"ەۋرازيالىق مونيتورينگ" تالدامالىق زەرتتەۋلەر ورتالىعىنىڭ ديرەكتورى الىبەك تاجىبايەۆ ءوز پىكىرىن ءبىلدىردى 18 ماۋسىمدا كييەۆتە قازاقستاندىق جۋرناليست ايدوس سادىقوۆتىڭ ومىرىنە قاستاندىق جاسالدى، ول جۇبايىمەن بىرگە ۋكراينادا 2014 جىلدان بەرى بوسقىندار مارتەبەسىندە تۇرادى. بۇل وقيعا قوعامدا ۇلكەن رەزونانس تۋدىردى جانە وسى قىلمىستىق ارەكەتتىڭ ىقتيمال سەبەپتەرى مەن ۇيىمداستىرۋشىلارىن مۇقيات تالداۋدى قاجەت ەتەدى.
ءوز تالداۋىن "ەۋرازيالىق مونيتورينگ" تالدامالىق زەرتتەۋلەر ورتالىعىنىڭ ديرەكتورى الىبەك تاجىبايەۆ ۇسىندى، دەپ حابارلايدى Azattyq Rýhy. ايدوس سادىقوۆ ءوزىنىڭ بەلسەندى قوعامدىق ۇستانىمىمەن جانە قازاقستاننىڭ ساياسي جانە قوعامدىق ءومىرىنىڭ ءتۇرلى اسپەكتىلەرىن قوزعايتىن سىني جاريالانىمدارىمەن تانىمال.
سوڭعى جىلدارى ول ءوزىنىڭ تالداۋى مەن اشىق ءسوز سويلەۋىنىڭ ارقاسىندا قازاقستاندىق عانا ەمەس، حالىقارالىق باق-تىڭ دا نازارىنا اينالدى. 18 ماۋسىمدا ايدوس سادىقوۆ جۇبايى ناتاليامەن بىرگە كولىگىندە بولعان كەزدە، بەلگىسىز ادام ولاردىڭ كولىگىنە مىلتىقپەن كەلىپ، جۋرناليستكە وق جاۋدىرىپ، سودان كەيىن قاشىپ كەتكەن. ايدوس سادىقوۆ اۋرۋحاناعا اۋىر جاعدايدا جەتكىزىلدى.
كييەۆ پروكۋراتۋراسى قاساقانا كىسى ولتىرۋگە وقتالۋ فاكتىسى بويىنشا سوتقا دەيىنگى تەرگەۋدى باستادى. قازاقستان پرەزيدەنتى قاسىم-جومارت توقايەۆ سۋ تاسقىنىنا قارسى ءىس-شارالارعا بەلسەندى قاتىسقان ازاماتتاردى سالتاناتتى ماراپاتتاۋ كەزىندە ايدوس سادىقوۆقا جاسالعان شابۋىل تۋرالى تۇسىنىكتەمە بەردى. توقايەۆ بارلىق قاقتىعىستار مەن كەلىسپەۋشىلىكتەردى قۇقىقتىق سالاداعى جانە حالىقارالىق نورمالارعا سايكەس شەشۋ قاجەتتىگىن اتاپ ءوتتى.
ول ديپلوماتيالىق ۆەدومستۆولار مەن قۇقىق قورعاۋ ورگاندارىنا وسى اۋىر وقيعا بويىنشا رەسمي ساۋالدار جىبەرۋدى تاپسىردى جانە قازاقستاندىق رەسمي ورگانداردىڭ تەرگەۋگە جاردەمدەسۋگە دايىن ەكەندىگىن ءبىلدىردى. ايدوس سادىقوۆتىڭ ومىرىنە قاستاندىق جاساۋ كىمگە ءتيىمدى بولۋى مۇمكىن؟ سادىقوۆ قۋعىنعا ۇشىراعانىنا قاراماستان، ونى سىناۋ مەن اشكەرەلەۋ قازاقستاننىڭ ىشكى قۇرىلىمدارىنىڭ بەدەلى مەن مۇددەلەرىنە ەلەۋلى نۇقسان كەلتىرۋى مۇمكىن.
