– اقمولا وبلىسى، سەلينينگراد اۋدانى توڭكەرىس اۋىلىندا ءۇي ورتەنىپ، سول ءورتتى سوندىرگەننەن كەيىن جينالىپ قايتايىن دەپ جاتقاندا ءورت ءسوندىرۋ كولىگىندە تۇسىرىلگەن سۋرەت بولاتىن. سۋرەتتى ءوزىمىزدىڭ جۇرگىزۋشى قىزمەتكەرىمىز، ازاماتتىق قورعاۋ ستارشيناسى زگۋروۆەس دەنيس الەكسەيەۆيچ تۇسىرگەن. ال سۋرەتتە ارايلى بەكەتىنىڭ ءورت ءسوندىرۋ قىزمەتى بولىمشەسىنىڭ باستىعى بيماقانوۆ قۋات ساعاتوۆيچ، ءورت ءسوندىرۋشى قۇتقارۋشى ومىربەك جانسەرىك جانە مەن بولاتىنمىن. جەلىدە تاراپ كەتكەنىن كەيىن بىلدىك، كۇندەلىكتى قىزمەتتەگى كورىنىس بولاتىن.
– اۋا رايىنىڭ قولايسىزدىعىنا قاراماستان توتەنشە جاعدايدىڭ ورتاسىندا جۇرەسىزدەر. ءتىلسىز جاۋمەن كۇرەس تە وڭاي ەمەس. قىزمەت اۋىستىرعىڭىز كەلەتىن ساتتەر بولا ما؟
– جوق، باسىما ونداي وي كەلمەپتى. ءبىزدىڭ جۇمىسىمىز قيىن بولعانىمەن، قىزىق، ەركەككە ءتان قىزمەت. قيىن جاعدايعا تاپ بولعانداردى قۇتقارۋعا ۇمتىلۋدىڭ، ءتىلسىز جاۋمەن كۇرەسۋدىڭ وزىنشە ءبىر مەحناتىمەن قوسا، ماماندىعىڭا ماقتانىشى دا بولادى. ادامعا كومەك قولىن سوزۋ ەرەكشە قاسيەت قوي. سوندىقتان كەتۋ جايلى مۇلدەم ويلاماپپىن. وسى ۋاقىت ىشىندە ءتىلسىز جاۋدىڭ ءتىلىن تابۋعا ابدەن ماشىقتاندىق قوي. سوندىقتان سونشالىقتى قورقىنىشتى دەپ تە ايتا الماس ەدىم.
– سالادا ىستەپ جاتقانىڭىزعا قانشا ۋاقىت بولدى؟
– سالادا جۇمىس ىستەپ جاتقانىما ءقازىر توعىز جىلدان استى. تالاي حالىقتىڭ العىسىن العان ماعىنالى ۋاقىتتار دەر ەدىم. جالپى ماماندىعىم ماقتانىشىم.
– وسى ۋاقىت ىشىندە ءورت ءسوندىرۋ كەزىندە ەرەكشە ەستە قالعان وقيعالار بار ما؟
– ارينە ەستە قالعان وقيعالار كوپ اق. ويتكەنى ءاربىر ادامدى قۇتقارۋ ەرلىك. ورتەنىپ كەتكەن ءار باسپانادا ۇلكەن قاسىرەت جاتىر. تالاي ادامنىڭ كوز جاسى، جىلدار بويى جيناعان دۇنيە مۇلكىنىڭ ءبىر ساتتە كۇلگە اينالۋى وڭاي ەمەس. سوندىقتان ونىڭ بارلىعىن جۇرەكتەن وتكىزە وتىرىپ، اۋىر قابىلدايمىز. ءۇي يەلەرىمەن بىرگە قينالامىز. قىس ورتاسىندا دالادا قالعان وتباسىلار بار، دىمى قالماي جانىپ كەتىپ، ءۇي يەلەرىن ازەر ساقتاپ قالعان جاندار بار. كەز كەلگەن توتەنشە جاعداي وعاي ەمەس. ءبىز كەز كەلگەن ساتتە الدىمەن ادامداردى قۇتقارۋعا تىرىسامىز. دۇيە مۇلىك، باسپاناسىن سوسىن قۇتقارىلاتىن نارسەلەر.
– ايماقتا جىل باسىنان بەرى قانشا ءورت وقيعاسى تىركەلدى؟ ازايۋى بايقالا ما، جوق الدە كوبەيىپ كەلە مە؟
– ايماعىمىزدا جىل باسىنان بەرى 102 ءورت وقيعاسى تىركەلگەن. الدىڭعى جىلدارعا قاراعاندا ءورت وقيعالارىنىڭ كورسەتكىشى ازايىپ كەلە جاتقانى قۋانتادى. ءبىز ءورتتى ءسوندىرىپ قانا قويمايمىز. سونىمەن قاتتار ءورتتىڭ الدىن الۋ، جەكە تۇرعىن ۇيلەردى ارالاپ تۇرعىندارعا ءتۇسىندىرۋ جۇمىستارىن جۇرگىزۋ دە ءبىزدىڭ قىزمەتىمىزگە ەنەدى. وسىنداي الدىن الۋ شارالارىنىڭ بەرگەن ناتيجەسى اۋ ءورت وقيعالارىنىڭ ازايىپ كەلە جاتقانىنا قۋانامىز.
