«تەرەڭ ءبىلىم – تاۋەلسىزدىگىمىزدىڭ تىرەگى» دەپ ەلباسى ايتقانداي، ءار وقۋشى ءبىلىمىن ودان ءارى جوعارى وقۋ ورنىندا جالعاستىرۋ ءۇشىن، ەڭ ءبىرىنشى، سىناقتان سۇرىنبەي ءوتۋى ءتيىس. ۇلتتىق ءبىرىڭعاي تەستىلەۋدىڭ وڭاي بولماسى انىق. بيىلعى ۇلتتىق ءبىرىڭعاي تەستىلەۋدىڭ قانشالىقتى وزگەرگەنى جايلى الماتى وبلىسىنىڭ ءبىلىم باسقارماسىنىڭ باسشىسى داۋرەن ءجۇنىسوۆ ەگجەي-تەگجەيلى بايانداپ بەردى.
– داۋرەن حابدولدان ۇلى، ۇبت-نىڭ ءوتۋ ۋاقىتى تۋرالى، وبلىس بويىنشا قانشا تۇلەك ب ا ق سىنايتىن بولعانى جايىندا قىسقاشا ايتا وتىرساڭىز.
– بيىل ۇبت 15-رەت وتەتىن بولادى. 2004 جىلدان باستاپ، 14 جىلدىڭ ىشىندە وعان 1 ملن 600 مىڭ وقۋشى ۇبت-عا قاتىسىپ، سىناق تاپسىرعان. بيىلعى سىناق 2018 جىلدىڭ 20-ماۋسىمى مەن 1-شىلدە ارالىعىندا وبلىس بويىنشا 15 پۋنكتىندە وتەدى دەپ كۇتىلۋدە. اعىمداعى جىلى وبلىس مەكتەپتەرىن بىتىرۋشىلەردىڭ سانى 17033 وقۋشىنى قۇراپ وتىر. ولاردىڭ 9752ء-ى قازاق سىنىبىن ءتامامداسا، 1617ء-سى ورىس تىلىندە ءبىلىم العان. ۇلتتىق ءبىرىڭعاي تەستىلەۋگە 11369 (66،7%) تۇلەك قاتىسۋعا نيەت بىلدىرگەن.
– ۇبت فورماتى قانشالىقتى وزگەردى، تەست تاپسىرۋدىڭ جاڭا تالاپتارى قانداي بولماق؟
– جىلدار وتە كەلە تەستىلەۋ جۇرگىزۋ تەحنولوگياسى ۇنەمى جەتىلدىرىلىپ وتىرادى.ۇبت فورماتىندا ايتارلىقتاي وزگەرىس جوق. ەڭ باستىسى، بيىلعى جىلى ۇبت فورماتى وزگەرتىلمەيدى. دەگەنمەن وسى جۇيەنى جاقسارتۋ ماقساتىندا كەيبىر جاڭاشىلدىقتار ەنگىزىلدى. ايتالىق، تەست سۇراقتارى 50 پايىزعا جاڭارتىلعان.
بىلتىر ۇبت فورماتىندا ۇلكەن وزگەرىستەر بولعان. 2017 جىلعا دەيىن ۇبت ەكى فۋنكسيانى اتقارعان ەدى. ءبىرىنشىسى، ول – مەكتەپتەگى قورىتىندى اتتەستاتتاۋ، ەكىنشىسى، جوو-عا ءتۇسۋ. ءبىتىرۋشى تۇلەكتەر بىلتىرعى فورمات بويىنشا بىلىمدەرىن سىنايتىن بولادى.
ياعني ءبىتىرۋشى تۇلەك قاي تىلدە ءبىلىم السا، سول تىلدە ۇبت تاپسىرۋى مىندەتتى. ال جاڭا فورمات بويىنشا تەست تاپسىرۋ ءتىلىن ءبىتىرۋشىنىڭ ءوزى تاڭدايدى. بيىل دا بەس پاننەن ءبىلىمىن سىنايدى. تەك، قازاقستان تاريحى، وقۋ ساۋاتتىلىعى، ماتەماتيكا ساۋاتتىلىعى پاندەرىنەن مىندەتتى، ال ەكى ءپان بەيىندىك ءپان بولىپ تابىلادى.
شىعارماشىلىق ەمتيحان تاپسىراتىندار تەك وقۋ ساۋاتتىلىعى مەن قازاقستان تاريحىن عانا تاپسىرادى. ايتا كەتەتىن ماسەلە، بۇرىن ءار پاننەن 4 بالل، بەيىندىك پاندەردەن كەمى 7 بالل جيناۋى ءتيىس بولسا، جاڭا فورمات بويىنشا ءار پاننەن كەمى 5 بالل، بەيىندىك پاندەردەن كەمى 15 بالل جيناۋى كەرەك. تەستىلەۋ بەس ءپان بويىنشا وتەدى. ولار – ءۇش مىندەتتى جانە ەكى بەيىندى ءپان. بارلىعى 120 تاپسىرما، ال ەڭ جوعارى بالل – 140.
