Halyk Finance ساراپشىلارىنىڭ قازاقستانداعى كەدەيشىلىك تۋرالى كەزەكتى ەسەپتى جاريالاندى. ونداعى ستاتيستيكاعا سايكەس، كەدەيشىلىك، كوبىنە كوپبالالى وتباسىلاردى جانە اۋىل-ايماقتاردى ماڭايلايدى. ياعني، بالا سانى ارتقان سايىن شىعىن كوبەيىپ، وتباسى جۇتاڭداي تۇسەدى. سوندىقتان قارجى ينستيتۋتى وسى باعىتتاعى الەۋمەتتىك قولداۋ مەحانيزمدەرىنىڭ تيىمدىلىگىن زەردەلەۋ ماڭىزدى ماسەلە دەپ سانايدى. وڭىرلىك بولىنىستە كەدەيشىلىك شەگى، اسىرەسە تۇركىستان جانە ماڭعىستاۋ وبلىستارىن قامتيدى، دەپ حابارلايدى Dalanews.kz.
"قازاقستاندا كەدەيلىك دەڭگەيى تومەندەپ كەلە جاتقانى رەسمي دەرەكتەردە ءجيى ايتىلعانىمەن، بۇل رەتتەگى كورسەتكىشتەردىڭ استارىنا ۇڭىلسەك، الەۋمەتتىك كارتينا جاعدايدىڭ الدەقايدا كۇردەلى ەكەنىن اڭعارتادى. 2024 جىلدىڭ IV-توقسانىندا ەلدەگى كەدەيلىك دەڭگەيى 4،8%-دى قۇراپ، III-توقسانداعى 5،1%-دان ازداپ تومەندەگەن. ادەتتە، جىل سوڭىندا الەۋمەتتىك تولەمدەر مەن جالاقىعا قوسىمشا سىياقىلاردىڭ تاعايىندالاتىنى بەلگىلى. سوندىقتان كەدەيلىك ستاتيستيكاسىندا ماۋسىمدىق وڭ كورىنىس بايقالادى، الايدا ونىڭ ۋاقىتشا قۇبىلىس ەكەنىن دۇرىس ءتۇسىنۋىمىز قاجەت. قازىرگى ۋاقىتتا ەلدەگى كەدەيلىكتىڭ ەڭ اۋىر زاردابىن تارتىپ وتىرعان سانات – كوپبالالى وتباسىلار. وتباسىنداعى ادامدار سانىنىڭ ارتۋى كىرىستىڭ جان باسىنا شاققانداعى مولشەرىن ازايتىپ، ءومىر ءسۇرۋ ساپاسىن تومەندەتەدى. ءبىر ادامنان تۇراتىن ءۇي شارۋاشىلىعىندا كەدەيلىك دەڭگەيى بار بولعانى 0،12% بولسا، بەس نەمەسە ودان كوپ مۇشەسى بار وتباسىلاردا بۇل كورسەتكىش بىردەن 8،92%-عا جەتەدى. بۇل كورسەتكىش - تەك سيفر عانا ەمەس، ەلىمىزدەگى كوپبالالى وتباسىلاردىڭ شىنايى الەۋمەتتىك بەينەسىن اشاتىن اششى شىندىق. وتباسىلاردىڭ بالا سانى كوبەيگەن سايىن كەدەيلىك شەگى دە ارتا تۇسەدى"، - دەيدى Halyk Finance اناليتيكالىق ورتالىعىنىڭ باسشىسى ءمادينا قابجالالوۆا.
كەدەيلىكتىڭ گەوگرافيالىق كارتيناسى ەلىمىزدەگى الەۋمەتتىك-ەكونوميكالىق احۋالدىڭ بىركەلكى ەمەس ەكەنىن ايقىن اڭعارتادى. ماسەلەن، استانا مەن الماتى سياقتى ءىرى قالالاردا كەدەيلىك دەڭگەيى سالىستىرمالى تۇردە تومەن: استانادا - 2،1%، الماتىدا - 3،5%. دەگەنمەن، وسى ءىرى قالالاردا الەۋمەتتىك توپتار اراسىنداعى تابىس الشاقتىعىنىڭ رەكوردتىق دەڭگەيگە جەتىپ وتىرعانى دا جاسىرىن ەمەس.
مىسالى، الماتىدا ەڭ باي تۇرعىنداردىڭ 10 پايىزى ەڭ كەدەي 10 پايىزعا قاراعاندا ورتاشا ەسەپپەن 7،31 ەسە كوپ تابىس تابادى ەكەن. بۇل كورسەتكىش استانادا 5،98 ەسەنى قۇرايدى.
"ياعني، قالالاردا كەدەيلىك رەسمي تۇردە تومەن بولعانىمەن، الەۋمەتتىك تەپە-تەڭدىك تۇرعىسىنان العاندا، جاعداي سونشالىقتى تۇراقتى ەمەس. قالالاردىڭ تابىس قۇرىلىمىنداعى مۇنداي تەڭگەرىمسىزدىك الەۋمەتتىك شيەلەنىستەرگە الىپ كەلۋى مۇمكىن ەكەنىن ۇمىتپاۋ قاجەت"، - دەيدى ساراپشى.