اقپاراتتىق ورىستە ساياسي ەليتانىڭ نەمەسە كۇش قۇرىلىمدارىنىڭ وكىلدەرى ونىڭ ىقپالىنا نۇقسان كەلتىرۋ جانە سىني ماتەريالدار اعىنىن باسەڭدەتۋ ءۇشىن وسىنداي بەلسەندى سىنشىنى جويۋعا مۇددەلى بولۋى مۇمكىن ىقتيمال مودەل بەلسەندى تۇردە تارالۋدا. مۇنداي ۇستانىم، ءاناليزدىڭ كونتەكستىن جانە اقپاراتتىق اناليتيكانىڭ باسقا دا نەگىزگى قۇرالدارىن قولدانا وتىرىپ، مۇقيات قاراعان كەزدە، ەشقانداي سىنعا توتەپ بەرە المايدى. مۇنداي حابارلامالار كەرى اسەر ەتەدى جانە ەتيكا مەن ادامزاتتىڭ قاراپايىم نورمالارىن بۇزاتىن قازاقستاندىق قوعامدى ديستابيليزاسيالاۋ ماقساتىندا ايدوس سىزدىقوۆتىڭ وتباسى تراگەدياسىنداعى قۋلىق ارەكەتتەردى اشىق قولدانادى.
قازاقستاندىق وليگارحات پەن ءىرى قارجى قۇرىلىمدارى وزدەرىنىڭ بيزنەس مۇددەلەرىنە نەمەسە بەدەلىنە ءقاۋىپ توندىرەتىن سىنشىلاردىڭ ۇنسىزدىگىنە كوبىرەك قىزىعۋشىلىق تانىتۋى مۇمكىن. سادىقوۆ، بارلىق جاعىنان، قارجى اعىندارى مەن سىبايلاس جەمقورلىق سحەمالارىن ءساتتى زەرتتەدى، بۇل ونى مارتەبەسىن ساقتاپ قالعىسى كەلەتىندەر ءۇشىن جانە قوعامدىق ايىپتاۋدان اۋلاق بولعىسى كەلەتىندەر ءۇشىن ماقسات ەتە الادى. سادىقوۆ "باسە" پورتالىنداعى جاريالانىمدارىندا سىنعا العان ماتەريالداردىڭ كەيىپكەرلەرى دە قاستاندىقتى ۇيىمداستىرۋعا تۇرتكى بولۋى مۇمكىن. سادىقوۆتىڭ جاريالانىمدارى كوبىنەسە ناقتى ادامدارعا اسەر ەتتى، بۇل ولاردىڭ جۋرناليستكە قاتىستى تۇبەگەيلى شارالار قولدانۋىنا تۇرتكى بولۋى مۇمكىن. سونداي-اق، "باسەنىڭ" ءوزىن بوپسالاۋ مۇمكىندىگىن جوققا شىعارۋعا بولمايدى. سادىقوۆ بەلسەندى سىنشى بولا وتىرىپ، باسىلىمدى نەمەسە ونىڭ اۆتورلارىن ولاردىڭ ءۇنىن ءوشىرۋ نەمەسە جاريالانىمدارىنىڭ جەلىسىن وزگەرتۋ ءۇشىن بوپسالاۋعا تىرىسقاندارعا ءقاۋىپ ءتوندىرۋى مۇمكىن. قاستاندىق جەكە دۇشپاندىقتاردىڭ نەمەسە سادىقوۆ قاتىسقان كاسىبي قاقتىعىستاردىڭ ناتيجەسى بولۋى مۇمكىن. جۋرناليست قوعام قايراتكەرى جانە مەديا تۇلعا رەتىندە ارەكەت ەتە وتىرىپ، ونىڭ ومىرىنە ۇلكەن ءقاۋىپ ءتوندىرۋى مۇمكىن ءارتۇرلى جەكە قاقتىعىستارعا تاپ بولادى.
جوعارىدا كەلتىرىلگەن موتيۆتەردى تالداي وتىرىپ، ايدوس سادىقوۆتىڭ ومىرىنە جاسالعان قاستاندىق كەزدەيسوق ەمەس جانە تەرەڭ ساياسي جانە الەۋمەتتىك مانگە يە دەگەن قورىتىندى جاساۋعا بولادى. بۇل وقيعانى تەرگەۋ وسى قىلمىستىڭ شىنايى ۇيىمداستىرۋشىلارى مەن ورىنداۋشىلارىن انىقتاۋ ءۇشىن مۇقيات جانە تاۋەلسىز جۇرگىزىلۋى ماڭىزدى.
بۇل جابىرلەنۋشىگە قاتىستى ادىلەتتىلىك ماسەلەسى عانا ەمەس، سونىمەن قاتار قازىرگى قوعامداعى ءسوز بوستاندىعىن قورعاۋ ءساتى.
