"2025 جىلدىڭ 16 ماۋسىمىنان باستاپ ەكىنشى نارىقتاعى پاتەرلەردى يپوتەكاعا الا المايسىز. بانكتەر يپوتەكا بەرۋدى ۋاقىتشا توقتاتادى. ۇلتتىق بانكتىڭ اقشا-نەسيە ساياساتىنا بايلانىستى وسىنداي شەشىم قابىلدانعان. سوندىقتان باسپانا الىپ ۇلگەرىپ قالىڭىزدار" دەگەن سيپاتتا الەۋمەتتىك جەلىدە حابارلامالار قاپتاپ كەتتى. بۇل اقپارات قانشالىقتى راس؟ Dalanews.kz سايتى بۇل سىبىسقا نە تۇرتكى بولىپ جاتقانىن انىقتادى.
بىردەن ايتا كەتەلىك، قازاقستاندا ەشبىر بانك يپوتەكالىق نەسيە بەرۋدى توقتاتاتىنىن جاريالامادى. الايدا، وزدەرىڭىزگە بەلگىلى، جۋىردا ۇلتتىق بانك نەسيەلەردىڭ جىلدىق ءتيىمدى مولشەرلەمەلەرىنىڭ ەڭ جوعارى كولەمىنە ايتارلىقتاي قىسقارتۋ جۇرگىزگەن. سونىڭ ىشىندە يپوتەكالىق نەسيەنىڭ جىلدىق ءتيىمدى سىياقى مولشەرلەمەسى 25-تەن 20 پايىزعا تومەندەتىلگەن. بۇل سىبىسقا وسى شەشىمنىڭ جاناما قاتىسى بولۋى مۇمكىن. بۇل دولباردىڭ قيسىندى ەكەنىن قارجىگەر-مامان عالىم قۇسايىنوۆ تا راستاپ، ءوزىنىڭ كاسىبي ويىمەن ەگجەي-تەگجەي ءبولىستى.
"...يپوتەكا بويىنشا جىلدىق سىياقى مولشەرلەمەسى 20 پايىزعا دەيىن تومەندەتىلىپ، شەكتەلدى. تەك دامىعان نارىق قانا نارىقتىق باعانى انىقتاي الادى جانە ەگەر وعان سىرتتان كيلىگىپ، باعانى شەكتەسەڭىز، بۇل تاۋاردىڭ تاپشىلىعىنا، ال ول ءوز كەزەگىندە تاۋاردىڭ قۇنىنىڭ وسۋىنە اكەلىپ سوعۋى مۇمكىن. ويتكەنى مۇنايدايدا تاۋار ۇسىنىسى ازايادى"، - دەيدى قارجىگەر.
ونىڭ ايتۋىنشا، بانكتەر ءۇشىن پايىزدىق مولشەرلەمە – وزدەرى ساۋدالايتىن اقشانىڭ قۇنى.
"ەكونوميكا زاڭدارى الدىندا بارلىق سالا بىردەي: بانك بولسىن، تەلەكوممۋنيكاسيا كومپانياسى بولسىن، ەش ايىرماشىلىق جوق. تاۋاردىڭ باعاسىنا شەكتەۋ قويىلعان ساتتە، ۇسىنىستىڭ تاپشىلىعى تۋىندايدى. قازاقستاندا اقشانىڭ قۇنى رەتتەۋشى ساياسات سالدارىنان قاتتى بۇرمالانعان. ونىڭ ۇستىنە بانكتەر اقشانى مەملەكەتتەن وتە ارزانعا ساتىپ الادى. مەملەكەت تاراپىنان بەرىلەتىن جەڭىلدىكتەر وسى جاعدايعا جول اشىپ وتىر. اعىمداعى شوتتارعا پايىز ەسەپتەۋگە تىيىم سالۋ – بانكتەر ءۇشىن اقشا رەسۋرسىن تەگىن ەتەدى. ولار كەيىن سول اقشانى نارىقتىق پايىزبەن ساتىلىمعا شىعارادى. ۆاليۋتالىق دەپوزيتتەر بويىنشا دا 1%-دىق شەكتەۋ بار، دەمەك بانكتەر تاعى دا ارزان اقشاعا قول جەتكىزەدى. بۇل اقشانى دا ولار نارىقتا الدەقايدا قىمبات باعامەن ساتادى. وسىلايشا، رەتتەۋدىڭ ارقاسىندا ولار ەش نەگىزسىز اسا ۇلكەن پايدا تابۋعا مۇمكىندىك الۋدا. راسىندا، ەكىنشى دەڭگەيلى بانكتەر (ەدب) ءۇشىن اقشانى تارتۋداعى ورتاشا قۇن نارىقتىق باعادان الدەقايدا تومەن. مۇنى رەتتەۋشى ورگان دا كورىپ-بىلىپ وتىر"، - دەيدى ول.
