سوڭعى جىلدارى تۇتىنۋشىلىق كرەديتتەۋ بەلسەندى ءوسىمدى كورسەتىپ، سوڭعى ءۇش جىلدا بانك سەكتورىنداعى ورتاشا جىلدىق ءوسىمى 33%-دى، ميكروقارجى سەكتورىندا 45%-دى قۇرادى. 2024 جىلعى توعىز ايدىڭ قورىتىندىسى بويىنشا، تۇتىنۋشىلىق كرەديتتەر 24،7%-عا، ياعني 12،9 ترلن تەڭگەگە دەيىن، ال مقۇ-دا 5،8%-عا، ياعني 1،3 ترلن تەڭگەگە دەيىن ءوستى، دەپ حابارلايدى Dalanews.kz.
قارجى نارىعىن رەتتەۋ جانە دامىتۋ اگەنتتىگىنىڭ (قنردا) مالىمەتىنشە، پروبلەمالىق كرەديتتەردىڭ ۇلەسى قالىپتى دەڭگەيدە قالىپ وتىر: بانكتەردە – 5،2%، ال مقۇ-دا – 12،3%.
ازاماتتاردىڭ شامادان تىس كرەديت الۋ تاۋەكەلدەرىن بولدىرماۋ، سونداي-اق قارجىلىق قىزمەتتەردى تۇتىنۋشىلاردىڭ قۇقىقتارىن كۇشەيتۋ ءۇشىن 2024 جىلى ءبىرقاتار رەتتەۋشىلىك جانە زاڭنامالىق شارالار قابىلداندى.
"بىرىنشىدەن، قارىز الۋشىلاردىڭ كرەديت قابىلەتتىلىگىن ءتيىستى باعالاۋدى قامتاماسىز ەتۋ ءۇشىن بورىش جۇكتەمەسىنىڭ كوەففيسيەنتىن ەسەپتەۋ ءتارتىبى قاتاڭداتىلدى، بۇل كرەديتتەر بويىنشا تولەمدەردىڭ قارىز الۋشى كىرىسىنىڭ 50%-ى دەڭگەيىندەگى جيىنتىق مولشەرىن شەكتەيدى. اتاپ ايتقاندا، اعىمداعى جىلعى ساۋىردەن باستاپ بورىش جۇكتەمەسىنىڭ كوەففيسيەنتىن ەسەپتەۋ جونىندەگى تالاپ بارلىق قارىز الۋشىعا جانە بارلىق قارىزعا (تۇرعىن ءۇي قۇرىلىس جيناقتارى شەڭبەرىندە بەرىلەتىن قارىزداردى قوسپاعاندا) قولدانىلادى. بۇرىن بورىش جۇكتەمەسىنىڭ كوەففيسيەنتىن ەسەپتەۋ كەپىلدى قارىزدارعا، سونداي-اق كىرىسى ورتاشا ايلىق جالاقىنىڭ ەكى ەسەلەنگەن مولشەرىنەن جوعارى قارىز الۋشىلارعا قولدانىلماعان"، دەلىنەدى حابارلامادا.
بۇدان باسقا، قارىز الۋشىنىڭ كىرىسىن باعالاۋ ولشەمشارتتارىنان كىرىستىڭ ءۇش جاناما ولشەمشارتى (كوممۋنالدىق قىزمەتتەر، ينتەرنەت-دۇكەندە ساتىپ الۋ، مۇلىكتىڭ بولۋى) الىپ تاستالدى. بۇل شارالار قارىزدارعا قىزمەت كورسەتۋ ءۇشىن كىرىسى جەتكىلىكتى ەمەس ادامدارعا كرەديتتەر بەرۋگە جول بەرمەۋگە باعىتتالعان.
ەكىنشىدەن، تۇتىنۋشىلىق كرەديت بەرۋ نارىعىن رەتتەۋگە جانە قارجىلىق قىزمەتتەردى تۇتىنۋشىلاردىڭ قۇقىقتارىن قورعاۋدى كۇشەيتۋگە باعىتتالعان ماڭىزدى جۇيەلى شارا اعىمداعى جىلعى 19 ماۋسىمدا مەملەكەت باسشىسى قول قويعان "قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ كەيبىر زاڭنامالىق اكتىلەرىنە كرەديت بەرۋ كەزىندە تاۋەكەلدەردى بارىنشا ازايتۋ، قارىز الۋشىلاردىڭ قۇقىقتارىن قورعاۋ، قارجى نارىعىن رەتتەۋدى جانە اتقارۋشىلىق ءىس جۇرگىزۋدى جەتىلدىرۋ ماسەلەلەرى بويىنشا وزگەرىستەر مەن تولىقتىرۋلار ەنگىزۋ تۋرالى" زاڭنىڭ قابىلدانۋى بولدى.
