رەسەي، تۇركيا، ءازىربايجان جانە ەلىمىزدىڭ كەيبىر ايماقتىرىنان كەلگەن كاسىبي عالىمدار، تاريحشىلار، ەتنوگرافتار، ارحەولوگتار جانە ولكەتانۋشىلاردىڭ قاتىسۋىمەن «ماڭعىستاۋ وبلىسىنىڭ ماتەريالدىق جانە ماتەريالدىق ەمەس تاريحي-مادەني مۇرالارى» اتتى عىلىمي ەكسپەديسياسى ءوز جۇمىسىن باستاپ كەتتى.



ماڭعىستاۋ وبلىسى مادەنيەت باسقارماسىنىڭ باسشىسى ءپانيا سارمۋرزينانىڭ ايتۋىنشا، ءۇش تۋردان تۇراتىن كەشەندى ەكسپەديسيا «رۋحاني جاڭعىرۋ» باعدارلاماسى اياسىندا وتكىزىلۋدە جانە بىرنەشە تاقىرىپتىق باعىتتاردى قامتيدى. ال شارانى ۇيىمداستىرۋ ماڭعىستاۋ وبلىسىنىڭ اكىمدىگى، رەسپۋبليكاداعى بەلگىلى عىلىم ورداسى الكەي مارعۇلان اتىنداعى ارحەولوگيا ينستيتۋتى جانە «Yessenov University» تاراپىنان قولداۋ تاپقان.

«ماڭعىستاۋ وبلىسىنىڭ ماتەريالدىق جانە ماتەريالدىق ەمەس تاريحي-مادەني مۇرالارىن زەرتتەۋ ماقساتىندا شەتەلدەن عالىمدار تارتىلدى. ونىڭ اياسىندا ساكرالدى باعىتتاعى تاريح جانە مادەنيەت ەسكەرتكىشتەرىن، وبلىس تۇرعىندارىنىڭ ءداستۇرلى جانە تۇرمىستىق باعىتتارىن، حالىق شىعارماشىلىعىن (فولكلور) زەرتتەۋ كوزدەلگەن. اسىرەسە ەتنو-الەۋمەتتىك، اتاپ ايتقاندا وڭىردەگى ەتنيكالىق مادەني پروسەستەردى، ەتنيكالىق ءوزىن-وزى تانۋ ماسەلەلەرى، ۇلتارالىق قاتىناستار مەن ءتىل جاعدايى، ەپيگرافيكالىق ەسكەرتكىشتەردى (فيكساسيا) زەرتتەۋ، ماڭعىستاۋدىڭ تاريحى، مادەنيەتى، ەسكەرتكىشتەرى بويىنشا عىلىمي-تانىمدىق باسىلىمدار دايىنداۋعا ماتەريالدار جيناقتاپ، كەشەندى ەكسپەديسيا قورىتىندىسى بويىنشا عىلىمي ەسەپتەر دايىنداۋ جوسپارىمىزدا بار»، – دەيدى ول.

ەكسپەديسيا بارىسىندا ماڭعىستاۋدا ورنالاسقان قازاقستاننىڭ جالپىۇلتتىق ماڭىزى بار ساكرالدى ورىندارى، نوعايلى كەزەڭىنىڭ ەسكەرتكىشتەرى جانە ايماقتىڭ شىڭىراۋ-قۇدىقتارى زەرتتەلەدى. عىلىمي ەكسپەديسيا ولكەنىڭ باعا جەتپەس تاريحي مۇراسى – ۇلتتىق يدەولوگيانىڭ بولىگى، ەلىمىزدىڭ ۇلتتىق-مادەني قۇندىلىقتارىن كەڭىنەن تانىمال ەتۋ جانە الەم نازارىنا ۇسىنۋ، تۋعان ولكەگە دەگەن سۇيىسپەنشىلىك پەن ءپاتريوتيزمدى ارتتىرۋعا باعىتتالعان.