يپوتەكا جايىنا ورالساق، قارجىگەردىڭ پىكىرىنشە، مەملەكەت وسى رەتتەۋلەرگە سۇيەنە وتىرىپ، بانكتەر تەگىن رەسۋرستارعا (اعىمداعى شوتتارداعى قالدىق بوس اقشالارعا) قول جەتكىزىپ وتىرعاندىقتان، يپوتەكانى دا (20%-عا دەيىن) تومەن پايىزبەن بەرە الادى دەپ ويلايدى. ولاردىڭ بولجامىنشا، ۇزاق مەرزىمدى كەزەڭدە بازالىق مولشەرلەمە كولەمى تومەندەيدى، سوندىقتان بانكتەر ءبارىبىر تابىسقا كەنەلەدى-مىس.
"مەن مۇنداي لوگيكامەن كەلىسپەيمىن جانە بانكتەردىڭ بۇل رەتتە شىنىندا نە ويلايتىنىن جەتكىزىپ كورەيىن. بانكتەر باعا بەلگىلەۋ كەزىندە وزدەرىنىڭ مارجاسى مەن قاراجات تارتۋ قۇنىنا ەمەس، اقشانىڭ نارىقتىق قۇنىنا قارايدى. ال اقشانىڭ نارىقتىق قۇنىن ۇلتتىق بانك وزدەرى بەلگىلەيتىن بازالىق مولشەرلەمە دەڭگەيىمەن انىقتايدى. ۇلتتىق بانك بازالىق مولشەرلەمە ارقىلى نارىقتاعى ارتىق وتىمدىلىكتى قانداي پايىزبەن الىپ وتىراتىنىن دا انىقتايدى. دەمەك، بۇل – قىسقا اقشانىڭ تاۋەكەلسىز باعاسى. بانكتەر اقشانى بۇدان تومەن باعامەن بەرمەيدى، ويتكەنى ولاردىڭ ۇلتتىق بانك سيپاتىندا كەپىل ساتىپ الۋشىسى بار. ءقازىر ۇلتتىق بانك اقشانى "بازالىق مولشەرلەمەدەن مينۋس 1%-عا"، ياعني 15،5%-بەن ساتىپ الادى. يپوتەكا بويىنشا 20% ەكىنشى دەڭگەيلى بانكتەر ءۇشىن باعانى شەكتەۋ دەگەندى بىلدىرەدى. بانكتەر 15،5%-عا ەڭ كەم دەگەندە 2% كولەمىندە تاۋەكەل قۇنىن قوسادى، بۇل - پروبلەمالىق بورىشكەرلەردەن تۋىندايتىن شىعىنداردى جابۋعا كەتەتىن اقشا. ودان كەيىن بانكتەر وپەراسيالىق شىعىنداردى (ونىڭ ىشىندە مەملەكەتتىك رەتتەۋلەر بويىنشا شىعىندار دا بار) قوسادى، ول تاعى دا 1-2% بولادى. وسىلايشا، بانكتەر ءۇشىن يپوتەكانىڭ وزىندىك قۇنى كەمىندە 18،5-19،5%-عا دەيىن بارادى. سوندا بانكتەرگە قوسىمشا مارجا رەتىندە نەبارى 0،5-1،5% عانا قالادى. بۇل - وتە تومەن كورسەتكىش. سوندىقتان بانكتەر شەكتەۋلى ءارى قىسقا مەرزىمدى رەسۋرستاردى مۇنداي ونىمگە سالۋعا قۇلىقسىز بولادى. ونىڭ ورنىنا ولار پايىزدىق مولشەرلەمەسى جوعارى ءارى وتىمدىلىك تاۋەكەلى مەن پايىزدىق تاۋەكەلدى جاباتىن تۇتىنۋشىلىق نەسيەلەرگە ودان سايىن باسىمدىق بەرە باستايدى"، - دەيدى ول.
