گەرمانيانىڭ فەدەرالدىق كانسلەرىمەن كەزدەسۋىندە پرەزيدەنت قاسىم-جومارت توقايەۆ ۋكراينا توڭىرەگىندەگى جاعدايدى رەتتەۋگە بايلانىستى مالىمدەمە جاسادى.
Dalanews.kz ساياسي ساراپشىلاردىڭ وسى باعىتتاعى پىكىرىنە شولۋ جاسادى.
قازاقستان پرەزيدەنتى توقايەۆ قانداي مالىمدەمە جاسادى؟
"اسكەري تۇرعىدا رەسەيدىڭ جەڭىلمەيتىنى انىق. سوعىس بۇدان ءارى ءورشي بەرسە، بارشا ادامزاتقا، ەڭ الدىمەن، رەسەي-ۋكراينا قاقتىعىسىنا تىكەلەي قاتىسى بار مەملەكەتتەرگە سالدارى وتە اۋىر تيەدى. وكىنىشكە قاراي، ىستانبۇل كەلىسىمىن بەكىتۋدەن باس تارتىپ، تاتۋلاسۋعا قول جەتكىزەتىن وڭتايلى مۇمكىندىكتى ۋىستان شىعارىپ الدى. دەگەنمەن بەيبىتشىلىك ورناتۋعا ءالى دە مۇمكىندىك بار. ءتۇرلى مەملەكەتتەردىڭ بارلىق بەيبىت باستامالارىن مۇقيات قاراپ، اسكەري ءىس-قيمىلداردى توقتاتۋ تۋرالى كەلىسىمگە كەلۋ كەرەك. سودان كەيىن تەرريتوريالىق ماسەلەلەردى تالقىلاعان ءجون. بىزدىڭشە، جۇڭگو مەن برازيليانىڭ بەيبىتشىلىك جوسپارى قولداۋعا تۇرارلىق. مەملەكەتتەر باسشىلارى كەلەدى، كەتەدى. ال حالىق، اسىرەسە كورشىلەس حالىقتار بەيبىت ءارى بىر-بىرىمەن ءتۇسىنىسىپ ءومىر ءسۇرۋى كەرەك. قازاقستاننىڭ رەسەيمەن دۇنيە ءجۇزى بويىنشا قۇرلىقتاعى ەڭ ۇزىن شەگەندەلگەن شەكاراسى بار. ءبىزدىڭ ەلدەرىمىز اراسىنداعى ىنتىماقتاستىق ستراتەگيالىق سەرىكتەستىك پەن وداقتاستىق اياسىندا دامىپ كەلەدى. قازاقستاندىقتار ۋكراين حالقى مەن ونىڭ ءتول مادەنيەتىنە شىنايى قۇرمەتپەن قارايدى. قازاقستان مەن ۋكراينا اراسىندا ەشقانداي كەلىسپەۋشىلىك بولعان ەمەس. كييەۆتە ەلشىلىگىمىز ءالى دە جۇمىس ىستەپ جاتىر"، – دەدى قازاقستان پرەزيدەنتى.
اقوردا
رەسەي پرەزيدەنتى پۋتين قانداي جارلىققا قول قويدى؟
رەسەي پرەزيدەنتى ۆلاديمير پۋتين رەسەي ارمياسىنىڭ سانىن 180 مىڭ ادامعا كوبەيتۋ تۋرالى جارلىققا قول قويعانى بەلگىلى بولدى. قۇجات 2024 جىلدىڭ 1 جەلتوقسانىنان باستاپ كۇشىنە ەنەدى. وسىلايشا جارلىققا سايكەس رەسەي ارمياسىنىڭ شتات سانى 2 ميلليون 389 مىڭ ادامعا دەيىن ارتادى، ونىڭ ىشىندە 1 ميلليون 500 مىڭ اسكەري قىزمەتشى بار.
گابرييل گريگوروۆ / رەسەي فەدەراسياسى پرەزيدەنتىنىڭ باسپا ءسوز قىزمەتى
سوڭعى رەت مۇنداي شەشىم 2023 جىلدىڭ جەلتوقسانىندا قابىلداندى، ول كەزدە شتات سانى 2 ملن 209 مىڭنان اسا ادام، ونىڭ ىشىندە 1 ملن 320 مىڭ اسكەري قىزمەتشى دەپ بەكىتىلدى. ال مۇنىڭ الدىندا رەسەي اسكەرى سانى 2022 جىلعى تامىزدا 140 مىڭ ادامعا كوبەيدى.
