"...جالعا ساباق بەرەتىندەر بار. رەپەتيتورلاردىڭ داۋرەنى ءجۇرىپ تۇر ءقازىر. بۇل - ءبىزدىڭ مينيسترلىك جاساعان رەفورمالاردىڭ "جەمىسى".
بۇل - ءبىز جۇرگىزگەن رەفورمانىڭ جۇيەسىزدىگى. اناعان ەلىكتەپ، مىناعان ەلىكتەپ، بوسقا دالاقتاعانىمىزدان سولاي بولدى. ءقازىر مەكتەپتە وقۋشى وقىپ وتىرعان ساباعىن ۇقپايدى. سونداي دەڭگەيگە جەتتىك. ەرىكسىز قوسىمشا ساباق الادى بالا سودان"، - دەيدى ول.
عالىم ءبىلىم سالاسىندا ودىرايىپ كوزگە وعاش كورىنىپ تۇرعان بۇل ءبىر نارسە ەمەس ەكەنىن ايتادى.
"مىسالى، قازاقتار جاپوننىڭ كولىگىن مىنگىسى كەلەدى، ءمىنىپ تە ءجۇر، ءبىراق جاپون ولشەمدەرىمەن ءومىر ءسۇرۋدى ويلامايدى.
سول سەكىلدى امەريكالىقتار قۇساپ جالاقى العىسى كەلەدى، الىپ تا ءجۇر توپ-مەنەدجەرلەر، ءبىراق امەريكالىق ولشەممەن ەلدى دامىتۋعا باستارىن دا قاتىرعىسى كەلمەيدى.
بۇل دۇرىس ەمەس نارسە. ەگەر ءبىر ءۇردىستى العىڭىز كەلسە، ونى تولىقتاي، 100 پروسەنت ەنگىزۋ كەرەك. ءبىزدىڭ رەفورمالاردىڭ اقساپ جاتقاندىعىنىڭ ءبىر سەبەبى وسىندا. انا ارادان ءبىر جۇلىپ، مىنا ارادان ءبىر جۇلعان شالاعايلىق ءبارى.
ودان تۇك شىقپايدى. ءقازىر قازاقستاندا ەڭ كوررۋپسيالى كاسىپتى اتاڭىز دەسە، ءمۇعالىم مەن دارىگەردى اتايدى. نەگە؟ ويتكەنى بۇكىل جۇرگىزىلگەن رەفورما وسى ەكى قاستەرلى ماماندىقتى اياق استىنا تاستاپ جىبەردى.
ايتپەسە كەز كەلگەن مەملەكەتكە بارىڭىز، ءمۇعالىمدى ۇستاز دەپ الاقاندارىنا سالادى، دارىگەردى قالاي قۇرمەتتەيدى. ال بىزدە ەشقانداي قۇرمەت جوق.
قاراپ تۇرساڭىز، ادامداردىڭ كوزقاراسى مۇعالىمگە دە، دارىگەرگە دە، پوليسياعا دا قارسى. بۇل دۇرىس ەمەس قوي. نەگە مۇنداي كوزقاراس قالىپتاستى، بۇل ءۇشىن وسى ماماندىق يەسى كىنالى دەپ ويلايسىز با، جوق ارينە"، - دەيدى ول.
اسقار جۇمادىلدايەۆ كەڭەس زامانى مۇعالىمدەرى تۇگەلسىلگەن كەيىنگى كەزەڭدى كوز الدىنا ەلەستەتە المايتىنىن ايتتى.
"مىسالى، ءقازىر كەمبريدج ءبىلىم جۇيەسىنە كىرىپ جاتىر، قانشا اقشا شىعارىپ ونى ساتىپ الدىق. ەگەر سول جۇيەمەن وقىعاندارمەن ءبىزدىڭ بالالاردى سالىستىرسا، بىزدىكىلەر وزىپ كەتەدى. اسىرەسە، ماتەماتيكا بويىنشا. سەبەبى ولار كەڭەس زامانىنان قالعان ءبىلىم جۇيەسىنىڭ ينەرسياسىمەن ءقازىر الدا كەلەدى. كەڭەس زامانى مۇعالىمدەرى قۇرىعان سوڭ قۇلايدى مۇنىڭ ءبارى. ءقازىر دە قۇلدىراۋ بار بىزدە"، - دەيدى ول.
