ءبىرتۋار، دارىندى، التىن ايدارلى ءانشىمىز ديماش قۇدايبەرگەننىڭ ورىنداۋىنداعى جىبەكتەي ەسىلگەن «دايديداي-اۋ» ءانى قۇدىرەتتى اۋەنىمەن ءدۇيىم الەۋمەتتى ءتانتى ەتكەنى سونشالىق، ءتىپتى دۇنيەجۇزىنىڭ كونسەرت زالدارىندا ديماشتىڭ انىنە قوسىلىپ، تەڭىزدەي تولقىعان حالىقتى كورىپ ءجۇرمىز.
ارينە، ميلليونداعان تىڭداۋشىلار اراسىندا وسى «دايديداي-اۋ» ءانىنىڭ اۆتورى كىم، قاشان پايدا بولعان دەگەن سۇراقتىڭ تۋىنداۋى ابدەن مۇمكىن.
ال، الەۋمەتتىك جەلىدەگى «مۋزارۋبكانىڭ» جۇرگىزۋشىسى بۇل ءاننىڭ اۆتورى ماعجان جۇمابايەۆ پەن بەيىمبەت مايلين دەگەنى ءتىپتى شىندىققا جاناسپايدى. بۇل اسا كورنەكتى اقىن، جازۋشىلارىمىز 1937-38 جىلدارعى ستاليندىك قاندى قۋعىن-سۇرگىننىڭ قۇرباندارى بولدى.
ماعجاننىڭ كومپوزيتور ەمەستىگىنەن بەيحابار كەيبىر «بىلگىشتەر» «ياپىراي»، «دايديداي-اۋ» اندەرىنىڭ ءسوزى مەن ءانىن ماعجانعا تەلىپ، ونىڭ «سەن سۇلۋ»، «ءسۇي، جان ساۋلەم» ولەڭدەرىنە ءان قوسىپ جازعانى قازاق اندەرىنىڭ جيناعىندا بار (1990 ج. «ونەر» باسپاسى، الماتى ق.).
قازاق ادەبيەتىنىڭ كلاسسيگى ءسابيت مۇقانوۆ ۇلى اقىنىمىز ابايدى – دانالىق پەن پاراساتتى، ال ماعجاندى – سەزىم قاسيەتىن جىرلاۋشى اقىندار دەپ اتاعانى بار.
سونىمەن، «دايديداي-اۋ» ءانىنىڭ ءسوزى مەن اۋەنى كورنەكتى اقىنىمىز ماعجان جۇمابايەۆتىڭ شىعارمالارىنا ەش قاتىسى جوق.
بۇل ءاندى كوپشىلىك حالىق اۋىز ادەبيەتىنە تەڭەگەنىمەن، ونىڭ اۆتورى، سازدى اۋەنىنىڭ يەسى ءارى ورىنداۋشىسى – مۇحامەتقاناپيا باحرام ۇلى شاقشاقتەگى. ونىڭ جاس كەزىنەن اقىندىق تالانتىن، تانىم-تابيعاتى مەن قۇرالايدى كوزگە اتقان مەرگەندىگىنە سۇيسىنگەن حالقى وعان «سەگىز سەرى» دەپ ات قويعان. ول 1818 جىلى سولتۇستىك قازاقستاننىڭ ورماندى القابى، كوكجاسىل تابيعاتى جايقالعان گۇلتوبە-ماماناي اۋىلىندا دۇنيەگە كەلىپ، 1854 جىلى 36 جاسىندا تۋعان جەرىندە قايتىس بولدى. ونىڭ اكەسى باحرام ءوز زامانىنا ساي ءبىلىمدى، جان-دۇنيەسى تەرەڭ، دارا مىنەزدى كىسى بولسا كەرەك.
ال سەگىز سەرىنىڭ اتاسى شاقشاق – كەرەي تايپاسىنىڭ اشىمايلى رۋىنان شىققان قادىر-قاسيەتى ارتقان، ەل اۋزىنداعى تۇلعا بولعانى ءمالىم.