Global FirePower پورتالىنىڭ مالىمەتتەرى بويىنشا قازىرگى ۋاقىتتا رەسەي ارمياسى اسكەري قىزمەتكەرلەر سانى بويىنشا الەمدە بەسىنشى ورىندا - 1 320 000 ادام. ءپۋتيننىڭ جارلىعى كۇشىنە ەنگەننەن كەيىن ول ءۇندىستان مەن اقش اسكەري كۇشتەرىن باسىپ وزىپ، ەكىنشى ورىنعا تۇراقتايدى. ءبىرىنشى قاتاردا 2 035 000 ساربازى بار اسكەرمەن جۇڭگو تۇر.
رەيتينگتىڭ العاشقى وندىعىندا سولتۇستىك كورەيا، ۋكراينا، پاكىستان، يران، وڭتۇستىك كورەيا جانە ۆەتنام بار.
ساياسي ساراپشىلار پىكىرى قانداي؟
ساياساتتانۋشى قازبەك مايگەلدينوۆ Dalanews.kz-كە وسى ماسەلە توڭىرەگىندە پىكىر ءبىلدىردى.
"كەشە گەرمانيا كانسلەرىمەن كەزدەسۋ كەزىندە مەملەكەت باسشىسى ۋكرايناداعى جاعدايعا قاتىستى پىكىرىن بىلدىرگەن بولاتىن. مەملەكەت باسشىسىنىڭ ايتۋىنشا، ءتۇرلى مەملەكەتتەردىڭ بەيبىت باستامالارىن مۇقيات قاراپ، اسكەري ءىس-قيمىلدى توقتاتۋ تۋرالى كەلىسىمگە كەلۋ كەرەك. ودان كەيىن تەرريتوريالىق ماسەلەلەردى تالقىلاۋعا بولادى دەگەن ءسوز. ءقازىر ەكى جاقتىڭ دا حالقى زارداپ شەگىپ جاتىر. سوندىقتان وسى تۇرعىدان العان كەزدە جۇڭگو نەمەسە برازيليانىڭ بەيبىتشىلىك جوسپارىن قولداۋ قاجەت ەكەنىن ايتىپ وتىر. كەز كەلگەن جانجالدىڭ ەكى مەملەكەت ءۇشىن ەمەس، جاھاندىق قاۋىپسىزدىككە، ەكونوميكاعا اسەر ەتەتىنىن، كەلەتىن سالدارىن الدىن الۋ ءۇشىن ۇسىنىلىپ وتىرعان باستاما. ياعني ديپلوماتيالىق كۇش-جىگەر ارقىلى كەلىسسوزگە كەلۋ.
ەكىنشى ماسەلە رەسەيدىڭ اسكەري كۇشى تۋرالى. رەسەي يادرولىق قارۋدىڭ ۇلكەن ارسەنالىنا يە. الەمدىك قاقتىعىستاردا دا ءتۇرلى ۇزاققا سوزىلعان ءىس-قيمىلداردى جۇرگىزگەن مەملەكەتتەردىڭ ءبىرى. مەملەكەت باسشىسىنىڭ رەسەيدىڭ ەۋرازيا كونتينەنتىندەگى گەوساياسي ىقپالى مەن الەمدەگى جەتەكشى اسكەري دەرجاۆالاردىڭ ءبىرى رەتىندە انىقتاپ كورسەتكەن ويى. ويتكەنى قانشا دەگەنمەن دە بۇل ناقتى دەرەكتەرگە سۇيەنىپ ايتىلاتىن وي. سوندىقتان ەشقانداي استارلى وي، قولداۋ نەمەسە قولداماۋ ماسەلەسىن قاراماعان ءجون. مەملەكەت باسشىسى حالىقارالىق داۋلاردا اگرەسسيا، كۇش قولدانۋ ەمەس، ديپلوماتيالىق جول ارقىلى شەشۋدى قولدايتىن ءوز ۇستانىمىن كورسەتىپ وتىر"، - دەدى ساراپشى.
بەلگىلى ساياساتتانۋشى اسحات قاسەنعاليدىڭ پايىمداۋىنشا، كەلىسسوزدە شولس توقايەۆتان ۋكراينا سوعىسىنا قاتىستى پوزيسياسىن سۇراۋى - تۇسىنىكتى جايت.
