ريو-دە-جانەيرودا 2025 جىلى 6 شىلدەدە بريكس-تىڭ 17ء-شى ءسامميتى ءوتتى. وعان قازاقستان رەسپۋبليكاسى پرەمەر-مينيسترىنىڭ ورىنباسارى – سىرتقى ىستەر ءمينيسترى مۇرات نۇرتىلەۋ العاشقى رەت سەرىكتەس ەل رەتىندەگى قازاقستان اتىنان قاتىستى، دەپ حابارلايدى Dalanews.kz.
ءسامميتتىڭ ءبىرىنشى كۇنىنە بىرلەستىككە مۇشە جانە سەرىكتەس ەلدەردىڭ مەملەكەت جانە ۇكىمەت باسشىلارى، جوعارى لاۋازىمدى وكىلدەرى، سونداي-اق حالىقارالىق ۇيىمداردىڭ باسشىلارى قاتىستى.
ءىس-شاراعا قاتىسۋشىلار كوپجاقتى ىنتىماقتاستىقتى نىعايتۋ، ادىلەتتى الەمدىك ءتارتىپ پەن ورنىقتى دامۋدى قامتاماسىز ەتۋ قاجەتتىلىگىنە باسا كوڭىل اۋداردى. نەگىزگى نازار جاھاندىق باسقارۋ جۇيەسىندە عالامدىق وڭتۇستىك ەلدەرىنىڭ وكىلەتتىگىن ارتتىرۋعا باعىتتالدى. قارۋلى قاقتىعىستاردىڭ كۇشەيۋى، حالىقارالىق ساۋداداعى پروتەكسيونيزمنىڭ ءوسۋى جانە گەوساياسي قايشىلىقتاردىڭ ۋشىعۋى قاتىسۋشىلاردىڭ الاڭداۋشىلىعىن تۋدىردى.
ءوز سوزىندە ق ر ءسىم باسشىسى قازاقستاننىڭ بۇۇ جارعىسى مەن حالىقارالىق قۇقىق قاعيداتتارىنا نەگىزدەلگەن ادىلەتتى، ينكليۋزيۆتى جانە ورنىقتى ءتارتىپتى نىعايتۋعا بەيىلدى ەكەنىن اتاپ ءوتتى.
"استانا تەپە-تەڭ جانە كوپۆەكتورلى سىرتقى ساياسات جۇرگىزە وتىرىپ، دۋال ەمەس، كوپىر سالادى جانە بارلىق ەلدەرمەن سەرىكتەستىكتى دامىتادى"، – دەدى م.نۇرتىلەۋ.
قازاقستان دەلەگاسياسىنىڭ باسشىسى ازيا، افريكا مەن لاتىن امەريكاسىنداعى ورتا دەرجاۆالارىنىڭ جاھاندىق شەشىم قابىلداۋ پروسەسىندەگى ءرولىن ارتتىرۋدى قولدايتىنىن جەتكىزدى. وسى تۇرعىدا ناقتى قادامدار رەتىندە سامميت قاتىسۋشىلارىنىڭ نازارىنا ەلىمىزدىڭ ءبىرقاتار حالىقارالىق باستامالارى، ونىڭ ىشىندە الماتىدا ورتالىق ازيا مەن اۋعانستان ءۇشىن ورنىقتى دامۋ ماقساتتارى جونىندەگى بۇۇ وڭىرلىك ورتالىعىنىڭ قۇرىلۋى جانە الەمدىك جانە ءداستۇرلى دىندەر ليدەرلەرىنىڭ سەزىن وتكىزىلۋى ۇسىنىلدى.
سونىمەن قاتار مينيستر قازاقستاننىڭ بريكس ەلدەرىمەن ەكونوميكالىق ىنتىماقتاستىقتى كەڭەيتۋگە، سيفرلىق تەحنولوگيالاردى دامىتۋعا مۇددەلى ەكەنىن ايتتى. بۇل سالادا قازاقستاننىڭ جەتىستىكتەرى ەرەكشە اتالىپ ءوتتى.
"قازاقستان ادامعا باعىتتالعان، ينكليۋزيۆتى جانە ورنىقتى ءتاسىلدى ىلگەرىلەتۋ جولىندا ىنتىماقتاسۋعا دايىن. بۇل – ادامزات ءۇشىن ادىلەتتى سيفرلىق بولاشاقتى قامتاماسىز ەتۋ جولى"، – دەدى ول.
