ءبىلىم جانە عىلىم ءمينيسترى اسلان ءسارىنجىپوۆ مينيسترلىكتىڭ تىزگىنىن قولعا العالى بەرى داۋ-دامايدان ارىلعان جوق. جالپى، ءدال وسى سالانى باسقارۋ ەكىنىڭ ءبىرىنىڭ قولىنان كەلمەيدى. ەلىمىز تاۋەلسىزدىك العالى بەرى ءبىلىم سالاسىن باسقارعانداردىڭ سانى سەگىزگە جەتىپتى. جۋىردا كوكەيدە جۇرگەن ءبىرمۇنشا ساۋالدى ءمينيستردىڭ وزىنە قويعان بولاتىنبىز. سۇحبات ۇبت، عىلىم مەن ءوندىرىس اراسىنداعى بايلانىس، مەكتەپتەگى قاعازباستىلىق ماسەلەسى تۋرالى ءوربىدى. قوعامدا ايرىقشا ءدۇمپۋ تۋدىرعان، مۇعالىمدەردىڭ مۇڭىن بارشا جۇرتشىلىققا جايىپ سالعان مەكتەپ تالىمگەرى ايمان ساعيدۋللايەۆانىڭ مالىمدەمەسى جايلى دا باسۇستاز ءوز پىكىرىن ءبىلدىردى.

 – اسلان باكەن ۇلى، ەلىمىزدە ۇلتتىق ءبىرىڭعاي تەستىلەۋ اياقتالدى. 2-8 ماۋسىم ارالىعىندا وتكىزىلگەن ۇبت قورىتىندىسى بويىنشا ورتاشا بالل 79،4 بولىپ، وتكەن جىلمەن سالىستىرعاندا 2،5 پايىز جوعارى ناتيجە تىركەلدى. ءقازىر مينيسترلىك، وبلىس جانە اۋدان اكىمدەرىنىڭ جۇمىستارىن ۇبت ناتيجەسىمەن ولشەيتىن بولدىق. بۇل دۇرىس پا؟

– اۋەلى ءوزىڭىز ايتقان بيىلعى ۇبت ناتيجەلەرىنە كەڭىرەك توقتالا كەتسەك، ارتىق بولماس. 2015 جىلى مەكتەپتى 124 346 بالا، ونىڭ 84 248ء-ى قازاق تىلىندە، 40 098ء-ى ورىس تىلىندە ءبىتىردى. 2015 جىلى ۇبت-نىڭ ورتاشا بالى 2،6 بالعا كوتەرىلدى جانە 79،5ء-تى قۇرايدى (2014 جىلى – 76،9).

ۇبت ەنگىزىلگەننەن بەرى العاش رەت قازاق (79،2) جانە ورىس (80،3) تىلىندە وقيتىن بىتىرۋشىلەردىڭ  ناتيجەلەرى تەڭەستى، بۇل قازاق مەكتەپتەرىندە دايىندىق ساپاسىنىڭ جوعارىلاعانىن بىلدىرەدى. قازاق تىلىندە ەمتيحان تاپسىراتىندار سانىنىڭ جىل سايىن ارتۋى دا كوڭىلىمىزگە مەدەت. مەملەكەتتىك ءتىل بالاباقشادان، مەكتەپتەن باستاپ دامۋى كەرەك. جوعارىداعى كورسەتكىشتەرگە زەر سالساڭىز، قازاق مەكتەپتەرىن ءتامامدايتىنداردىڭ ۇلەس سالماعى ەكى ەسە جوعارى ەكەنىن بايقايسىز.

«التىن بەلگى» بەلگىسىن راستاعانداردىڭ سانى ارتتى، 4 397 ۇمىتكەر، ياعني جالپى ۇسىنىستىڭ 44،5% ءوز ءبىلىم دەڭگەيىن قورعاپ قالدى.

بيىلعى جىلى 5 ءبىتىرۋشى ەڭ جوعارى 125 بالل جينادى، 100 بالدان جوعارى 17،4 %-ى جينادى، بۇل 2014 جىلعا قاراعاندا 2،4 %-عا ارتتى.

رەسپۋبليكامىزدىڭ جوعارى وقۋ ورىندارىنا ءتۇسۋ ءۇشىن  50 بالل شەكتى دەڭگەيدەن وتكەندەر سانى 5%-عا ءوستى، 2014 جىلى 77%، 2015 جىلى 82%.