ۇلى اتاسى قوجابەرگەن جىراۋ دا جوڭعار شاپقىنشىلىعىنا قارسى كۇرەستە جاۋىنگەر، قولباسشى بولعان. قازاق تايپالارىنىڭ باسىنا تونگەن قاسىرەتى مەن اشارشىلىقتى سيپاتتاعان «ەلىم-اي» ەپيكالىق جىرىنىڭ اۆتورى. «ەلىم-اي» ءانى پاتشالى رەسەيدىڭ وپاسىزدىعىن سۋرەتتەيدى: 1731 جىلى كىشى ءجۇز قازاقتارىن وزىنە قوسىپ العانىمەن، پاتشا بيلىگىقازاق جاساقتارىنا ەشقانداي (ديپلوماتيالىق، ماتەريالدىق)كومەك بەرمەي، كەرىسىنشە قازاقتار مەن جوڭعارلاردى بىر-بىرىنە قارسى جاۋلاستىرىپ، جوڭعارلارمەن جاسىرىن ءسوز بايلاسىپ، ولارعا وق قارۋ مەن زەڭبىرەكتەرىن، ت.ب. سوعىس قۇرالدارىن بەرىپ وتىرعان. ونداعى رەسەيدىڭ كوزدەگەنى قازاقتاردى ءبىرجولاتا قۇرتىپ، ونىڭ شۇرايلى جەرلەرىن باسىپ الۋ ەدى. ءبىراق جىمىسقى ويى جۇزەگە اسپاي، قازاق باتىرلارى ءوز جەرلەرىن قورعاپ قالدى.
سەگىز سەرى ومبى قالاسىنداعى ازيا اسكەري ۋچيليششەسىندە (كەيىن شوقان ءۋاليحانوۆ وقىعان ءسىبىر كادەت كورپۋسى دەپ اتالدى) وقىپ جۇرگەندە-اق پاتشا بيلىگىنىڭ قازاق ەلىنە قارسى جازالاۋشى ءارى سالىقپەن قاناۋشى وترياد جاساقتاپ جاتقانىن تۇسىنەدى. قازاق دالا دەموكراتياسىنىڭ ۇلتتىق تالىم-تاربيەسىندە، ادالدىق پەن ار-نامىس رۋحىندا تاربيەلەنىپ وسكەن سەگىز سەرى ۋچيليششەنى بىتىرگەن سوڭ-اق گەنەرال-گۋبەرناتور پ.د. گورچاكوۆقا قىزمەت ەتۋدەن باس تارتادى. وسى قارەكەتى ءۇشىن ورىس پاتشاسىنىڭ تۇتقىنىنان قاشقان سەگىز سەرى باتىس قازاقستانداعى ناعاشى اعاسى، قازاق تاريحىندا ەسىمى بەلگىلى باتىر، ۇلت كوتەرىلىسشىلەرىنىڭ جەتەكشى كوسەمى سىرىم داتۇلىنا بارىپ باس ساۋعالايدى. (پ. ۆياتكين – اكادەميك، «باتىر سىرىم»، «موسكۆا-لەنينگراد» باسپ.، 1947 ج.).
باتىس قازاقستاننىڭ شەكسىز قيىر دالاسىندا سەگىز سەرى ءوزىنىڭ سەرىكتەستەرىمەن ات ۇستىندە ەلدەن ەلدى جاعالاپ 4 جىل بويى پاتشا ۇكىمەتىنىڭ جاۋىز قاراقشىلارى مەن ونىڭ ساياساتىن جۇرگىزىپ وتىرعان قازاقتىڭ ساتقىن سۇلتاندارى، سونىڭ ىشىندە جاڭگىر حاننىڭ سويىلىن سوققان جالدامالى جەندەتتەردەن قاشىپ، بوي تاسالاعان. وسى جىلدارى تۋىپ-وسكەن جەردەن جىراقتا جۇرگەن سەگىز سەرىنىڭ كەيىن قازاق حالقىنىڭ مادەني اسىل مۇراسىنا اينالعان تۋىندىلارى جازىلدى.