عالىم قازاقستانعا اعىلشىن ءتىلى باس بالەگە اينالىپ كەلە جاتقانىن ايتادى.
- ءبىز بالالاردى اعىلشىنشا وقىتامىز دەدىك. ودان نە پايدا تاپتىق، ءبارى شەتەلگە قاشىپ كەتىپ جاتىر. بۇل - قازىرگى مەنىڭ باستى پروبلەمام.
وقىتقان بالالارىمدى قالاي ۇستاپ قالسام دەپ باسىمدى قاتىرامىن. ونىڭ ءبارىن شەتەل ەكونوميكاسىن دامىتسىن دەپ وقىتتىق پا سوندا دەيسىڭ؟
باسى ىستەيتىن، مىقتىلاردى ۇستاي المايسىڭ. قيىن. سوندىقتان ماعان اۋىلدان شىققان بالالار ۇنايدى. ورىس ءتىلىن دە، اعىلشىن ءتىلىن دە بىلمەيتىن. سولار قالادى مەندە، ال قالعاندارى ءبارىبىر كەتىپ قالادى.
عالىم ءۇشتۇعىرلى تىلگە قاتىستى كوزقاراسىن ۇنەمى ايتىپ جۇرگەنىن، ءبىراق ونى جوعارىدا ەستىر قۇلاق جوق ەكەنىن دە باسا ايتتى.
- ۇشتۇعىرلى ءتىل دەگەن نەمەنە؟ بىزگە ايتادى، تاريحتان باسقا ءپاننىڭ بارلىعى اعىلشىن تىلىندە ءجۇرسىن دەيدى. دەمەك، نە دەپ جاتىر ءبىزدىڭ ۇكىمەت؟ قازاق ءتىلى - اۋىل-ايماقتىڭ ءتىلى. قازاق تىلىندە تاريحتى ايتىپ، قۇيقىلجىتىپ ءان سالا بەر دەيدى، ءبىراق ىرگەلى عىلىم قازاق تىلىندە سويلەمەسىن دەيدى. وسى دۇرىس پا؟ ءوز-وزىمىزدى كەمسىتىپ وتىرمىز عوي سوندا. كومپيۋتەر ءتىلى قازاقشا بولماسىن، تاعىسىن تاعى دەگەندەي.
نامىس دەگەن اڭگىمە وسى جەردە شىعۋى كەرەك. نامىس جوق بىزدە. مەنىڭ تۇسىنىگىمدە، مەكتەپتەردىڭ بارلىعىندا بارلىق ساباق تەك ءوز انا تىلىندە ءوتۋى ءتيىس. ال مەكتەپتەن سوڭ قاي تىلدە وقيدى بالا، ءوزى ءبىلسىن. ىرگەلى عىلىمداردى اعىلشىنشا وقىتامىن دەپ جۇرگەندەردىكى بوس ءسوز. شىندىعىندا كەلگەندە، تاريحتى اعىلشىنشا وقىتامىز دەسەك، ول اقىلعا قونىمدى. ءبىزدىڭ تاريحتى باسقا ەلدەر دە ءبىلسىن، بۇل ناسيحات ءتۇرى عوي. نەگىزى، ءتىل پروبلەما ەمەس، پروبلەما عىلىمنىڭ ءوزى.قازاق ءتىلى بايلانىس قۇرالىنا اينالىپ، عىلىم مەن تەحنيكانىڭ تىلىنە اينالعاندا ول وزىندىك ورنىن تابادى. بۇل - مەملەكەتتىڭ شارۋاسى. مەملەكەت "100 كىتاپ" دەگەن باعدارلامانى جالعاستىرۋى ءتيىس. الدىندا اۋدارىلعان كىتاپتاردىڭ 90 پروسەنتى گۋمانتيارلىق سالاعا تيەسىلى. جوق، تەحنيكالىق سالاداعىلاردى اۋدارۋ كەرەك بىزگە. قۇر، قازاقشا سويلە دەپ ۇرانداعاننان پايدا جوق. وسىنداي ىسپەن تىندىرۋ كەرەك بۇل ماسەلەنى، - دەيدى عالىم.
اسقار جۇمادىلدايەۆ بۇل سۇقباتتى الماتى تەلەارناسىنداعى "نە ىستەيمىز" باعدارلاماسىنا بەرگەن.
https://youtu.be/FcviOZwVklw