اعىمداعى جىلى ۇبت وتكىزۋدە باقىلاۋ كۇشەيدى. سونىمەن قاتار، بىلتىرعى جىلمەن سالىستىرعاندا ءتارتىپ بۇزۋشىلىقتاردى انىقتاۋ 3،3%-عا ارتتى.

2015 جىلدىڭ وڭ ستاتيستيكاسى وسى جىلى جۇزەگە اسىرىلعان، جەتىلدىرىلگەن جۇيەنىڭ ىقپالىنان عوي دەپ ويلايمىن.

وسى جىلدان باستاپ اتتەستاتقا ۇبت مەن ءپان جانە جىلدىق باعانىڭ قورىتىندىسى بويىنشا ورتاشا اريفمەتيكالىق باعا قويىلادى (بۇرىن اتتەستاتقا ۇبت باعاسى عانا تىركەلەتىن). اتالعان جاڭالىق وقۋشىنىڭ جىلدار بويى وقىعان ەڭبەگى مەن مەكتەپتىڭ جۇمىسىن ءادىل باعالاۋعا نەگىزدەلگەن. قورىتىندى اتتەستاتتاۋداعى مۇنداي ءتاسىلدى اتا-انالار، پەداگوگتار مەن وقۋشىلار وڭ باعالادى.

ارا قاشىقتىعى مەكتەپتەن تاپسىرۋ پۋنكتىنە دەيىن 150 كم-دەن اساتىن اۋدانداردا ۇبت تاپسىراتىن قوسىمشا 10 پۋنكت اشىلدى. بۇل الىس اۋىلداعى بىتىرۋشىلەرىنىڭ ۇبت-نى تاپسىرۋعا كەڭىنەن قول جەتكىزۋىنە مۇمكىندىك جاسادى.

ودان باسقا، حالىقتى ۇبت-نىڭ ناتيجەسى تۋرالى اقپاراتتاندىرۋ ءۇشىن اقپاراتتىق تەحنولوگيالار قولدانىلدى. بارلىق ناتيجەلەر ونلاين رەجيمدە ۇلتتىق تەستىلەۋ ورتالىعىنىڭ سايتىندا قولجەتىمدى بولدى. بۇل بىتىرۋشىلەردىڭ اقپاراتتى اشىق تا ىڭعايلى جاعدايدا الۋىنا مۇمكىندىك بەردى. ۇبت كەزىندە سايتقا كىرۋ ءۇشىن 310 مىڭ ادام تىركەلدى، بۇل تەستىلەۋ وتكىزۋ پۋنكتتەرىندە قورىتىندىلاردى جاريالاۋ كەزىندەگى دۇرلىكپەنى ەداۋىر ازايتتى.

2015 جىلى مينيسترلىك ۇبت-عا وڭىرلەردى دايارلاۋ ساپاسىن باعالاۋدىڭ جاڭا ءتاسىلىن قولداندى. ەگەر، بۇرىن تەك ورتاشا بالل عانا ەسەپكە الىنسا، بيىلعى جىلى ءۇش كوەففيسيەنتكە كىرەتىن ۇبت-نىڭ قۇرامداۋىش يندەكسى جاسالدى: قاتىسۋ كوەففيسيەنتى؛ بۇزۋشىلىق كوففيسيەنتى جانە ورتاشا بالل كوەففيسيەنتى. بۇل وڭىرلەردىڭ ءبىلىم سالاسىنا قالاي كوڭىل بولەتىنىن انىقتاۋدىڭ ءادىل جولى عوي دەگەن ويدامىز. 2015 جىلدىڭ ۇبت يندەكسى بويىنشا استانا قاتىسۋ پايىزىنىڭ جوعارى بولۋى ەسەبىنەن ءبىرىنشى ورىنعا شىقتى.

جالپى 2015 جىلعى ۇبت جوعارى ۇيىمداسقان دەڭگەيدە ءوتتى. مينيسترلىك قولدانعان ۇبت جۇيەسىن جەتىلدىرۋ جونىندەگى شارانى حالىق وڭ قابىلدادى.