بۇل – تۇتىنۋشىلىق كرەديت بەرۋدىڭ بارلىق اسپەكتىلەرىن قامتۋعا مۇمكىندىك بەرەتىن جۇيەلىك زاڭ. اتاپ ايتقاندا، زاڭ مىناداي نەگىزگى جاڭالىقتاردى كوزدەيدى:
- پروبلەمالىق قارىزدارى بار ازاماتتاردىڭ بورىش جۇكتەمەسىن ازايتۋ ماقساتىندا بانكتەر مەن مقۇ ءۇشىن كرەديتتەر بويىنشا 90 كۇننەن اسا مەرزىمى وتكەن ازاماتتارعا كرەديتتەر بەرۋگە تىيىم سالىندى، سونداي-اق بارلىق قولدانىستاعى (وتەلمەگەن) تۇتىنۋشىلىق كرەديتتەر بويىنشا 90 كۇننەن اسا مەرزىمى وتكەننەن كەيىن سىياقى ەسەپتەۋگە تىيىم ەنگىزىلدى.
- پروبلەمالىق كرەديتتەردى رەتتەۋگە ازاماتتاردىڭ قۇقىقتارىن ىسكە اسىرۋ جانە بانكتەر مەن مقۇ-نىڭ ازاماتتاردىڭ بەرەشەگىن رەتتەۋ بويىنشا ساپالى جۇمىس جۇرگىزۋىن قامتاماسىز ەتۋ ءۇشىن كوللەكتورلارعا ازاماتتاردىڭ قارىزدارىن بەرۋگە ەكى جىلدىق موراتوريي (2026 جىلعى 1 مامىرعا دەيىن) ەنگىزىلدى. سونداي-اق، كوللەكتورلاردىڭ جەكە تۇلعالاردىڭ ساتىپ الىنعان كرەديتتەرى بويىنشا بەرەشەكتى رەتتەۋ راسىمدەرىن جۇرگىزۋ مىندەتى ەنگىزىلدى.
- 3. زاڭنامالىق تۇرعىدان تۇتىنۋشىلىق كرەديت ۇعىمى ەنگىزىلدى، سونداي-اق ونىڭ ەڭ جوعارى سوماسى بەلگىلەندى: بانكتەر بويىنشا – 2 200 اەك (8 122 400 تەڭگە)، مقۇ بويىنشا – 1 100 اەك (4 061 200 تەڭگە).
- اگەنتتىك پەن ۇلتتىق بانكتىڭ بىرلەسكەن نورماتيۆتىك اكتىسىمەن بانكتەردىڭ كەپىلسىز تۇتىنۋشىلىق قارىزدارى جانە مقۇ-نىڭ ميكروكرەديتتەرى بويىنشا جتسم شەكتى مولشەرى 56%-دان 46%-عا دەيىن، بانكتەردىڭ كەپىلدى قارىزدارى بويىنشا 40%-دان 35%-عا دەيىن تومەندەتىلدى، يپوتەكالىق قارىزدار بويىنشا 25% دەڭگەيىندە ساقتالدى.
- 45 كۇنگە دەيىنگى مەرزىمگە 50 اەك-كە دەيىنگى سوماعا ميكروكرەديتتەردى رەتتەۋدىڭ ەرەكشە ءتارتىبىنىڭ كۇشى جويىلدى، بۇعان دەيىن وعان شەكتى ءجتسم-دى ساقتاۋ جونىندەگى تالاپ قولدانىلماعان بولاتىن. ەندى 45 كۇنگە دەيىنگى مەرزىمگە 45 اەك-كە دەيىنگى سوماعا ميكروكرەديتتەر (166 140 تەڭگە) بويىنشا ءجتسم-نىڭ شەكتى مولشەرى تاۋلىگىنە 0،3%-دان كەم، ءبىراق 179%-دان اسپايتىن دەڭگەيدە بەلگىلەندى.
- بارلىق كرەديتتەر بويىنشا جيىنتىق بەرەشەكتى شەكتەۋ ءۇشىن جاڭا ماكروپرۋدەنسيالىق نورماتيۆ – قارىز الۋشىنىڭ كىرىسىنە قاتىستى بورىش كوەففيسيەنتى ەنگىزىلدى، ول كرەديتتەر بويىنشا جيىنتىق بەرەشەكتىڭ قارىز الۋشىنىڭ كىرىسىنە قاتىناسى رەتىندە ەسەپتەلەدى.
- ازاماتتار مەن ولاردىڭ وتباسىلارىن شامادان تىس كرەديت الۋ تاۋەكەلدەرىنەن قورعاۋ ءۇشىن جەكە تۇلعالاردىڭ جۇبايىنىڭ (زايىبىنىڭ) كەلىسىمىن الۋ قاجەت بولاتىن كەپىلسىز قارىزىنىڭ ەڭ از مولشەرى – 1 000 اەك (3 692 000 تەڭگە) بولىپ بەلگىلەندى، دك ءۇشىن كرەديتوردىڭ تۇرىنە، دك قىزمەتىنىڭ مەرزىمىنە جانە كاسىپكەرلىك قىزمەتتەن تۇسەتىن اينالىم سوماسىنا قاراي 2 710 اەك-تەن 27 000 اەك-كە دەيىن شەكتەۋلەر بەلگىلەندى.
كورسەتىلگەن شارالار حالىقتىڭ بورىش جۇكتەمەسىن ودان ءارى ازايتۋعا ىقپال ەتەدى جانە قارجىلىق قىزمەتتەردى تۇتىنۋشىلاردىڭ قۇقىقتىق قورعالۋىن ايتارلىقتاي كۇشەيتەدى.