كەشەندى ەكسپەديسيا التى باعىتتى قامتىماق. اتاپ ايتقاندا، ماڭعىستاۋ وبلىسىنىڭ تۇرعىندارى اراسىنان حح ع. 20-30 جج. قاتىستى ەتنوگرافيالىق مالىمەتتەر جيناقتاۋ، بەلگىلى نەمىس ەتنوگرافى ريحارد كارۋتس جولىمەن  100 جىلدان سوڭ، ءحىV-حVءىى عاسىرداعى ماڭعىستاۋداعى نوعايلى كەزەڭى، ۇستىرتتەگى شىڭىراۋ –  قۇدىقتاردى زەرتتەۋ، ماڭعىستاۋدىڭ ساكرالدى ەسكەرتكىشتەرى: ەجەلگى ماڭعىستاۋدىڭ تەڭىز ايلاقتارى (ارحيۆتىك-بيبليوگرافيالىق زەرتتەۋلەر، كارتوگرافيالىق ماتەريالداردى زەردەلەۋ)، «وت كيەسى» وتپانتاۋ كەشەنىنىڭ تۋريستىك الەۋەتى؛ اڭىز ورگەن ماڭعىستاۋ مەشىتتەرى، ماڭعىستاۋ تۇبەگى ەسكەرتكىشتەرىنىڭ ەپيگرافيكاسى مەن ارحيتەكتۋراسى جانە ماڭعىستاۋ پەتروگليفى.

ءۇش تۋردان تۇراتىن ەكسپەديسيانىڭ ءبىرىنشى مەرزىمى 10 كۇنگە سوزىلماق. ال مارشرۋتتىڭ جالپى ۇزاقتىعى 2000 شاقىرىم. ونىڭ اياسىندا قوشقار اتا، اقشورا، جالعىزتام (بەلتوران)، ءۇشتام، كەنتى-بابا قورىمدارى، ءسۇلتان-ۇپى جەراستى مەشىتى، قورىمى جانە سايى، قاپامساي، ماسات اتا، شوپان اتا، شاقپاق اتا جەراستى مەشىتتەرى مەن قورىمدارى، «وتپان تاۋ» تاريحي-مادەني كەشەنى، اقمىش سايى، شەرقالا جانە ايراقتى تاۋلارى، كوگەز ەتنواۋىلى، شەتپە اۋىلى، قاراۋىلكۇمبەت كۇمبەز تامى، مىرزايىر، تىنىمباي شوقى جەرى، بوزجىرا تاۋى (پانوراما)، كۇيەۋتام – ۇلى كىندىكتى دىني-قابىرلەۋ كەشەنى، وعىلاندى قورىمى – بەكەت اتا جەراستى مەشىتى، ۇستىرتتەگى شىڭىراۋ-قۇدىقتار جانە ت.ب. جەراستى مەشىتتەرى مەن قورىمدارى بار.

ەكسپەديسيانىڭ عىلىمي كەڭەسشىسى – رەسەي عىلىم اكادەمياسىنىڭ رەسەي تاريحى ينستيتۋتىنىڭ باس عىلىمي قىزمەتكەرى، پروفەسسور، تاريح عىلىمدارىنىڭ دوكتورى ۆاديم ترەپاۆلوۆ.

ايتا كەتۋ كەرەك، حالىقارالىق ەكسپەديسيا قۇرامىندا جەرگىلىكتى ماماندار دا بار، ولار – ولكەتانۋشى القاجان ەدىلحان، ەتنوگراف، جازۋشى، ولكەتانۋشى – وتىنشى كوشباي، تاريحشى، فولكلوريست – سۇلتانبەك قۇدايبەرگەن، تۇركىتانۋشى – بەكبولات تولەگەن ۇلى، ارحەولوگ – اندرەي استافيەۆ، تاريحشى، ارابيست، ولكەتانۋشى – نۇرلان قۇلبايەۆ.

 

كامشات ءىزباساروۆا،

ق ر جۋرناليستەر وداعىنىڭ مۇشەسى

اقتاۋ قالاسى