عالىمنىڭ ايتۋىنشا، بۇگىندە قازاقستانداعى قىزىلشا ەگىستىگىنىڭ 95 پايىزىن گەرمانيا، فرانسيا، نيدەرلاندى سىندى مەملەكەتتەردەن اكەلىنگەن سورتتار قۇرايدى. ول سۇرىپتار اۋرۋلارعا ءتوزىمدى، ءتۇسىمى مول جانە تۇقىم ونگىشتىگى جوعارى.
– اشىعىن ايتقاندا، ەلىمىزدە شىرىك اۋرۋىنا ءتوزىمدى، ءونىم ءتۇسىمى جوعارى، اۋرۋ قوزدىرعىشتارى مەن زيانكەستەرگە قارسى دارىلەنگەن ساپالى تۇقىم جوق جانە ول وندىرىلمەيدى. ماسەلەن، الماتى وبلىسىنىڭ اقسۋ، سارقان اۋداندارىندا بىرنەشە مىڭ گەكتار قىزىلشا وسىرۋگە ءتيىمدى جەرلەر بار. سول ايماقتاردا قىزىلشا وسىرەتىن تاناپتاردا شىرىك اۋرۋىنىڭ سپورالارى از جانە قانت قىزىلشاسىنىڭ شىرىك اۋرۋىمەن زالالدانۋى تومەن، اۋرۋدىڭ تارالۋ مولشەرى 5-7 پايىزدان اسپايتىن، كەم دەگەندە 500 سەنتنەر، ودان دا مول ءونىم بەرە الاتىن 30-40 مىڭ گەكتار جەر بار. جامبىل وبلىسىندا دا 35-45 مىڭ گەكتار توپىراقتا تامىرجەمىسى شىرىكتەرىنىڭ قوزدىرعىشتارى وتە تومەن مولشەردە كەزدەسەتىن تاناپتار بار. ەگەر ءبىز ءتاتتى ءتۇبىر القاپتارىنىڭ كولەمىن 100 مىڭ، ءتۇسىمىن ءار گەكتاردان 500 سەنتنەرگە جەتكىزسەك، 500 مىڭ توننا قۇمشەكەر وندىرۋگە مۇمكىندىگىمىز بار. بۇل دەگەنىمىز – ءبىز ءوزىمىزدى قانتپەن قامتاماسىز ەتىپ قانا قويماي، ەكسپورتقا دا شىعارا الامىز، – دەيدى ءادىلحان ءماۋي.
ماماننىڭ پايىمداۋىنشا، مول ءتۇسىم الۋ ءۇشىن ەسكى قىزىلشا ەگىلەتىن تاناپتار توپىراعىنىڭ قۇنارىن قالپىنا كەلتىرۋ كەرەك. سونىمەن قاتار سۋارمالى جەردى ءتيىمدى پايدالانىپ، اۋىسپالى ەگىس جۇيەسىن ساقتاۋعا باسىمدىق بەرگەن ابزال. دەگراداسياعا ۇشىراعان القاپتاردى قايتا اينالىمعا كەلتىرۋ ءۇشىن قىزىلشا داقىلىنىڭ شىرىك اۋرۋلارىمەن جوعارى دارەجەدە زالالدانعان القاپتارىندا تولىق اگروتەحنيكالىق تاسىلدەردى ساقتاپ، كۇز ايلارىندا دەگراداسياعا ۇشىراعان تاناپتاردا سۇدىگەر جىرتار الدىندا گەكتارىنا 40-60 توننا كوڭ بەرۋ قاجەت. بۇل شارالار جىلدا جۇرگىزىلۋى ءتيىس. سودان كەيىن جەردى 25-30 سانتيمەتر كولەمىندە جىرتىپ، توپىراق قۇنارلىلىعىن ارتتىرعان ءجون.
– قازاقستاندا سوڭعى جارتى عاسىردا شىعارىلعان قىزىلشا سورتتارى مەن بۋدانداردىڭ شىرىك اۋرۋىنا توزىمدىلىگى وتە تومەن جانە ولار 90-100 پايىزعا زالالدانادى. ەلدە عالىمدارىمىز قانت قىزىلشاسىنىڭ اۋرۋعا ءتوزىمدى سورتتارى مەن بۋداندارىن شىعارۋمەن اينالىسپاعان. ەگەر ءبىز قىزىلشا ەگىستىگىن ۇلعايتىپ، ءونىمدى ارتتىرىپ، ەلىمىزدى قانتپەن قامتاماسىز ەتەمىز دەسەك، وسى ماسەلەنى تۇبەگەيلى شەشۋىمىز كەرەك، – دەپ اتاپ ءوتتى عالىم.
گەرمانيادا جىلىنا ونداعان قىزىلشا سورتتارى شىعارىلادى ەكەن. شىعارىلعان سۇرىپتار 4-5 جىلعا دەيىن شىرىك اۋرۋىمەن زالالدانبايتىنداي روتاسيالانادى. ال زالالدانا باستاعان سورتتى باسقا اۋرۋعا ءتوزىمدى سۇرىپپەن اۋىستىرىپ وتىرادى. ەۋروپا، اقش، كانادا سىندى ەلدەردە ەڭ ءبىرىنشى اۋرۋعا ءتوزىمدى سورتتارعا كوپ كوڭىل بولىنەدى ەكەن.
وسى ورايدا ايتا كەتەيىك، قازاقستان قانت قىزىلشاسىن وسىرەتىن ەلدەر قاتارىنا جاتادى. دەسە دە ءبىز ءوزىمىزدى قانتپەن نەبارى 5-اق پايىزعا قامتاماسىز ەتەمىز. قالعان ونىمدەر رەسەي، ۋكراينا جانە بەلورۋسسيادان تاسىمالدانادى. ال بۇگىندە بۇل داقىلدىڭ ەگىس كولەمى 10 مىڭ گەكتاردان اسپايدى، ءتۇسىمى دە 4-6 ەسەگە دەيىن كەمىگەن.
– ىلگەرىدە ەلىمىزدە قىزىلشا وڭدەيتىن 8 زاۋىت جۇمىس ىستەسە، بۇگىندە جامبىل، كوكسۋ جانە اقسۋ قانت زاۋىتتارى عانا ءونىم شىعارادى. اتالعان كاسىپورىنداردىڭ ءوزى شيكىزاتتىڭ جەتىسپەۋشىلىگىنەن بىر-ەكى اي عانا جۇمىس ىستەۋگە ءماجبۇر. سوندىقتان اتالعان سالانىڭ جۇمىسىن جانداندىرۋ ءۇشىن الدىمەن عىلىمي تۇردە جۇيەلى جۇمىس جۇرگىزگەن ءجون، – دەيدى عالىم.