[caption id="attachment_10850" align="alignright" width="268"] ايمان ساعيدۋللايەۆا، مەكتەپ ءمۇعالىمى[/caption]

– جۋىردا الماتى وبلىسى قاراساي اۋدانى جاڭاتۇرمىس اۋىلىنداعى ورتا مەكتەپتىڭ ءمۇعالىمى ايمان ساعيدۋللايەۆا الەۋمەتتىك جەلى ارقىلى مۇعالىمدەردىڭ كوكەيىندە جۇرگەن ماسەلەنى اشىپ جازىپ، كوپشىلىكتىڭ نازارىن اۋداردى. بۇل ىسكە ءوزىڭىز دە ارالاسىپ، ءمۇعالىم مەن اكىمشىلىكتىڭ اراسىنداعى ماسەلىنىڭ وڭ باعىتتا شەشىلۋىنە ىقپال ەتتىڭىز. قالاي ويلايسىز، الداعى ۋاقىتتا جەرگىلىكتى جەردەگى ءبىلىم باسقارمالارىن جەكە دارا قۇرىلىم ەتىپ قۇرىپ، مۇعالىمدەردى اكىمدىككە باعىنۋشىلىقتان قۇتقارۋعا بولا ما؟

– الماتى وبلىسىنىڭ اكىمدىگىنىڭ اقپاراتىنا سايكەس قاراساي اۋدانى جاڭاتۇرمىس اۋىلىندا كوكتەمدەگى كوگالداندىرۋ ايلىعىنىڭ جۇمىستارىنا  بايلانىستى  سەنبىلىكتەر ۇيىمداستىرىلعان. سەنبىلىك كەزىندە وقۋ ءۇردىسى ساباق كەستەسىنە سايكەس جۇرگىزىلگەن. وقۋ-تاربيە ۇردىسىنە كەدەرگى جاسالماعان. سەنبىلىككە مەكتەپ مۇعالىمدەرى ساباقتان بوس ۋاقىتتارىندا ءوز ەرىكتەرىمەن قاتىسقان.

گازەت، جۋرنال بەتتەرى مەن سايتتاردا جارىق كورگەن ماقالالار بويىنشا  اۋدان اكىمى ا.داۋرەنبايەۆتىڭ قاتىسۋىمەن جاڭاتۇرمىس ورتا مەكتەپ ۇجىمى جانە اۋدانداعى مەكتەپ ديرەكتورلارىمەن جينالىس وتكىزىلىپ، ماقالاداعى دەرەكتەر تولىق تالقىلاندى.

جاڭاتۇرمىس ورتا مەكتەبىنىڭ قازاق ءتىلى مەن ادەبيەتى ءپانىنىڭ ءمۇعالىمى ساعيدۋللايەۆا ايماندى جۇمىستان زاڭسىز شىعارۋ فاكتىسى راستالمادى. مەكتەپ ديرەكتورىنىڭ 2015 جىلعى 29 ساۋىردەگى بۇيرىعىنا سايكەس ول 1 ماۋسىمنان باستاپ كەزەكتى ەڭبەك دەمالىسىندا.

اۋدان اكىمى بارلىق اۋىلدىق اكىمدەرىنە مەكتەپ مۇعالىمدەرىن وقۋ ۇردىسىنە كەدەرگى كەلتىرەتىن قوعامدىق ءىس-شارالارعا تارتۋعا تىيىم سالىپ، مۇنداي قۇقىق بۇزۋشىلىقتارعا جول بەرىلگەن جاعدايدا زاڭعا سايكەس شارا كورەتىنى تۋرالى قاتاڭ ەسكەرتتى.

اتالمىش ماسەلە وبلىس اكىمدىگى مەن ءبىلىم باسقارماسىنىڭ تۇراقتى باقىلاۋىندا.

سونىمەن قاتار، قازىرگى كەزدەگى قازاقستان رەسپۋبليكاسىنداعى قولدانىستاعى زاڭنامالارعا سايكەس ءبىلىم بەرۋ ۇيىمدارىنىڭ قىزمەتى جەرگىلىكتى اتقارۋشى ورگانداردىڭ قۇزىرەتىنە جاتادى. ءبىلىم سالاسىن جەكە دارا قۇرىلىم ەتىپ، اكىمشىلىكتەن بوساتۋ تۋرالى ءال ءازىر ەشتەڭە ايتۋعا كەلمەيدى. ءبارىن ۋاقىت كورسەتەدى. ول ءۇشىن مەملەكەتتىك دەڭگەيدە ارنايى جوسپار-جوبا، ناقتى شەشىمدەر كەرەك.

