بۇل نەنى بىلدىرەدى؟ ۋاعىزدى ورىس تىلىندە دە ايتۋ وزەكتى ەكەنىن اڭعارتادى عوي؟
بۇل ورايدا شويكين: «ارينە، ءقازاقتىلدى جاماعات جينالعان جەردە ورىس تىلىندە ۋاعىز ايتىلماسى بەلگىلى. دەگەنمەن، ۋاعىزدى ورىسشا ايتۋ ماسەلەسى وسى ۋاقىتقا دەيىن شەشىمىن تاپپاعاندىقتان ءقازىر الدىمىزدان شىعىپ وتىر. سوراقىسى تەرىس ءدىني اعىمداردىڭ ۋاعىزدارى ورىس تىلىندە تارايدى. بۇل ارادا كىتاپتاردى، اۋديو-ۆيدەولاردى ايتىپ وتىرمىن. بۇگىنگى كۇنى ءبىزدىڭ ەل ءۇشىن تەرىس ءدىني اعىمداردان ءتونىپ وتىرعان ءقاۋىپتىڭ قانشالىقتى ەكەنىن وزدەرىڭىز دە بىلەسىزدەر»، – دەگەن.
دەمەك، ءدىن ماسەلەسىنىڭ ءبىر ۇشىعى تىلدە جاتىر عوي؟ انىعى، اقپاراتتىق ساياساتتا. قازاقتىلدىگە دە، ورىستىلدىگە دە ورتاق ءدىني اقپاراتتىق جۇمىس جۇرگىزىلە مە وسى؟ بۇل ساۋالداردى ءبىز قازاقستان مۇسىلماندارى ءدىني باسقارماسىنىڭ ءبولىم مەڭگەرۋشىسى، ءدىنتانۋشى ەرشات وڭعاروۆقا قويدىق. ول نە دەيدى؟
«اداسقاندار» بولسا پىكىرلەسەمىز
شويكيننىڭ ءسوزىن ەستىگەن بولارسىز. جالپى بىزدە ءدىن سالاسىنداعى اقپاراتتىق ساياسات قاي دەڭگەيدە، قانشالىقتى جۇرگىزىلۋدە وسى؟
– بىلەسىزدەر، قمدب شامامەن 2500 مەشىتتى بىرىكتىرىپ وتىر. باس ءمۇفتي ەرجان مايامەروۆتىڭ باستاماسىمەن بۇدان بۇرىن اقپاراتتىق-ناسيحاتتىق جۇمىس جۇرگىزەتىن 2 توپ قۇرىلعان. مۇنىڭ بىرەۋى رەسپۋبليكالىق دەڭگەيدەگى توپ. قۇرامىندا اۋزى دۋالى، ەلگە سىيلى دەگەن 33 دىنتانۋشى-تەولوگ بار. ءبىرازى «نۇر-مۇباراك» يسلام ۋنيۆەرسيتەتىندە ءدارىس وقيدى.
ەكىنشى توپ ايماقتاردا ىستەيتىن 300-گە جۋىق ءدىني قىزمەتكەرلەر بار.
– ءبىراق، ەكەۋىنىڭ دە ماقساتى ءبىر عوي؟
– ارينە. قوعامدى بۇلدىرەتىن، ەل ىشىنە ىرىتكى سالاتىن ەكستەرميستىك يدەيالاردىڭ وشاعىن تابۋ، ولاردىڭ ءسوندىرۋ. مەشىتكە كەلەتىن جاماعاتتىڭ اراسىندا «اداسقاندارى» بولسا پىكىرلەسۋ، ويىن وزگەرتۋ. سوسىن، ءبىز جالعىز ەمەسپىز. جۇمىستى جەرگىلىكتى اكىمدىكتەرمەن، ءدىن ىستەرى بويىنشا باسقارمالارمەن بىرىگىپ اتقارۋدامىز.
– شويكيننىڭ سوزىنە قاتىستى تاعى ءبىر ساۋال. ءدىني ارباۋعا تۇسكەندەردىڭ باسىم كوپشىلىگى شىنىمەن ورىستىلدىلەر مە؟
– ەندى بۇل ماسەلەنى ارىدەن باستاۋ كەرەك. شەشەنستانداعى سوعىستى الايىق، مىسالى. مۇنداعى سوعىسقا ءىرى-ىرى دەگەن تەرروريستىك توپتار اتسالىسقان. تيىسىنشە، ءتۇرلى مەملەكەتتەن كەلگەندەر وتە كوپ بولدى. بۇل قازاقستانعا دا، ونىڭ ىشىندە ەلىمىزدىڭ ءورىستىلدى وڭىرلەرىنە دە قاتىستى. وزدەرىڭىز بىلەسىزدەر، قازاقى يسلام حالقىمىزدىڭ مادەني جانە ءداستۇرلى قۇندىلىقتارىمەن تىعىز بايلانىسىپ جاتىر.