سەگىز سەرى تابيعاتىنان باتىر تۇلعالى، سىمباتتى، رۋحى بيىك، ءانشى، كومپوزيتور، مۋزىكا، قول ونەر، قارۋ جاساۋدان شەبەر جان-جاقتى بولا تۇرا، قۇرالايدى كوزگە اتقان مەرگەندىگى دە بار ەدى. وسى قۋعىن-سۇرگىن زاماندا ەڭسەسى تۇسكەن ەلدىڭ ىشىنەن ءوزى سياقتى سەرىكتەس تالانتتى جىگىتتەردى جيناپ، سەگىز سەرى شاعىن ونەرپازدار توبىن قۇرعان. ءار اۋىلعا كەلگەندە ەل جينالىپ، ولاردى قۋانىشپەن قارسى الىپ وتىرعان. جيىندا اتا-بابامىزدان كەلە جاتقان سالت-داستۇرىمىزگە ساي ونەگەلى، ومىرشەڭ ءۇردىسى، تانىم-تابيعاتى، قادىر-قاسيەت، رۋحاني بولمىس-بەينەسىن جىرلاعان ايتىس، اندەر، كۇيلەر، جىرلار مەن اڭىزدار ايتىلىپ، پالۋاندار دوداعا تۇسكەندە قىزىققا كەنەلگەن قاۋىمنىڭ جانى كىرىپ، جادىراپ قالاتىن ەدى.
ءار جەردىڭ تابيعاتى، ءار ەلدەن كورگەن تۇرمىس قارەكەتتەرى، بولمىسى بولەك قازاق قىزدارىنىڭ بويىنان تابىلاتىن سۇلۋلىق قاسيەتتەرى، سوعىسقا كەتكەن ەرلەرىنىڭ ورنىن باسىپ،ەلىن، جەرىن قورعاپ، جاۋعا قارسى شاپقان قازاق ارۋلارىنىڭ باتىلدىعى – وسىنىڭ ءبارى سەگىز سەرىنىڭ شىعارماشىلىق شابىتىنىڭ قاينار كوزى بولدى.
سوندىقتان سەگىز سەرى كەيىپكەرلەرىنىڭ ەسىمدەرى: «گاۋحارتاس»، «عايني»، «اقبەت»، «قارعاش»، «دايديداي-اۋ» جانە باسقالارى وسىدان 150 جىل بۇرىن دۇنيەگە كەلگەن جانە ءقازىردىڭ وزىندە ەلىمىزدىڭ تەاتر جانە كونسەرت زالدارىنىڭ ساحنالارىدا حالىقتىڭ ءسۇيىپ تىڭدايتىن اندەرىنە اينالعان.
مىنە، بۇگىندە كلاسسيكاعا اينالعان ماحاببات جىرلارى «قىز جىبەك»، «قوزى كورپەش – بايان سۇلۋ»، پوەتيكالىق دراما «ايمان – شولپان» الەمدىك «رومەو مەن دجۋلەتتا»، «ءلايلا مەن ءماجنۇن»، «فارحاد پەن شىرىن» پوەمالارىمەن قاتار ايتىلادى.
ءحىح عاسىردىڭ ءبىرىنشى جارتىسىنداعى مۋزىكالىق-پوەتيكالىق شىعارمالاردى تۋدىرعان كورنەكتى تۇلعا، پاتشالىق رەسەي وتارلاۋشىلارىنا قارسى كۇرەسكەر سەگىز سەرى تۋرالى جازىلعان كىتاپتار، عىلىمي ەڭبەكتەر، ماقالالار قازاقستاننىڭ گازەت-جۋرنالدارىندا كوپتەپ جاريالانعان. وسى جازباشا دەرەككوزدەردە «دايديداي-اۋ» ءانىنىڭ ءسوزى، ءانى، ورىنداۋشىسى سەگىز سەرى ەكەنى ايتىلعان.