– ءورت وقيعالارىنىڭ، ءيىس تيۋ سەكىلدى قايعىلى جاعدايلاردىڭ كوبەيۋىنىڭ سەبەبىن نەدەن ىزدەۋگە بولادى؟
– ءيىس تيۋ وقيعالارىنىڭ كوبەيۋىنە ءورت قاۋىپسىزدىگى ەرەجەسىن ساقتاماۋ اسەر ەتەدى. كوبىنەسە پەشتىڭ قاسىندا جانعىش زاتتاردىڭ بولۋى، اعاش كەپتىرىپ قويۋى نەمەسە اياق كيىمنىڭ جايىلىپ تۇرۋى سەكىلدى جاعدايلار ولاردىڭ تۇتانىپ، ءورتتىڭ تارالۋىنا، تۇتىندەۋىنە اكەلىپ سوعادى. ال ونىڭ سوڭى ءيىس تيۋگە ۇلاسىپ، قايعىلى جاعدايلارمەن اياقتالىپ جاتادى. سوندىقتان پەشتىڭ جان جاعىنا زاتتاردى تىققىشتاۋدىڭ قاجەتى جوق. ەلەكتر قۇرىلعىلارىنىڭ دۇرىس جالعانباۋى، پەشتىڭ ۋاقىتىلى تازارماۋى دا قايعىلى جاعدايلاردىڭ نەگىزگى سەبەبى. سوندىقتان تۇرعىندار وسىنداي جاعدايلارعا ءمان بەرسە ەكەن.
– سالانىڭ تەحنيكامەن جاراقتانۋى قالاي؟ كوڭىلدەن شىعا ما؟ وزدەرىڭىزگە جاسالىپ جاتقان جاعدايعا شە؟ جالاقىلارىڭىزدى كوبەيتۋ تۋرالى پرەزيدەنت ءوز اۋىزمەن ايتىپ ەدى. كوبەيگەن مولشەرىنە كوڭىلىڭىز تولا ما؟
– سالامىزدىڭ تەحنيكامەن جاراقتانۋ جاعدايىنا كوڭىلىمىز تولادى. ءورت تەحنيكالارىمىز دا، قۇرال جابدىقتارىمىز دا جاڭا. سالاعا جاسالىپ جاتقان جاعداي جاقسارىپ كەلەدى. جالاقىمىز دا كوتەرىلىپ، جاڭا فورمامەن قامتىلىپ جاتقانىمىزعا دا قۋانىپ قالدىق. ەندىگى جەردە پاتەرمەن قامتۋ ماسەلەسىن شەشسە ءتىپتى جاقسى بولار ەدى.
– حالىققا توتەنشە جاعدايعا وراي قانداي كەڭەس بەرەر ەدىڭىز؟
– ۇلكەن ءوتىنىش دەسەك تە بولادى، اياز، بوراندى كۇندەرى الىس جولعا شىعۋدان باس تارتسا ەكەن. اۋا رايىنىڭ قولايسىزدىعىنا وراي قۇتقارۋ قىزمەتىنەن الدىن الا حابارلاما كەلەدى. ايتسە دە تۇرعىندار ءالى كۇنگە سول ساقتاندىرۋعا كوڭىل بولمەي كەلەدى. جولعا شىعار بولسا، ماي شام، سىرىڭكە، جىلى كيىم، جىلى وراعىشتارىن الا شىقسا ەكەن. بوراندى كۇنى جولدا تۇرىپ قالعان جاعدايدا ادامداردى قۇتقارۋ وتە قيىن. سوسىن پەش جاعار كەزدە اينالاسىن تولتىرىپ قويۋدان ساقتانسا ەكەن. پەشتىڭ مۇرجالارىن دا ۋاقىتىلى تازالاپ وتىرۋ كەرەك. سوسىن ءقازىر كوپ تۇرعىندار ۇزاق ۋاقىت جاناتىن پەشكە ءۇيىر بولىپ الدى. سولاردىڭ مۇرجالارىن شاتىردان اۋلاقتاۋ شىعارسا ەكەن. ولار دا ءقازىر ءورت قاۋىپسىزدىگى ەرەجەسىن بۇزاتىن ءبىر سەبەپ بولىپ وتىر.
– ەڭبەگىڭىز ەلەنىپ ماراپاتتالعان كەزىڭىز بولدى ما؟
–ءورت ءسوندىرۋشى، قۇتقارۋشى ماماندىعىم بۇل مەنىڭ تىكەلەي مىندەتىم. ماراپات ءۇشىن قىزمەت ەتىپ جاتقان جوقپىز. حالىققا تىكەلەي پايدام ءتيىپ، مىندەتىمدى ادال اتقارا السام بولعانى.
– توتەنشە جاعدايدى، ءورت وقيعالارىن ازايتۋ ءۇشىن نە ىستەۋىمىز كەرەك؟
– ەڭ الدىمەن ءورت قاۋىپسىزدىگى ەرەجەسىن مۇقيات ساقتاۋدى ۇيرەنسە ەكەن. قاتەر اياق استىنان ەمەس. تۇرعىندار وزدەرى سونداي توتەنشە جاعدايدىڭ تۋىنداۋىنا ىقپال ەتەدى. ەلەكتر قۇرىلعىلارىن شامادان تىس قولدانىپ، كۇش تۇسىرمەسە ەكەن، كومىرقىشقىل گازىنىڭ دەڭگەيىن انىقتايتىن داچيكتەر ورناتىپ، ءورتتىڭ الدىن الىپ وتىرسا ەكەن دەيمىن. سوسىن ءورت شىققان جاعدايدا ءوزىمىز وشىرەمىز دەپ تە ۋاقىت جوعالتىپ جاتادى. سوندىقتان دەر كەزىندە ءورت ءسوندىرۋ قىزمەتىنە حابارلاسىپ وتىرسا دۇرىس بولار ەدى.
اڭگىمەلەسكەن قۋانىش ەرمەكوۆا