وڭىرلەردەگى جاعداي بۇدان دا كۇردەلى. تۇركىستان وبلىسىندا حالىقتىڭ 8،4%-ى، ال ماڭعىستاۋ وبلىسىندا 7،9%-ى كەدەيلىك شەگىنەن تومەن ءومىر سۇرەدى. بۇل وڭىرلەردە ورتاشا تابىستىڭ ءومىر ءسۇرۋ مينيمۋمىنان ءسال عانا جوعارى ەكەندىگى انىقتالىپ وتىر
تابىستىڭ ساتىپ الۋ قابىلەتى ءارتۇرلى: قاراعاندى وبلىسىندا تابىس ەڭ تومەنگى كۇنكورىس دەڭگەيىنەن 2،7 ەسە جوعارى بولسا، تۇركىستان وبلىسىندا 1،4 ەسە عانا جوعارى.
قالالىق جەرلەردە كەدەيلىك دەڭگەيى (3،6%) اۋىلدىق جەرلەرگە (6،8%) قاراعاندا ەكى ەسە دەرلىك تومەن. سونىمەن قاتار، ماڭعىستاۋ وبلىسىنىڭ اۋىلدىق جەرلەرىندە رەسپۋبليكاداعى ەڭ جوعارى كەدەيلىك دەڭگەيى – 11،9%، بۇل سول وڭىردەگى قالا تۇرعىندارىنىڭ كەدەيلىك دەڭگەيىنەن – 3،2% تىم الشاق. جالپى، قالالىق جەرلەردەگى ورتاشا تابىس (116 455 تەڭگە) اۋىلدىق جەرلەرگە (84 437 تەڭگە) قاراعاندا 1،4 ەسە دەرلىك جوعارى.
قازاقستاندىقتاردىڭ ەڭ اۋقاتتى 10%-ى بارلىق تابىستىڭ 25%-ىن الادى، بۇل ەڭ كەدەي 10%-دان 6،4 ەسە كوپ. 20% حالىق بارلىق تابىستىڭ 40%-ىن الادى، بۇل ەڭ كەدەي 20% -دان 4،5 ەسە دەرلىك كوپ.
كەدەيلىك دەڭگەيى ءىرى قالالاردا ءداستۇرلى تۇردە تومەن بولعانىمەن، وندا تابىس تەڭسىزدىگى ۋربانيزاسيالانباعان ايماقتارعا قاراعاندا الدەقايدا جوعارى. تابىستىڭ ەڭ جوعارى الشاقتىعى الماتى قالاسىندا (كوەففيسيەنتى – 7،31)، استانا قالاسىندا (5،98)، ال ەڭ تومەنى – ماڭعىستاۋ، اتىراۋ، تۇركىستان وبلىستارىندا (تيىسىنشە 2،68؛ 3،41؛ 3،36) بايقالادى.
تۇتىنۋ مەن شىعىندى كىرىس توپتارى بويىنشا قاراستىراتىن بولساق، ەڭ از قامتىلعان حالىقتىڭ 10%-ى اقشالاي شىعىندارىنىڭ 59%-عا جۋىعىن ازىق-تۇلىككە جۇمسايتىنىن كورەمىز، ال ەڭ باي 10% حالىق تابىستىڭ 42،5%-ىن عانا تاماققا جۇمسايدى. سونىمەن قاتار، سوڭعىسى ازىق-تۇلىككە جاتپايتىن تاۋارلارعا الدەقايدا كوپ اقشا جۇمسايدى، شامامەن 26،5%، ەڭ كەدەي 10%-دا بۇل كورسەتكىش - 19،8%.
ال اتالعان پروبلەمالاردى شەشۋ ءۇشىن ەلىمىز كەشەندى الەۋمەتتىك-ەكونوميكالىق ساياساتتى جۇرگىزۋى قاجەت. بىرىنشىدەن، كوپبالالى وتباسىلار مەن اۋىل تۇرعىندارىنا ناقتى قولداۋ كورسەتۋ باعدارلامالارىن تيىمدىرەك ەتۋ كەرەك. ەكىنشىدەن، وڭىرلەردىڭ ەكونوميكالىق پوتەنسيالىن ارتتىراتىن ينفراقۇرىلىمدىق جوبالاردى قارجىلاندىرۋدى ۇلعايتىپ، بيزنەستى قولداۋ شارالارىن اۋىلدىق جەرلەرگە باعىتتاۋ قاجەت. ۇشىنشىدەن، تابىس تەڭسىزدىگىن ازايتۋ ءۇشىن ەڭبەك نارىعىنداعى ادىلەتتى جالاقى ساياساتى مەن سالىقتىق ىنتالاندىرۋ مەحانيزمدەرىن قايتا قاراستىرۋ ماڭىزدى دەپ ويلايمىز.