قارجىگەردىڭ ايتۋىنشا، مۇنىڭ تاعى ءبىر سەبەبى بار: ەكىنشى دەڭگەيلى بانكتەردە ۇزاق مەرزىمدى وتىمدىلىك جوقتىڭ-قاسى. ويتكەنى بىزدە ۇزاق مەرزىمدى دەپوزيتتەر دە، ۇزاق مەرزىمدى وبليگاسيالار باعدارلاماسى دا جوق. سوندىقتان بانكتەر وزدەرىنىڭ ەسەپتەرىندە ءبارىبىر قىسقا مەرزىمدى اقشانىڭ قۇنىنا سۇيەنەدى.
"ەگەر، ءتىپتى بازالىق مولشەرلەمە بولاشاقتا تومەندەيدى دەپ بولجاعان كۇننىڭ وزىندە، بانكتەر ءارقاشان كونسەرۆاتيۆتى ارەكەت ەتەدى، ەڭ ناشار سەنارييگە دايىن بولادى. دەمەك، بازالىق مولشەرلەمە تومەندەمەي، كەرىسىنشە ءوسىپ كەتۋى دە مۇمكىن دەگەندى ەسكەرىپ وتىرادى. ەگەر بالانستا بەكىتىلگەن مولشەرلەمە بويىنشا ۇزاق مەرزىمدى وتىمدىلىك بولماسا، بانكتەر پايىزدىق تاۋەكەلگە بارمايدى. قورىتا كەلگەندە، اقشا تارتۋدا دا، ونى ساتۋدا دا مولشەرلەمەلەردى شەكتەۋ نارىقتىڭ قۇننىڭ قاتتى بۇرمالانۋىنا، ۇلكەن تەڭگەرىمسىزدىكتەردىڭ تۋىنداۋىنا اكەلىپ سوعادى. سونىڭ سالدارىنان ەلدەگى باسقا دا سالالار زارداپ شەگەدى. سوندىقتان نارىقتا باعا بەلگىلەۋدىڭ تاۋەلسىز تەتىگى جۇمىس ىستەگەنى اسا ماڭىزدى"، دەپ ءسوزىن قورىتادى عالىم قۇسايىنوۆ.
بۇعان دەيىن سايتىمىزدا قازاقستاندا نەسيەلەر بويىنشا جىلدىق سىياقى مولشەرلەمەلەرىنە شەكتەۋلەر ەنگىزىلىپ، جاڭاشا بەكىتىلگەنىن، ەندى بۇل رەتتە اسىرا سىلتەۋگە نەگىز جوق ەكەنىن جازعانبىز. سونداي-اق سەنات باسپانانى قولما-قول اقشامەن ساتىپ الۋعا تىيىم سالاتىن زاڭدى ماقۇلداعانى دا حابارلانعان. كۇنى كەشە ماجىلىستە ءبىر توپ دەپۋتات ەكىنشى دەڭگەيدەگى بانكتەرگە (ەدب) تۇرعىن ءۇي قۇرىلىس جيناق جۇيەسىنە قاتىسۋعا مۇمكىندىك بەرۋدى سۇرادى. قازىرگى ۋاقىتتا بۇل قۇقىققا تەك وتباسى بانكى عانا يە ەكەنى بەلگىلى.