– ءقازىر ءبىلىم وشاقتارىن تەكسەرەتىن مەكەمەلەر كوپ. ءورت قاۋىپسىزدىگى، سەس، قارجىلىق باقىلاۋ كوميتەتى... جالپى، تەكسەرۋلەر مەكتەپتەگى جەمقورلىققا جول اشىپ وتىرعانى جاسىرىن ەمەس. جەرگىلىكتى جەردەگى بيۋدجەتتى جوسپارلاۋ بولىمدەرى ءار مەكتەپكە ءتيىستى اقشاسىن جوسپارلاپ، ءبولىپ بەرەتىنى بەلگىلى. بۇدان كەيىن قارجىلىق باقىلاۋ كوميتەتىنىڭ قىزمەتكەرلەرى كەلىپ، تەكسەرۋ جۇرگىزىپ، ۇستازدار قاۋىمىنا قىرعيداي تيەتىنىن ەستيمىز. مەكتەپتەر اقشا تاباتىن كوممەرسيالىق ۇيىم ەمەس. ءبىر تيىنىنا دەيىن ەسەپتەلگەن قارجىعا قايتا-قايتا تەكسەرۋدىڭ نە قاجەتى بار. وسىعان توقتاۋ سالۋعا بولا ما؟

– مەملەكەتتىك باقىلاۋ «مەملەكەتتىك باقىلاۋ جانە قاداعالاۋ تۋرالى» زاڭىمەن رەتتەلەدى. مەملەكەتتىك اتتەستاتتاۋ جوسپارلى تۇردە بەس جىلدا ءبىر رەت وتكىزىلەدى. مەملەكەتتىك اتتەستاتتاۋدان وتپەگەن مەكتەپتەرگە التى اي وتكەن سوڭ انىقتالعان بۇزۋشىلىقتاردى جويۋ نىسانىنا جوسپاردان تىس تەكسەرۋ جۇرگىزىپ، ناقتى كەمشىلىكتەردى جويعان-جويماعانىن باقىلايدى..

ءبىلىم بەرۋ سالاسىندا زاڭنامانىڭ ساقتالۋىن تەكسەرۋ دارەجەسى جوعارى مەكتەپتەرگە قاتىستى نەمەسە جەكە جانە زاڭدى تۇلعالاردىڭ ءوتىنىمى بويىنشا جۇرگىزىلەدى. ەگەر الدەبىر زاڭدى تۇلعا ارىزدانسا، وندا زاڭعا ساي تەكسەرۋ جۇرگىزۋگە بولادى.

«سىبايلاس جەمقورلىققا قارسى كۇرەس تۋرالى» ق ر زاڭىنا سايكەس تەكسەرۋدىڭ وڭ ناتيجەلەرى ءۇشىن سىياقى ۇسىناتىن جانە الاتىن تۇلعالار جەمقورلىق قۇقىق بۇزۋشىلىعىن جاسايدى جانە اكىمشىلىك، تارتىپتىك نەمەسە قىلمىستىق جاۋاپكەرشىلىككە تارتىلادى. تەكسەرۋ كەزىندە مۇعالىمدەردەن اقشا جينايدى دەگەن ءسوزدىڭ بار ەكەنى راس. ءبىراق ناقتى ارىز بولماعاندىقتان، كەسىپ-پىشىپ ەشتەڭە ايتا المايمىز. مەنىڭشە، ۇستازدار قاۋىمى ءوزىنىڭ زاڭدىق قۇقىعىن بىلسە جانە سونى تاباندى تۇردە قورعاي السا، ەشقانداي زاڭبۇزۋشىلىق، جەمقورلىق بولماس ەدى.

ءبىلىم جانە عىلىم سالاسىنداعى باقىلاۋ كوميتەتى ءوز قىزمەتىندە سىبايلاس جەمقورلىق فاكتىلەرىن بولدىرماۋ ءۇشىن اۋماقتىق دەپارتامەنتتەرمەن تۇراقتى جۇمىس جۇرگىزىپ كەلەدى. ەل بولعاسىن، ءتۇرلى جاعدايلار بولىپ تۇرادى. ارىز-شاعىمنىڭ دا ءتۇر-تۇرى بار. كەيدە تۇيمەدەيدى تۇيەدەي عىپ كورسەتەتىن كەزىمىز دە جوق ەمەس. مەكتەپ ىشىندە، ارى كەتسە اۋداندىق دەڭگەيدە شەشىلەتىن ماسەلەلەردى بۇكىل ەلگە جاريا ەتۋگە قۇمار ادامدار كوپ.