وسى تۇرعىدان العاندا ءورىستىلدى قازاقتار ءوز ءتىلىن بىلمەۋى سەبەپتى يسلامنىڭ قازاقي تۇسىنىكتەرىنەن شەت قالدى. مۇنى راديكالدى كوزقاراستاعى ءورىستىلدى ۋاعىزشىلار ءوز ەسەبىنە پايدالانىپ كەتتى.
– بۇل نەنى بىلدىرەدى سوندا؟
– انىعى، بىزدە ءورىستىلدى تەولوگتاردىڭ، يمامداردىڭ سانى وتە از. ون ساۋساقتى تۇگەل بۇگە المايسىڭ، ءتىپتى. ءورىستىلدى قازاقتارمەن ءورىستىلدى يمامدار جۇمىس جاسايتىن بولادى
– ءيا، ءورىستىلدى ءدىنتانۋشىلاردىڭ جەتىسپەيتىندىگىن مينيستر ەرمەكبايەۆ تا ايتقان. ال ءبىراق وسى ماسەلەنى شەشۋ جولىندا نەندەي جۇمىس جۇرگىزىلىپ جاتىر؟
– قمدب ەكىتىلدى يمامدار مەن يسلامتانۋشىلاردى ازىرلەۋگە كىرىسكەلى ءبىراز بولدى. وسىدان ەكى جىل بۇرىن «نۇر مۇباراك» يسلام ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ جانىنان ءورىستىلدى توپ اشىلدى. «نۇر استانا» مەشىتىنىڭ جانىنان اشىلعان مەدرەسەدە ءورىستىلدى يمامداردى وقىتىپ جاتىرمىز. اينالىپ كەلگەندە، ۋاقىتتىڭ ءوزى بىزگە وسىنى مىندەتتەپ وتىر.
بىلايشا ايتقاندا، تىلدىك كەدەرگىلەردىڭ كەسىرىنەن بەلگىلى ءبىر دارەجەدە اقپاراتتىق ۆاكۋۋم قالىپتاستى. قازىرگى كۇنى ورىس تىلىندەگى ءدىني كىتاپتاردىڭ كوپتىگى سونشالىق، ءتىپتى سانىنان شاتاساسىڭ. مۇنداي كىتاپتار تەك قاعاز كۇيىندە ەمەس، ەلەكتروندى تۇردە دە جارىق كورىپ جاتىر. بۇلاردى سۇزگىدەن وتكىزۋ ءۇشىن ءدىني ساراپتاما اۋاداي قاجەت.
– تاعى ءبىر ساۋال، تەرىس ءدىني اعىمعا تۇسكەندەردىڭ كوپشىلىگى تۇرمەدە وتىرعاندا-اق «اداسقان» دەيدى. وسى راس پا؟
– جوق. بۇعان ءبىرجاقتى باعا بەرگەن دۇرىس بولماس. ارينە، ەلدەن وقشاۋلانعان، اباقتىداعىادامنىڭ ءار قيمىلىن اڭدىپ وتىرا الماسىڭ تاعى انىق. مەن بىلسەم، ءقازىر تەرروريستىك جانە ەكسترەميستىك ارەكەتتەرگە بارعانى ءۇشىن قازاقستانداعى تۇرمەلەردە 400-گە تارتا ادام وتىر. ءبىراق...مىسالعا، يمامدارمەن كەزدەسۋگە، ولاردىڭ ۋاعىزىن تىڭداۋعا جازاسىن وتەگەندەر دە كەلەدى. ولاردىڭ كەيبىرى ءداستۇرلى ەمەس ءدىني اعىمداردىڭ وكىلى بولۋى مۇمكىن. الايدا ولاردىڭ تاراپىنان قانداي دا ءبىر راديكالدىلىقتىڭ بەلگىسىن بايقاعان جوقپىز.