سامميت اياسىندا قازاقستان سىرتقى ىستەر ءمينيسترى بۇۇ باس حاتشىسى انتونيۋ گۋتەرريشپەن، دۇنيەجۇزىلىك دەنساۋلىق ساقتاۋ ۇيىمىنىڭ باس ديرەكتورى تەدروس گەبرەيەسۋسپەن، ازيا ينفراقۇرىلىمدىق ينۆەستيسيالار بانكىنىڭ پرەزيدەنتى سزين ليسيۋنمەن، سونداي-اق بەلارۋس سىرتقى ىستەر ءمينيسترى ماكسيم رىجەنكوۆپەن كەزدەسۋلەر وتكىزىپ، كوپجاقتى جانە ەكىجاقتى ىنتىماقتاستىقتىڭ باسىم باعىتتارىن تالقىلادى.
ال وسى ساتتە اقش پرەزيدەنتى دونالد ترامپ مۇحيتتىڭ ارعى جاعىنان دوق كورسەتىپ، بريكس ساياساتىن قولدايتىن ەلدەرگە 10% قوسىمشا تاريف سالىناتىنىن جاريالادى.
"بريكس-ءتىڭ انتيامەريكالىق ساياساتىن قولداپ-قولپاشتاعان كەز-كەلگەن ەلدەن 10% قوسىمشا تاريف الىنادى. بۇل ساياساتتى ۇستاناتىندارعا ەشقانداي جەڭىلدىك بولمايدى"، - دەپ جازدى ترامپ Truth Social الەۋمەتتىك جەلىسىندە.
بريكس ەلدەرىنىڭ كوشباسشىلارى اقش-تىڭ الەمدىك ساۋدانىڭ دامۋىنا كەدەرگى كەلتىرەتىن تاريفتىك شارالارىنا قارسى شىقتى. برازيلياداعى بريكس سامميتىنە قاتىسۋشىلاردىڭ بىرلەسكەن دەكلاراسياسىندا ءبىرجاقتى تاريفتىك جانە تاريفتىك ەمەس شارالار ساۋدانى بۇرمالايتىنى جانە دۇنيەجۇزىلىك ساۋدا ۇيىمىنىڭ ەرەجەلەرىنە قايشى كەلەتىنى ايتىلادى.
ال بۇگىن دونالد ترامپتىڭ ءبىرقاتار ەلدەردىڭ، سونىڭ ىشىندە قازاقستان پرەزيدەنتىنە دە حات جولداعانى بەلگىلى بولدى. وندا باج سالىعى كوتەرىلەتىنى ايتىلادى. اقش 2025 جىلعى 1 تامىزدان باستاپ قازاقستاننان كەلەتىن بارلىق ونىمگە 25 پايىز كولەمىندە باج سالىعى سالىناتىنىن مالىمدەدى. وسىنداي مازمۇنداعى حاتتاردى 10-نان اسا ەلدىڭ باسشىلارىنا جولدانعان. 1 تامىزدان باستاپ جاپونيا، وڭتۇستىك كورەيا، مالايزيا جانە تۋنيس ەلدەرىنەن كەلەتىن ونىمدەرگە دە 25 پايىزدىق تاريف قولدانىلا باستايدى. ال وڭتۇستىك افريكا، بوسنيا جانە گەرسەگوۆينا ءۇشىن باج مولشەرى 30 پايىز، سەربيا مەن بانگلادەش ءۇشىن 35 پايىز، يندونەزيا ءۇشىن 32 پايىز، لاوس پەن ميانما ءۇشىن 40 پايىز دەڭگەيىندە بەلگىلەنەدى.
ايتا كەتسەك، بريكس (BRICS – Brazil، Russia، India، China، South Africa) 2006 جىلى قۇرىلعان، الەم اۋماعىنىڭ 35%-ىن، حالىق سانىنىڭ 50%-ىن جانە جاھاندىق ءجىو-نىڭ 40%-ىن قامتيدى.
بريكس-كە 11 مۇشە ەل (برازيليا، رەسەي، ءۇندىستان، جۇڭگو، وڭتۇستىك افريكا، ەفيوپيا، يندونەزيا، ءباا، ساۋد ارابياسى، مىسىر جانە يران)، سونداي-اق 10 سەرىكتەس ەل (قازاقستان، بەلارۋس، بوليۆيا، ۆەتنام، كۋبا، مالايزيا، نيگەريا، تايلاند، ۋگاندا جانە وزبەكستان) كىرەدى. سونىمەن قاتار سامميتكە چيلي، كولۋمبيا، تۇركيا، ۋرۋگۆاي، پالەستينا، كەنيا، مەكسيكا، افريكا كەڭەسى، ازيا ينفراقۇرىلىمدىق ينۆەستيسيالار بانكى، لاتىن امەريكاسى مەن كاريب باسسەينى دامۋ بانكى، جاڭا دامۋ بانكى، بۇۇ، دسۇ جانە ددسۇ وكىلدەرى شاقىرىلدى.
