعاپ، وتاندىق كاسىپكەرلەردى قولداۋدى ايتىپ وتىرمىز. بۇل الەمدىك ترەند. باتىس تا، شىعىس تا وسىنى ءتۇسىنىپ وتىر. ەندەشە، بىزگە دە ءوز جولىمىزدى ايقىنداپ الۋ قاجەت»، – دەدى ول.
سەنات ءتوراعاسى اتاپ وتكەندەي، سىرتقى ساۋدانىڭ ءبىر ماڭىزدى تۇسى – تاريفتىك ساياسات. ول ءقازىر قازاقستاننىڭ تاريفتىك جۇيەسىن قايتا قاراپ، ونى شەتەلدىك سەرىكتەستەرمەن اراداعى ساۋدا بالانسىن جاقسارتۋعا باعىتتاۋ كەرەك دەپ ەسەپتەيدى.
«ءبىز كوبىنە تاريفتەردى تومەندەتۋدى جاقسى نارسە دەپ ويلايمىز. ءبىراق كەز كەلگەن تاريفتىك ساياسات الدىمەن ءوز وندىرۋشىلەرىمىزدىڭ مۇددەسىن قورعايتىن بولۋى كەرەك. الەمنىڭ كەز كەلگەن ەلى، مەيلى ول اقش، جۇڭگو نەمەسە رەسەي بولسىن، ءوز نارىعىن قىزعىشتاي قورعايدى. سوندىقتان تاريف ساياساتىن جاي ەكونوميكالىق قۇرال ەمەس، ۇلتتىق مۇددەنىڭ باستى تەتىگى رەتىندە قاراستىرۋىمىز كەرەك»، – دەپ ءتۇسىندىردى اشىمبايەۆ.
ول سۇحبات بارىسىندا سىرتقى ساۋدا ساياساتىن ىسكە اسىرۋدا ەكونوميكالىق ديپلوماتيانىڭ ءرولى ارتىپ كەلە جاتقانىن تىلگە تيەك ەتتى. وسى تۇرعىدا اشىمبايەۆتىڭ پىكىرىنشە، ەلشىلەر مەن ديپلوماتيالىق قىزمەتتىڭ نەگىزگى ميسسياسى – ساۋدا قارىم-قاتىناستارىن نىعايتۋ، وتاندىق ەكسپورتتى ىلگەرىلەتۋ بولۋى ءتيىس.
«قازاقستان ەلشىلەرىنىڭ جۇمىسى تەك ساياسي ەمەس، ەكونوميكالىق سيپاتتا دا بولۋى كەرەك. ولار وتىرعان ەلدەردە قازاقستاننىڭ ونىمدەرىن تانىستىرۋ، وتاندىق ەكسپورتشىلارعا قولداۋ كورسەتۋ، جاڭا نارىقتارعا جول اشۋعا كومەكتەسۋ – ديپلوماتيانىڭ نەگىزگى باعىتىنا اينالۋى قاجەت. ەكونوميكالىق ديپلوماتيا – ءبىزدىڭ سىرتقى ساياساتىمىزدىڭ باستى ءبىر باعىتى»، – دەيدى ول.
سەنات ءتوراعاسى الەمدىك نارىقتا قازاقستاندىق ونىمدەردى باسەكەگە قابىلەتتى ەتۋ ءۇشىن ساپا ماسەلەسىن ءبىرىنشى ورىنعا قويۋ قاجەتتىگىن دە ەرەكشە اتاپ ءوتتى.
«شەتەلدىك تۇتىنۋشىلاردىڭ تالابى وتە جوعارى. ءبىزدىڭ ونىمدەرىمىز ساپالى بولماسا، قانشا ناسيحاتتاساق تا ناتيجە بولمايدى. سوندىقتان ەكسپورتقا باعىتتالعان ءونىمنىڭ ساپاسى – ءبىزدىڭ باستى مىندەتىمىز. بۇل باعىتتا وتاندىق وندىرۋشىلەردى ساپا ستاندارتتارىنا بەيىمدەۋ، سەرتيفيكاتتاۋ، قولداۋ كورسەتۋ مەحانيزمدەرىن كۇشەيتۋىمىز كەرەك»، – دەدى ماۋلەن اشىمبايەۆ.
سۇحبات بارىسىندا اشىمبايەۆ قازاقستاندىق ەكسپورتتى قولداۋ ءۇشىن مەملەكەت تاراپىنان ناقتى قادامدار جاسالۋى كەرەكتىگىن ايتتى. اسىرەسە، اۋىل شارۋاشىلىعى، تاماق ونەركاسىبى جانە وڭدەۋ ونەركاسىبى سالالارىندا الەۋەتتىڭ جوعارى ەكەنىن تىلگە تيەك ەتتى.
«اۋىل شارۋاشىلىعى ونىمدەرى – ءبىزدىڭ ەكسپورتتىق پوتەنسيالىمىزدىڭ ماڭىزدى بولىگى. ءبىراق ءبىز شيكىزات كۇيىندە عانا ەكسپورتقا شىعارۋمەن شەكتەلىپ وتىرمىز. ونىڭ ورنىنا دايىن ءونىمدى ەكسپورتتاۋعا كوشسەك، قوسىلعان قۇن وزىمىزدە قالادى. بۇل باعىتتا مەملەكەت تاراپىنان ناقتى قولداۋ شارالارى قاجەت. ءبىزدىڭ ماقساتىمىز – وتاندىق كاسىپكەرلەردىڭ الەمدىك نارىققا دايىن ونىممەن شىعۋىنا جاعداي جاساۋ»، – دەدى سەنات ءتوراعاسى.
ماۋلەن اشىمبايەۆ ءسوز سوڭىندا سىرتقى ساۋدا ساياساتىن جاڭاشا قۇرىپ، قازاقستاننىڭ ءوز جولىن تابۋى كەرەكتىگىن تاعى ءبىر مارتە اتاپ ءوتتى.
«ءبىز ەشكىمنىڭ جولىن كوشىرمەيمىز. ءوزىمىزدىڭ ۇلتتىق ەرەكشەلىگىمىز بەن ەكونوميكالىق الەۋەتىمىزگە نەگىزدەلگەن دەربەس سىرتقى ساۋدا ستراتەگياسىن قۇرۋىمىز كەرەك. تەك سوندا عانا قازاقستاننىڭ ەكونوميكاسى كۇشەيىپ، تاۋەلسىزدىگى نىعايا تۇسەدى»، – دەپ تۇيىندەدى ماۋلەن اشىمبايەۆ.