تۇرمەلەردى ارالايتىن 96 يمام بار
– جالپى تۇرمەگە باراسىزدار ما؟ اباقتىدا جاتقاندارمەن كەزدەسۋ ۇيىمداستىرىپ تۇراسىزدار ما؟
– جۇيەلى تۇردە. تەرروريزم مەن ءدىني ەكسترەميزم بويىنشا سوتتالعاندار جاتقان جالپى سانى 67 كولونيا بار بىزدە. وسى كولونيالارعا جۇيەلى تۇردە بارىپ تۇرامىز.
– مۇنداي كەزدەسۋلەردىڭ ناتيجەسى قانداي؟ بەتى بەرى بۇرىلعاندار بار ما؟
– بار. مىسالعا، بىلتىرعى جىلدىڭ قورىتىندىسى بويىنشا ەكسترەميزم بويىنشا سوتتالعان 400 ادامنىڭ ىشىندەگى 186-سىن ءداستۇرلى دىنىمىزگە قاراي بەت بۇرعىزدىق.
– قايدان بىلەسىز، بالكىم سىرت كوزگە سىزدەر ايتقان ۇستانىمداردى قابىلداعان بولىپ كورىنگەنىمەن، ءىس جۇزىندە كوزبوياۋشىلىق جاساۋى دا مۇمكىن عوي ولاردىڭ؟
– جاسىرارى جوق، ونداي دا بولادى. جالپى تەرروريزم مەن ءدىني ەكسترەميزم بويىنشا سوتتالعاندارمەن 96 يمامنان تۇراتىن ارنايى توپ جۇمىس ىستەيدى. بۇل اۋىر جۇمىس. سەبەبى، مۇنداي كەزدەسۋدە جازاسىن وتەۋشىنىڭ پسيحولوگيالىق جاعدايىنا ەرەكشە ءمان بەرۋ كەرەك. الگى ايتقان 96 يمام جاي عانا ءدىن قىزمەتكەرى ەمەس، سونىمەن قاتار پسيحولوگتار. ولار وسى ماقساتتا شەبەرلىگىن شىڭدايتىن ارنايى ترەنينگتەن وتكەن. سوندىقتان ءسىز ايتقان، سىرت كوزگە سوزىڭىزبەن كەلىسىپ، ءىس جۇزىندە وزىنىكىن جاسايتىن قىلمىسكەرلەردى ولار بىردەن اڭعارادى.
– ىلگەرىدە ءسوز ەتتىڭىز، بىزدە رەسمي تىلدە تارالاتىن تەرىس اعىمداعى كىتاپتار كوپ ەكەن. ولارعا قارسى قانداي كۇرەس ءجۇرىپ جاتىر؟ قاعاز جۇزىندەگىسى ءوز الدىنا، ينتەرنەتتەگى قاپتاعان كۇماندى كونتەنتتىڭ كوزىن قالاي جويۋعا بولادى؟
– ءدىن ىستەرى مينيسترلىگى، قمدب بولسىن Play ماركەت پەن AppStore-داعى ەلەكتروندى كىتاپتاردى سۇزگىدەن وتكىزىپ وتىرامىز. شىنى كەرەك، مۇنداعى قوسىمشالاردىڭ كوپشىلىگى شەتەلدە تىركەلگەن. ولاردى بۇعاتتاۋ ءبىزدىڭ قۇزىرىمىزدا ەمەس، سوندىقتان.
سوندا نە ىستەيسىزدەر، انىعى نە ىستەي الاسىزدار؟
– بەلگىلى ءبىر رەسۋرستى نەمەسە ەلەكتروندى كىتاپتى بۇعاتتاۋ تۋرالى ۇسىنىس جىبەرەمىز. ونىڭ ورىندالۋى بارىسى ءوز الدىنا، ءبىراق...اۆتورلىق قۇقىق دەگەن بار عوي. ەڭ الدىمەن كونتەنتتىڭ كۇماندى ەكەنىن دالەلدەۋگە تىرىسىپ باعامىز.
– ناتيجەسى بار ما؟
– بار. سوڭعى جىلدارى جالپى سانى 3 مىڭنان اسا كۇماندى سايت پەن الەۋمەتتىك جەلىدەگى پاراقشالار بۇعاتتالدى. دەگەنمەن، ولاردىڭ ورنىنا جاڭاسى پايدا بولاتىنىن دا ەسكەرۋ كەرەك. بۇل بۇگىن-ەرتەڭ بىتپەيتىن كۇرەس، بىلايشا ايتقاندا.
دايىنداعان، دۋمان بىقاي