قارامەندى ت.س. «قازاق ادەبيەتى» گاز.، 13.08.2010 ج.
قارامەندى ت.س. «قازاق ادەبيەتى» گاز.، 20.10.2006 ج.
«سەگىز سەرى شىعارمالارى»، 2 تومدىق، «جالىن» باسپاسى، 2013 ج.
سەگىز سەرىنىڭ تاڭدامالى شىعارمالارى، 2 تومدىق، «ءداۋىر» باسپ.، 2014ج.
داركەنبايەۆا گ.ك. «سەگىز سەرى شىعارمالارى – قازاق حالقىنىڭ اسىل قازىناسى»، «ءداۋىر» باسپاسى، 2014 ج.
وسپانوۆ س.ك. «سەگىز سەرى. ءومىرى مەن مۋزىكالىق مۇراسى». «بالاۋسا» باسپ. 2020 ج.
بۇگىنگى ساحنا تورىندە ورىندالىپ جۇرگەن سەگىز سەرىنىڭ اندەرىن كوپشىلىك اۋىزدان اۋىزعا ايتىلىپ جۇرەتىن حالىق انىنە تەڭەيدى. نەلىكتەن؟
دۇنيە ءجۇزى حالقىنىڭ ءسۇيىپ تىڭدايتىن انىنە اينالعان «دايديداي-اۋ» ءانىنىڭ، سونداي-اق بىرنەشە جىر، پوەمالارىنىڭ اۆتورى سەگىز سەرىنىڭ اتى 30 جىل بۇرىن تاۋەلسىزدىك دەكلاراسياسىن قابىلداعان ەلدە وسى ۋاققا دەيىن نەگە كوپشىلىك نازارىنان تىس قالىپ وتىر؟ ويتكەنى سەگىز سەرى بالا جاسىنان ورىس پاتشاسىنىڭ قازاققا دەگەن زۇلىمدىعىن ارعى اتاسى قوجابەرگەننىڭ «ەلىم-اي» جىرىنان ەستىپ، ءبىلىپ وسكەن، كەيىن ءوزىنىڭ اشۋ-ىزاعا تولى شىعارمالارىندا پاتشا بيلىگىن، ونىڭ وكىلى پ.د. گورچاكوۆتىڭ قازاق اۋىلدارىن تالقانداۋشى قاندى قول قاراقشى ەكەنىن اشىپ جازادى. («سەگىز سەرى»، شىعارمالارى، توم 1، «ءداۋىر» باسپاسى، 2014 ج.، 61 بەت). سونداي-اق سەگىز سەرى ۋچيليششە (كادەت كورپۋسىن) بىتىرگەننەن كەيىن پاتشانىڭ جازالاۋشى وتريادىنا قوسىلۋدان، وعان قىزمەت ەتۋدەن باس تارتقانى دا ءوز شىعارمالارىندا ايتىلادى. (وسى شىعارماسىندا).
ورىس پاتشاسىنىڭ وزبىرلىعىنا، وتارلاۋىنا قارسى كوتەرىلىستى باستاعان يساتاي تايمان ۇلى مەن ەلىنىڭ بوستاندىعى ءۇشىن ايانباي كۇرەسكەن اقىن ماحامبەت وتەمىس ۇلىنىڭ ساتقىن تۋىستارىنىڭ قولىنان قازا تابۋى دا سەگىز سەرىنىڭ ولەڭدەرىندە سيپاتتالعان. (اتالعان دەرەككوزدە). پاتشانىڭ اسا جاۋىزدىعىمەن اتى شىققان كۋزمينسكيي مەن دەرىشيەۆ وتريادتارى سىرداريا وزەنىنىڭ بويىن جايلاعان قازاق اۋىلدارىن قاتىگەزدىكپەن قىرىپ جويعانى دا سەگىز سەرى ولەڭدەرىندە بار. (اتالعان دەرەككوزدە، 113 بەت).
