قازاقستاننان مينەرالدى شيكىزات ەكسپورتى ماسەلەسى سوڭعى ايلاردا تازا تەحنيكالىق ديسكۋرستان شىعىپ، قوعامدىق جانە ساياسي دەڭگەيدەگى تالقىلاۋعا اينالدى. پارلامەنت پەن مەديا كەڭىستىگىندە ەل اۋماعىنان شىعارىلاتىن رۋدا مەن كونسەنتراتتىڭ ناقتى قۇرامىن باقىلاۋ ماسەلەسى كوتەرىلگەننەن كەيىن، بۇل تاقىرىپ مەملەكەتتىڭ ەكونوميكالىق قاۋىپسىزدىگىمەن تىكەلەي بايلانىستى كۇردەلى سۇراققا اينالدى. اسىرەسە، ىلەسپە كومپونەنتتەردىڭ، ۇلتتىق ەكونوميكا ءۇشىن ستراتەگيالىق ماڭىزى بار سيرەك كەزدەسەتىن مەتالداردىڭ تولىق ءارى ءدال ەسەپكە الىنباي قالۋى مۇمكىن دەگەن مالىمدەمەلەر قوعام نازارىن وزىنە اۋداردى.
پىكىرتالاستىڭ ۋشىعۋىنا بيىل «اق جول» فراكسياسىنىڭ جەتەكشىسى ازات پەرۋاشيەۆتىڭ ۋاكىلەتتى مەملەكەتتىك ورگاندارعا جولداعان دەپۋتاتتىق ساۋالى تۇرتكى بولدى. وندا ءپرينسيپتى ماسەلە كوتەرىلدىگەن ەدى. مەملەكەت ەكسپورتقا جونەلتىلەتىن مينەرالدى شيكىزاتتىڭ ناقتى قۇرامىن قانشالىقتى ءتيىمدى باقىلاپ وتىر جانە تالداۋ مەن ەسەپكە الۋ جۇيەسىندەگى ولقىلىقتار سالدارىنان بيۋدجەت ايتارلىقتاي كىرىستەن قاعىلىپ وتىرعان جوق پا؟
وسى سۇراقتاردىڭ اياسىندا ەلدەگى ءىرى جەر قويناۋىن پايدالانۋشىلاردىڭ ءبىرى - «قازاقمىس» كورپوراسياسى قوعامدىق نازاردىڭ ورتاسىنا شىقتى. تالقىلاۋعا كومپانيانىڭ حيميالىق زەرتحانالارىنىڭ بۇرىنعى باسشىسى باقىت ءادىلوۆانىڭ «گيپەربورەي» YouTube-ارناسىندا جاساعان اشىق مالىمدەمەلەرى سەبەپ بولدى.
ءادىلوۆانىڭ ايتۋىنشا، ماسەلە كاسىبي ورتادا جەدەل تەحنولوگيالىق باقىلاۋ ءۇشىن قولدانىلاتىن، جارتىلاي ساندىق سيپاتتاعى رەنتگەن-سپەكترلىك تالداۋ ادىسىنە تىرەلىپ وتىر. بۇل ءادىس وندىرىستىك پروسەستەردى وپەراتيۆتى باقىلاۋعا قولايلى بولعانىمەن، ماماننىڭ سوزىنشە، ۇلتتىق جانە مەملەكەتارالىق ستاندارتتار ەكسپورتتىق وپەراسيالار، ءوزارا ەسەپ ايىرىسۋ جانە كەدەندىك راسىمدەر كەزىندە تولىققاندى حيميالىق تالداۋدى تالاپ ەتەدى. ياعني، ماسەلە ادىستەمەلىك ايىرماشىلىقتا عانا ەمەس، ەسەپتىڭ دۇرىستىعى مەن مەملەكەتتىڭ ەكونوميكالىق مۇددەسىن قورعاۋدا جاتىر.
باقىت ءادىلوۆا 2019 جىلدان باستاپ بالقاش وڭىرىندەگى ورتالىق حيميالىق زەرتحانالاردىڭ اۋتسورسينگكە بەرىلۋىنە ەرەكشە نازار اۋدارادى. ونىڭ پىكىرىنشە، ءدال وسى كەزەڭنەن باستاپ باقىلاۋ جۇيەسىنىڭ اشىقتىعى السىرەي باستاعان. مىس كونسەنتراتى تەك مىس قانا ەمەس. ونىڭ قۇرامىندا الەمدىك نارىقتا سۇرانىسى جىلدان-جىلعا ارتىپ كەلە جاتقان باعالى جانە سيرەك كەزدەسەتىن ەلەمەنتتەر بار. ەگەر وسى ىلەسپە كومپونەنتتەر تولىق ءارى ءدال ەسەپكە الىنباسا، مەملەكەت ەكسپورتتالاتىن رەسۋرستىڭ ناقتى قۇنىن باعالاي المايدى.
ناۋرىز ايىنىڭ باسىندا اتالعان ماسەلە رەسمي تۇردە پارلامەنت الاڭىنا شىقتى. ماجىلىستە ازات پەرۋاشيەۆتىڭ دەپۋتاتتىق ساۋالى جولدانىپ، وندا باسپاسوزدە جاريالانعان ماتەريالدار مەن «گيپەربورەي» ارناسىندا ايتىلعان دەرەكتەرگە تىكەلەي سىلتەمە جاسالدى.2025 جىلدىڭ قازان ايىندا ق ر ونەركاسىپ جانە قۇرىلىس مينيسترلىگى قوسىمشا باقىلاۋ تەتىكتەرىنىڭ قاجەتتىگىن ءىس جۇزىندە مويىندادى. ۆەدومستۆو «ەكسكليۋزيۆ» باسىلىمىنىڭ ساۋالىنا بەرگەن جاۋابىندا سيرەك كەزدەسەتىن مەتالدارعا قاتىستى باقىلاۋدى كۇشەيتۋ جوسپارلارىن جاريا ەتتى. اتاپ ايتقاندا، حالىقارالىق قاتىسۋشىلارمەن بىرلەسىپ مامانداندىرىلعان زەرتتەۋ ورتالىعىن قۇرۋ، سونداي-اق اككرەديتتەلگەن زەرتحانالار ءتىزىمىن قالىپتاستىرۋ كوزدەلىپ وتىر.
ءىرى ونەركاسىپتىك كاسىپورىنداردا مەتالدىق باقىلاۋدىڭ كوزدەن تاسا جاسالۋىنا جول بەرۋگە بولمايدى. بۇل مەملەكەتتىڭ ەسەپكە ىلىنبەي قالعان بايلىعىن ۇرلاۋ سىندى پروسەستەر تۋعىزۋى مۇمكىن.