– ءقازىر بالاباقشالارعا تولەيتىن اقى ءارتۇرلى. اۋىلدا ءبىر بالاعا 5 مىڭ تەڭگە بولسا، قالالى جەردە ونىڭ قۇنى 30 مىڭ تەڭگەگە دەيىن شارىقتايدى. وسىنى ءبىر ىزگە تۇسىرۋگە بولا ما؟

– قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ «ءبىلىم تۋرالى» زاڭىنىڭ 6-بابىنا سايكەس بالالاردى مەكتەپكە دەيىنگى ۇيىمدارمەن قامتۋ، سونداي-اق مەكتەپكە دەيiنگi تاربيە مەن وقىتۋعا مەملەكەتتiك بiلiم بەرۋ تاپسىرىسىن، جان باسىنا شاققانداعى قارجىلاندىرۋ جانە اتا-انانىڭ اقى تولەۋ مولشەرىن بەكiتۋ ءبىلىم بەرۋ سالاسىنداعى جەرگىلىكتى وكىلدىك جانە اتقارۋشى ورگانداردىڭ قۇزىرەتىنە جاتادى. مۇنىڭ ءبارى جەرگىلىكتى جەردىڭ جاعدايىنا قاراي شەشىلەتىن ماسەلە.

قازاقستان رەسپۋبليكاسى ۇكىمەتىنىڭ 2013 جىلعى 17 مامىرداعى №499 قاۋلىسىنىڭ 14-تارماعىنا سايكەس مەملەكەتتىك كوممۋنالدىق قازىنالىق كاسىپورىنداردىڭ ۇيىمدىق-قۇقىقتىق نىساندا قۇرىلعان مەملەكەتتىك مەكتەپكە دەيiنگi ۇيىمداردا بالانى كۇتىپ-باعۋ ءۇشiن  اتا-انالاردان نەمەسە زاڭدى وكىلدەردەن الىناتىن اي سايىنعى تولەماقى مولشەرi بالانىڭ جاسىنا قاراماستان تاماقتانۋعا كەتەتىن شىعىننىڭ 100 پايىزىن قۇرايدى جانە ونى قۇرىلتايشى بەلگىلەيدى.

بالاباقشالارعا تولەنەتىن اقى قۇنىنىڭ ءار-الۋان بولۋى وڭىرلەردىڭ وزگەشەلىكتەرىنە بايلانىستى.

– ەلباسى مۇعالىمدەردى قاعازباستىلىقتان قۇتقارۋ كەرەكتىگىن ايتقان ەدى. بۇل باعىتتا قانداي جۇمىستار اتقارىلىپ جاتىر؟

– قازاقستان رەسپۋبليكاسى ءبىلىم جانە عىلىم ءمينيسترىنىڭ 2012 جىلعى  «27»  جەلتوقسانداعى №570 بۇيرىعى نەگىزىندە  وقۋ جىلىنىڭ باسىندا ءبىلىم بەرۋ مەكەمەلەرىنەن ءبىر رەت ستاتيستيكالىق دەرەكتەر جيناقتالادى. بۇل دەرەكتەردى مينيسترلىك  وقۋ جىلى بويىنشا پايدالانادى. دەمەك، بۇرىنعىداي قاعازباستىلىق جوق. ارينە، جەرگىلىكتى اكىمشىلىكتەردىڭ ءوز ەرەجەلەرى، جۇمىس ىستەۋ تاسىلدەرى بار. مەكتەپكە قويار تالاپتارى دا ءارتۇرلى. قاعازباستىلىق ماسەلەسى سودان شىعۋى مۇمكىن.

– ءقازىر ەلىمىزدە دارىندى بالالارعا ارنالعان مەكتەپتەر كوبەيىپ كەلەدى. دارىندى بالالاردى مەكتەپ ۇجىمى وزدەرى قابىلدايدى. وسىنداي مەكتەپكە بالالارىن وقىتۋ ءۇشىن اتا-انالار مەكتەپكە پارا بەرۋگە ءماجبۇر. پارا كولەمى مىڭ دوللار دەگەندى قۇلاعىمىز شالىپ قالدى. تەك اۋقاتتى ادامداردىڭ بالالارى وقيدى. جالپى، مەكتەپتەردى دارىندى، دارىنسىز دەپ بولگەنىمىز دۇرىس پا؟

– قازىرگى تاڭدا ەلىمىزدىڭ بارلىق ايماقتارىندا 121 مامانداندىرىلعان ءبىلىم بەرۋ ۇيىمدارى بار.  بۇل مەكتەپتەردە 54 مىڭنان استام وقۋشى ءبىلىم الۋدا.