سەگىز سەرىنىڭ كورنەكتى اقىن، سازگەر، شىعارماشى تۇلعا عانا ەمەس، پاتشالى رەسەيدىڭ وتارلىق ەزگىسىنە قارسى كۇرەسكەر بولعانىن رەسمي دەرەككوزدەر راستايدى.
«قازاق سسر تاريحىنان» (1957 ج. الماتى قالاسىندا باسىلعان، 346-347 بب.) ۇزىندىدە بىلاي دەپ جازادى: «پودپولكوۆنيك كۋزمينسكيي، دەرىشيەۆ جانە مايور ميحايلوۆتىڭ جازالاۋشى وتريادتارى اسا قاتىگەزدىگىمەن كوزگە ءتۇستى. ولاردىڭ ءبىر وتريادى 164 اۋىلدى ايەل، بالا-شاعا، كەمپىر-شالىمەن قوسا قىرىپ-جويىپ، قوستارىن ورتەپ، مالدارىن ايداپ كەتكەن». بۇل جان توزگىسىز جاۋىزدىق جايىندا ا.ي. گەرسەننىڭ شىعارىپ وتىرعان «كولوكول» گازەتىندە: «ەجەلدەن جاۋىنگەرلەر اراسىندا كۋزمينسكيي مەن دەرىشيەۆ وتريادتارى سياقتى قانىشەر زۇلىمدار بولعان ەمەس. بۇل سۇمدىق وقيعانىڭ ءالى دە زەرتتەلەرى انىق» دەپ جازدى. ارينە، پاتشالى رەسەي يمپەرياسى كەيىن ونىڭ ورنىن باسقان كەڭەس وداعى وتارشىلدارعا قارسى كۇرەسكەن قازاق پاتريوتتارى جايىندا ەشتەڭە ايتپادى، جازبادى. مىنە، ۇلتى، ەلى، جەرى ءۇشىن كۇرەسكەن سەگىز سەرىنىڭ پاتشا يمپەرياسى، كەڭەس زامانىندا دا ەسىمى اتالماۋى سوندىقتان. سەگىز سەرىنىڭ ەسىم، ەرلىگى جانە ونىڭ شىعارمالارى اۋىزشا حالىق اراسىندا ايتىلىپ، ۇرپاقتان ۇرپاققا جالعاسىپ كەلەدى.
قازاقستان تاريحىندا ەسىمى جازىلماعان سەگىز سەرىنىڭ (مۇحامەتقاناپيا باحرام ۇلى شاقشاقتەگى) اتىن اڭىزعا شىعارىپ، ال ونىڭ ايتۋلى شىعارمالارىن كىشى جۇزدەن شىققان ترايباليست-قازاقتار ءوز اتتارىنا جازىپ، يەمدەنگىسى كەلگەندەر دە بولدى. ترايباليزم ءالى كۇنگە دەيىن قازاق حالقىنىڭ تۇتاس ۇلت بولىپ قالىپتاسۋىنا كەسىرىن تيگىزۋدە.