گرانت بولگەن ۋاقىتتا بارلىق تەست تاپسىرماسى بويىنشا الىنعان بالل ەسەپكە الىنادى. ەستەرىڭىزدە بولسا، بۇرىن 125 تاپسىرمانىڭ تەك 100ء-ىنىڭ عانا جاۋابى ەسەپكە الىناتىن. شەكتى بالل وزگەرمەيتىن-دى. ۇلتتىق مەديسينالىق جانە اۋىل شارۋاشىلىعى سالاسىنداعى جوعارى وقۋ ورىندارىندا سايكەسىنشە 65 جانە 60 بالل. باسقالارى ءۇشىن – 50 بالل.
– ۇبت-نى اعىلشىن تىلىندە تاپسىرۋ مۇمكىندىگى ەنگىزىلگەنى جايلى ايتا كەتسەڭىز.
– بىلتىرعى جىلدان بەرى ۇبت-نى اعىلشىن تىلىندە تاپسىرۋعا كوپ وتىنىشتەر تۇسكەن. بيىلعى جىلى ۇبت-نى اعىلشىن تىلىندە تاپسىرۋعا مۇمكىندىك جاسالىنىپ، تەست سۇراقتارى دايىندالدى. 250-گە جۋىق وقۋشى ۇبت-نى اعىلشىن تىلىندە تاپسىرۋعا ءوتىنىش ءبىلدىرىپ وتىر. ەشقانداي جەڭىلدىك بەرىلمەيدى.
بىلتىر الماتى وبلىسىندا 14 286 تۇلەك مەكتەپ ءبىتىرىپ، سونىڭ 590-ى «التىن بەلگى» توسبەلگىسىنە، 528 تۇلەك ۇزدىك اتتەستاتقا يە بولسا، بيىلعى كورسەتكىش بويىنشا «التىن بەلگىگە» – 82 تۇلەك، ۇزدىك اتتەستاتقا 40 وقۋشى ۇمىتكەر.
– رەسپۋبليكالىق بيۋدجەتتەن قانشا گرانت ءبولىنۋ جوسپارلانىپ وتىر؟
– رەسپۋبليكالىق بيۋدجەتتەن وتكەن جىلى 34907 ءبىلىم بەرۋ گرانتى بولىنسە، وبلىس بويىنشا جوعارى وقۋعا تۇسكەن 8361 تۇلەكتىڭ 3864ء-ى ءبىلىم گرانتىنا يە بولدى. 2017 جىلدان باستاپ جەرگىلىكتى بيۋدجەت ەسەبىنەن وڭىرگە قاجەتتى ماماندىقتارعا 100 گرانت ءبولىندى. ياعني پەداگوگيكاعا – 83، اگرارلىق سالاعا – 8، مەديسينا – 7، حالىقارالىق قاتىناستار – 1، ەسترادا ونەرى – 1.
2018 جىلى رەسپۋبليكادا قوسىمشا 20 مىڭ گرانت بولىنەدى، ونىڭ ىشىندە 11 مىڭ گرانت تەحنيكالىق ماماندىقتاردىڭ ەنشىسىندە.
– ءتورت جىل مەملەكەتتىك ۋنيۆەرسيتەتتە اقىسىز ءبىلىم العان بىلىمگەر جوو بىتىرگەننەن كەيىن ۇش-بەس جىل ارالىعىندا مىندەتتى تۇردە گرانت اقىسىن وتەۋگە مىندەتتى مە؟
– جەرگىلىكتى بيۋدجەتتەن گرانت وڭىرگە قاجەتتى ماماندىقتارعا بولىنەدى، وقۋىن اياقتاعان مامان گرانت بولگەن جەرگىلىكتى جەردە بەس جىل جۇمىس ىستەۋگە مىندەتتەلەدى. ال رەسپۋبليكالىق گرانتپەن بىتىرگەندەرگە شەكتەۋ قويىلمايدى.
– داۋرەن مىرزا، ەلىمىزدە قانداي سالاعا كاسىبي كادرلار تاپشى؟
– بۇرىن كوشتىڭ باسىن قۇقىقتانۋ، ەسەپ جانە اۋديت ماماندىقتارى بەرمەي كەلسە، ءقازىر «قارا» جۇمىسقا قىزىعۋشىلىق ارتقان. ءبىرىنشى ورىندا ەمدەۋ ءىسى مەن باستاۋىش سىنىپتارعا ءبىلىم بەرۋ قىزمەتتەرى تۇر. قۇقىقتانۋ ۇزدىك ۇشتىككە كىرگەنىمەن، ونى تاڭداعان جاستار بەس جىل بۇرىنعى كورسەتكىشكە قاراعاندا ەكى ەسە از. ەسەپ جانە اۋديت سالاسى بويىنشا دا جاعداي وسىنداي. ال اۆتوكولىكتەرگە قىزمەت كورسەتۋ، جوندەۋ جانە پايدالانۋ
ماماندىعى سۇرانىسقا يە بەستىككە ەنىپ وتىر. شاماسى، تاڭداۋى كەڭسەدە وتىراتىن «تازا» قىزمەتكە تۇسكەندەردىڭ جۇمىس تاپپاي تەنتىرەپ جۇرگەندەرىن ابيتۋريەنتتەر تۇسىنسە كەرەك. تاڭنان كەشكە دەيىن كەڭسەدە وتىرۋ ەندى ساندە ەمەس.
– اڭگىمەڭىزگە راقمەت!
بالجان قايرات قىزى، الماتى وبلىسى.