قازاقستان رەسپۋبليكاسى ۇكىمەتىنىڭ 2013 جىلعى 17 مامىرداعى №499 قاۋلىسىمەن بەكىتىلگەن مامانداندىرىلعان ءبىلىم بەرۋ ۇيىمدارى قىزمەتىنىڭ ۇلگىلىك قاعيدالارى بەكىتىلگەن. وسىعان سايكەس ءار مەكتەپتىڭ جارعىسى بەكىتىلىپ، وندا وقۋشىلاردى مەكتەپكە  قابىلداۋدىڭ ەرەجەسى بەرىلگەن. وسى ەرەجەگە بايلانىستى مەكتەپكە دارىندى وقۋشىلار قابىلدانادى.

حاتتا كورسەتىلگەن پارا بەرۋ ماسەلەسى شىندىققا جاناسپايدى. ويتكەنى مەكتەپكە قابىلداۋ ەكى كەزەڭنەن تۇرادى. بىرىنشىدەن، بالانىڭ دارىندىلىق قابىلەتىن انىقتاۋ (پسيحولوگيالىق تەست)، ەكىنشىسى پانگە بەيىمدىلىگى (ءپان بوىنشا تەست). ەكى كەزەڭنىڭ قورىتىندىسى بويىنشا جوعارى بالل جيناعان وقۋشىلار قابىلدانادى. جىل بويىنا وسى وقۋشىلاردىڭ دارىندىلىعىن جەتىلدىرۋ مەن قولداۋ ماقساتىندا مەكتەپتەردە جۇيەلى جۇمىستار جۇرگىزىلىپ، ونىڭ قورىتىندىسى (ءبىلىم ساپاسىنىڭ مونيتورينگى) قربعم باقىلاۋىندا بولادى.

ال تومەن بالل الىپ مەكتەپكە قابىلدانباعان وقۋشىلداردىڭ اتا-انالارىنان پارا تۋرالى جاعىمسىز سوزدەر شىعادى دەپ ويلايمىز. ويتكەنى قابىلەتى تومەن وقۋشىلار مامانداندىرىلعان مەكتەپتەردىڭ ارنايى باعدارلاماسىن مەڭگەرە المايدى.

وقۋشىلاردىڭ تۇرعىلىقتى جەرىنە، الەۋمەتتىك جانە وتباسىنىڭ  مۇلىكتىك جاعدايىنا قاراماستان بارلىق وقۋشىلار مەن جاستاردىڭ دارىندىلىعىن، قابىلەتىن، بولاشاعىن دامىتۋ ءۇشىن جاعداي جاسالۋدا.

– اسلان باكەن ۇلى، ەندى اڭگىمەنى جوعارعى وقۋ ورىندارىنا بۇرساق. ءقازىر ءبىرقاتار جەتەكشى وقۋ ورىندارى اۆتونوم ۋنيۆەرسيتەت دەگەن اتاققا يە بولىپ جاتىر. وقۋ ورىنداردىڭ دەربەستىگى مامان دايىنداۋعا قانشالىقتى سەپتىگىن تيگىزەدى دەپ ويلايسىز؟

– اۆتونوميا باسەكەگە قابىلەتتىلىكتىڭ قۇرالى رەتىندە ۋنيۆەرسيتەتتەرگە شەشىم قابىلداۋدىڭ شاپشاڭدىعى مەن يكەمدىلىگىن ارتتىرىپ، عالامدىق ۇردىستەر مەن قاجەتتىلىكتەردىڭ وزگەرۋىنە سايكەس قايتا قۇرىلۋىنا مۇمكىندىك بەرەدى.