حح عاسىردىڭ اياعىندا سەگىز سەرىنىڭ ءومىرىن، شىعارمالارىن زەرتتەۋشى ەكى عالىم دۇنيەدەن ءوتىپ كەتتى. ءبىرى - تولەش سۇلەيمەنوۆ، فيلولوگ-عالىم، «سەگىز سەرى» كىتابىنىڭ اۆتورى، 1991 ج.، الماتى، «ونەر» باسپاسى. كىتاپتا گازەت، جۋرنال، ادەبي مۇرالار مەن قولجازبالار – 279 دەرەككوزى كورسەتىلگەن. ەكىنشىسى – سەيىتقالي قارامەندىتەگى (مەنىڭ اكەم) – جارتى عاسىردان استام ۋاقىت اۋىز ادەبيەتىڭىڭ فولكلورىن زەرتتەپ، حالىقتىڭ اۋىزەكى شىعارمالارىن تىرنەكتەپ جيناعان. اراب ءقارپىن ەركىن وقيتىن ول، 1929 جىلى قازاقتاندا لاتىن الىپبيىنە اۋىستىرعانعا دەيىن سەگىز سەرىنىڭ شىعارمالارىن جيناپ، باستىرىپ شىقتى. ول سەگىز سەرىنىڭ اراب گرافيكاسىندا جازعان «قىز جىبەك» پوەماسىن ءتۇپنۇسقادان وقىعان. 1991 ج. 19 شىلدەدە «قازاق ادەبيەتى» گازەتىندە «بەكەجان دا ءبىر ارىس» اتتى اكەمنىڭ ماقالاسى شىقتى.
1905 جىلى قازان قالاسىندا جۇسىپبەك شايحۋسلام ۇلى سەگىز سەرىنىڭ «قىز جىبەك» پوەماسىن، ءبىرجان سال، تاعى باسقا اقىن-جىراۋلاردىڭ ەڭبەكتەرىن اشىقتان-اشىق يەمدەنىپ،ءوز اتىنان باستىرىپ شىعارعان. بۇل پوەمانىڭ كەيىپكەرى تولەگەندى ولتىرگەن بەكەجاندى ول ورتا ءجۇزدىڭ ارعىن رۋىنان دەپ كورسەتەدى.ال بەكەجان، ول كىشى ءجۇزدىڭ باتىرى. ءسويتىپ، جۇسىپبەك شىن مانىندە تولەگەندى ولتىرگەن قوجا رۋىنان شىققان ءوزىنىڭ جەرلەسى قاراقشى كەسكەنتەرەكتى جاسىرىپ قالادى. مىنە، سوندىقتان ءالى كۇنگە دەيىن كينودا، تەاتردا، بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارى مەن مەكتەپ وقۋلىقتارىندا تاريحي ءمانى بار اقيقات بۇرمالانىپ،حالىقتىڭ نازارىنا تەرىس اقپارات ءسىڭىپ كەتكەن.
وسىدان كەيىن 2000 جىلى كىشى ءجۇزدىڭ ترايباليستەرى ب ا ق ارقىلى ت. سۇلەيمەنوۆتى – فانتاست، ال مەنىڭ اكەمدى سەگىز سەرى شىعارمالارىن ءوزىنىڭ اتاعىن شىعارۋ ءۇشىن پايدالاندى دەپ ايىپتاعان. («اقتوبە». «انا ءتىلى» گازەتتەرىندە ).
سوعان قاتىستى سوت، جينالىس، تالقىلاۋ، باسىلىمدار ارقىلى قازاق ۇلتىنا سەگىز سەرىنىڭ تاريحي تۇلعا ەكەنى، اسىل مۇراسى – ءدۇيىم الەۋمەتتى ۇيىتار ءمانى بارونەگەلى دە ومىرشەڭ ءتول تۋىندىلارى تولىق دالەلدەندى.
مىسالى، سەگىز سەرىنىڭ ءومىرى مەن ونەرىن زەرتتەپ، كوپتەگەن ماقالا جازىپ جۇرگەن قاراتاي بيعوجينگە الماتى قالاسى مەدەۋ اۋدانىنىڭ سوتى شەشىمىمەن جالا جابۋشىلار تاراپىنان 2001«انا ءتىلى» گازەتى ارقىلى كەشىرىم سۇراپ، 80 000 تەڭگە ايىپپۇل تولەندى. (سوتتا مەن ونىڭ جاقتاۋشىسى بولدىم). «قازاق ادەبيەتى» گازەتىندە 2006 جىلى 3 جانە 7 قاراشادا شىققان 43،44 ساندارىندا مەنىڭ «سەگىز سەرى – حالىقتىڭ ۇلى تۇلعاسى. جالاقورلارعا جاۋاپ» اتتى ماقالام جارىق كوردى.