جوو-نىڭ اۆتونومياعا كوشۋىنىڭ ءبىرىنشى ساتىسى – بازالىق. جوعارى وقۋ ورىندارىنىڭ ءتيىمدى جۇمىس اتقارۋىن ارتتىرۋدا كورپوراتيۆتى باسقارۋعا كوشۋ ەرەكشە ماڭىزعا يە. كورپوراتيۆتى باسقارۋ قاۋىمداستىقتاردىڭ، مۇددەلى مەملەكەتتىك ورگانداردىڭ، بيزنەس-قۇرىلىمداردىڭ، ستۋدەنتتىك قاۋىمنىڭ جوو قىزمەتىنە تارتىلۋىن كۇشەيتە تۇسۋگە مۇمكىندىك بەرەدى. باسقارۋدىڭ وسى جۇيەسى باقىلاۋ كەڭەستەرىن قۇرۋ ارقىلى ەنگىزىلەدى.

جوعارى وقۋ ورىندارىندا قۇرىلعان باقىلاۋ كەڭەستەرى نورماتيۆتىك قۇجاتتارعا سايكەس جوسپارلى جۇمىس اتقارىپ كەلەدى. كەڭەس مۇشەلەرى ەكونوميكا سالاسى ءۇشىن ساپالى كادرلار دايىنداۋعا مۇددەلى ءىرى كاسىپورىن باسشىلارى، بيزنەس-قاۋىمداستىق پەن قوعامدىق ۇيىمداردىڭ وكىلدەرى بولىپ كەلەدى.

ۋنيۆەرسيتەت قىزمەتىن باسقارۋعا جەرگىلىكتى اتقارۋشى ورگانداردىڭ، بيزنەس-قۇرىلىمداردىڭ جانە ءتۇرلى سالالاردى باي تاجىريبەگە يە قوعام وكىلدەرىن تارتۋ ولاردىڭ كاسىبي تاجىريبەسىن ۋنيۆەرسيتەت قىزمەتىنە بەلسەندى ترانسفورماسيالاۋعا ىقپال ەتە باستادى.

اتقارىلىپ جاتقان جۇمىستاردىڭ ماقساتى ءبىلىم، عىلىم جانە يننوۆاسيالار سالاسىندا جوو مەن بيزنەستىڭ ءوزارا ارەكەتتەستىك الەۋەتىن بارىنشا اشىپ كورسەتۋ، مەملەكەتتىك-جەكەمەنشىك ارىپتەستىكتىڭ جاڭا نىساندارىن ەندىرۋ بولىپ تابىلادى.

قازاقستاندىق جوو-نىڭ اكادەميالىق اۆتونومياعا كوشۋ تەتىكتەرىنىڭ ءبىرى – ونلاين تەحنولوگيالاردىڭ دامۋى.

ءبىلىم بەرۋ پاندەرىنە ونلاين-تىركەۋ اكادەميالىق اۆتونوميانىڭ كەڭەيۋىنە مۇمكىندىك تۋعىزادى. ستۋدەنتتەردىڭ وزدەرىنە وقىتىلاتىن پاندەردى تاڭداۋىنا مۇمكىندىك بەرە وتىرىپ، جوعارى وقۋ ورىندارى، ءوز كەزەگىندە، تارتىپكە جانە ماماندىقتارعا دەگەن سۇرانىستى سارالايدى. ۋنيۆەرسيتەت كوبىرەك  قىزمەت كورسەتۋگە جانە ستۋدەنتتەر تاراپىنان سول يا باسقا ءبىلىم بەرۋ باعدارلامالارىنىڭ كونتەنتىنە قاتىستى سۇرانىستى ەسكەرۋگە نازار اۋدارادى، وسىنىڭ ناتيجەسى – وقىتۋ باعدارلاماسى ساپالى داميدى. ستۋدەنتتەر تاراپىنان سۇرانىسقا يە جانە ەڭبەك نارىعى مەن مەملەكەتتىك تاپسىرىس نەگىزىندە ۋنيۆەرسيتەتكە جاڭا پاندەردى جانە ءبىلىم بەرۋ باعدارلامالارىن اشۋعا مۇمكىندىك تۋادى.