ءبىراق، سوڭعى 20 جىل ىشىندە سەگىز سەرى مەن ونىڭ شىعارمالارىنىڭ شىنايىلىعىنا دايەكتى دالەلدەرگە قاراماستان، ونى جوققا شىعارعان ەكىجۇزدى عالىمدار، جازۋشىلار مەن كومپوزيتورلار ءالى ءتيىستى جازاسىن الماي كەلەدى. ەندى ولاردى تەك اكىمشىلىك جازامەن عانا ەمەس، سونىمەن قاتار قىلمىستىق كودەكستىڭ باپتارىنا سايكەس قۇرمەتتى اتاقتارىنان، ۇكىمەتتىك ماراپاتتارىنان ايىرىپ، جاۋاپقا تارتاتىن ۋاقىت جەتتى.
ناقتى دالەلدەر رەتىندە. كومپوزيتور يليا جاقانوۆ «اققۋلار قونعان ايدىن كول» اتتى ءوز كىتابىندا 1988 جىلى سەگىز سەرىنى تۇلعا رەتىندە كورسەتسە، 2000 جىلدان باستاپ قازاقتىڭ ءان، مۋزىكا ونەرىندە سەگىز سەرىنى جوق قىلىپ تاستادى. («جۇلدىز» جۋرنالى №10،2003ج.).
جازۋشى مەرەكە كۇلكەنوۆ «جانگىر حان» كىتابىندە سەگىز سەرىنى سۋىرىپ سالما اقىن ەكەنىن كورسەتتى. ال 2000 جىلدان باستاپ «انا ءتىلى» گازەتىندە اقتوبەلىك ءمۇعالىم ءبورىباي كارتەننىڭ ماقالالارىن جاريالاپ، سەگىز سەرى جوق، ويدان شىعارىلعان تۇلعا دەپ اتادى. بۇل مەنىڭ ماقالامدا «اۋەزوۆ ۇل-قىزىن نەگە ورىسشا وقىتتى؟» («قالا مەن دالا» گازەتى№16،4.05.2018ج. )
قازىرگى «جاس الاش» گازەتىنىڭ باس رەداكتورى قايرات ماترەكوۆ ءتىپتى رۋحاني قىلمىسقا جول بەرىپ وتىر. وسى گازەتتىڭ №69،26.08.2021 جىلى ماڭعىستاۋ اۋدانىنىڭ قۇرمەتتى ازاماتى، ق.ر. حالىق اعارتۋ ءىسىنىڭ ۇزدىگى، «ەڭبەك ارداگەرى» مەدالىڭىڭ يەگەرى ن. ارىقباي ۇلىنىڭ «بەكەجان دا ءبىر ارىس» ماقالاسىن جاريالاپتى. سوندا بۇل اتاقتارى «جەر جاراتىن» ادام، ايتىپ كەتكەن مەنىڭ اكەمنىڭ ( سەيتقالي قارامەندين) 30 جىل بۇرىن 19.07. 1991 ج. جاريالاعان ماقالاسىنىڭ تاقىرىبىن دا، ءماتىنىن دە وزگەرتپەي كوشىرگەن ن. ارىقباي ۇلىنىڭ ۇرلىعىن، «جاس الاش» شىعارىپ وتىر.
تولەۋبەك قارامەندىتەگى، پروفەسسور، كسرو ساۋلەتشىلەر وداعىنىڭ مۇشەسى، ق ر جۋرناليستەر وداعىنىڭ مۇشەسى، قوعام قايراتكەرى.