بۇگىنگى كۇنى  بۇل باعىتتا مينيسترلىك تاراپىنان ماقساتتى جۇمىستار اتقارىلۋدا. اتاپ ايتساق، قازاقستان رەسپۋبليكاسى ۇكىمەتى مەن دۇنيەجۇزىلىك بانك اراسىنداعى كەلىسىمگە سايكەس «تەحنولوگيالاردى كوممەرسيالاندىرۋ» جوباسى جۇزەگە اسىرىلۋدا. جالپى بۇل جوبانى جۇزەگە اسىرۋ ءۇشىن  2008-2015 جىلدارعا 9 512 ملن. تەڭگە كولەمىندە قاراجات قاراستىرىلعان. بۇل جوبانىڭ نەگىزگى ماقساتى – قازاقستاننىڭ عىلىمي بازاسىن نىعايتۋ، عىلىمنىڭ نارىقپەن بايلانىسىن قامتاماسىز ەتۋ. قازىرگى ۋاقىتتا اتالعان باعىتتا 65 جوبا جۇزەگە اسىرىلىپ كەلەدى. 26 جوبا بويىنشا كەلىسىم-شارتتارعا قول قويىلدى، 18 جوبا نارىققا شىعىپ، 3 ليسەنزيالىق كەلىسىم تىركەلىپ وتىر.

[caption id="attachment_11387" align="alignright" width="467"] سۋرەت nur.kz سايتىنان الىندى[/caption]

– سوڭعى ۋاقىتتارى قازاقستان عالىمدارى بەدەلدى حالىقارالىق عىلىمي جۋرنالدارعا كوپتەپ ماقالا جاريالاپ جاتقانىن بىلەمىز. بۇل عىلىمنىڭ وڭ باعىتتا دامىپ جاتقانىن ايعاقتايتىن قۇبىلىس. ءبىراق ەلىمىزدە عىلىمدى كوممەرسيالاندىرۋ ءىسى اقساپ جاتقانى جاسىرىن ەمەس. عىلىم مەن ءوندىرىستىڭ اراسىن قالاي جاقىنداتۋعا بولادى؟

– عىلىم سالاسى دامۋىنىڭ ماڭىزدى ستراتەگيالىق باعىتى – عىلىمي زەرتتەۋلەردىڭ ناتيجەلەرىن كوممەرسيالاندىرۋ.

جوعارىدا ايتقانىمداي، دۇنيەجۇزىلىك بانكتىڭ قولداۋىمەن «تەحنولوگيالاردى كوممەرسيالاندىرۋ» جوباسى ىسكە اسىرىلۋدا. اتالعان جوبانىڭ شەڭبەرىندە 2014 جىلى 33 جوبا قارجىلاندىرىلدى. ونىڭ ىشىنەن 6 جوبا وندىرىسكە ەنگىزىلدى.

سونىمەن قاتار، «عىلىمي جانە (نەمەسە) عىلىمي-تەحنيكالىق قىزمەتتىڭ ناتيجەلەرىن كوممەرسيالاندىرۋ تۋرالى» زاڭ جوباسى ازىرلەنۋدە. زاڭ جوباسى عىلىمي زەرتتەۋلەردىڭ ناتيجەلەرىن ارتتىرۋعا جانە ولاردى وندىرىسكە ەنگىزۋگە باعىتتالعان.

بۇدان باسقا، ۇلت جوسپارى – «100 ناقتى قادام» شەڭبەرىندە 63،64 قادام عىلىم سالاسىنا باعىتتالعان.

63 قادام بويىنشا «Astana Business Campus» جانە «يننوۆاسيالىق تەحنولوگيالار پاركى» ەكى يننوۆاسيالىق كلاستەر قۇرۋ كوزدەلگەن. بۇل عىلىم مەن ءوندىرىستىڭ اراسىن جاقىنداتۋعا جانە عىلىمي زەرتتەۋلەرگە بيزنەس تارتۋدى قامتاماسىز ەتەدى.

64 قادام بويىنشا جوعارىدا كورسەتىلگەن زاڭ جوباسى بويىنشا جۇمىستار بەلگىلەنگەن. زاڭ جوباسىن قازاقستان رەسپۋبليكاسى پارلامەنتىنىڭ ماجىلىسىنە تامىز ايىندا ەنگىزۋ جوسپارلانىپ وتىر.

عىلىم مەن ءوندىرىس ءوزارا ءجىتى قارىم-قاتىناستا بولمايىنشا، ەل ەكونوميكاسى وركەندەمەيدى. ەلىمىزدىڭ العا قويعان ناقتى ساياساتىنىڭ ءبىرى – عىلىم مەن ءوندىرىستى ۇشتاستىرۋ. بۇل سالادا تالاي جوبالار قولعا الىنىپ، ءار ءتۇرلى مەملەكەتتىك مەكەمەلەر قۇزىرەتى بويىنشا جۇزەگە اسىرىلۋدا.

– اڭگىمەڭىزگە راحمەت!

سۇحباتتاسقان ت. وسكەنباي