"گەرمانيا ۋكرايناعا ەڭ كوپ قارجىلاي ەكونوميكالىق، ساياسي جانە اسكەري كومەك بەرگەن ەلدىڭ ءبىرى. ميلليونعا جۋىق ۋكراين بوسقىنىن قابىلداعان مەملەكەت. سوعان بايلانىستى گەرمانيا باسشىسى بارعان ەلىندە بۇل تاقىرىپتى قوزعايدى. كانسلەردەن تىلشىلەر دە وسى تاقىرىپتى ءجيى سۇرايدى"، - دەدى ساراپشى جەلىدەگى پاراقشاسىندا.
ونىڭ سوزىنشە، توقايەۆ ۋكراينا مەن رەسەي سوعىسىنا قاتىستى بۇرىنعى پوزيسياسىن ايتتى.
"سوعىستا قاراپايىم حالىقتىڭ زارداپ شەگىپ جاتقانىن ايتا كەلە، كەلىسسوز ارقىلى شەشۋ كەرەكتىگىن مالىمدەدى. قازاقستان مەن رەسەي، قازاقستان مەن ۋكراينا اراسىندا بايلانىستىڭ جاقسى ەكەنىن جەتكىزىپ، قانداي دا ءبىر ناقتى پوزيسيانى تاڭدامايتىنىن مەڭزەدى. ەكى ەلدىڭ دە ءبىز ءۇشىن ماڭىزدى
سەرىكتەس ەكەندىگىن ايتتى.
«اسكەري تۇرعىدا رەسەيدىڭ جەڭىلمەيتىنى انىق» دەگەن پىكىر ايتىلدى. بۇل قانشالىقتى راس؟ بۇل ەكى جاقتىڭ قازىرگى كۇيدەگى دەموگرافياسىن، اسكەري ءوندىرىس كەشەنىن، سەرىكتەستەردىڭ كومەك بەرۋىن، ەنەرگەتيكالىق قاۋىپسىزدىگىن سالىستىرىپ ايتىلعان دۇنيە بولسا كەرەك. وكىنىشكە وراي رەسەي اسكەرى ءقازىر دونباسستا العا جىلجۋدا. ۋكراينا اسكەرىنىڭ كۋرسك وبلىسىنا كىرۋى رەسەيدىڭ دونباسستان اسكەرىنىڭ كوپ بولىگىن اكەتۋگە ۇلاسپادى. قازىرگى ساتتە مايدان دالاسىنداعى جاعداي پوزيسيالىق نەگىزگە كوشۋدە جانە «الداعى ساتتە ۋكرايناعا اسكەري كومەك قانشالىقتى بەرىلەدى» دەگەن سۇراق بويىنشا ناقتى جاۋاپ جوق. اقش-تا «پرەزيدەنت حارريس نەمەسە ترامپ بولا ما» دەگەننەن دە وزەكتى، «كونگرەسس كەزەكتى قارجىنى بولە مە، جوق پا» دەگەن سۇراق بار. سوندىقتان اسكەري تۇرعىدان ۋكراينانى قولداۋ جاعى باتىس تاراپىنان ناقتى بولماي، تۇماندى كۇيگە تاعى تۇسۋدە. ال يران مەن كورەيا رەسەيگە ۇزدىكسىز درون، زىمىران جانە سنارياد بەرۋدە. ارينە، مۇنداي ساتتە رەسەيدى اسكەري تۇرعىدان جەڭۋ جايلى ايتۋ قيىن. وكىنىشتى-اق..." - دەيدى ساياساتتانۋشى.
اسحات قاسەنعالي سوعىس بىرتىندەپ ۋشىعىپ جاتقانىن دا ايتىپ قالدى.
"ۋكراينا كۋرسككە كىرىپ، رەسەي ساراپشىلارى «ۇقشۇ قايدا» دەپ زارلاپ ەتتى. ەندى كييەۆ رەسەي اۋماعىن باتىس زىمىراندارىمەن اتقىلاۋعا رۇقسات السا، ماسكەۋدىڭ قارىمتا جاۋابى يادرولىق سىناققا ۇلاسۋى مۇمكىن دەگەن پىكىرلەر ايتىلۋدا. البەتتە، ونداي ساتتە بۇل ەكى ەلدىڭ سوعىسىنان اۋىتقىپ، الەمدىك قاقتىعىسقا قاراي جىلجي تۇسەرى انىق. الىپتار اراسىنداعى قاقتىعىستا وزگەلەر كوپ زيان شەگەدى. ەكونوميكالىق، ساياسي تۇرعىدان.
قازاقستان تاراپى بۇل سوعىستى كەلىسىممەن اياقتاۋ كەرەكتىگىن سوعىس باستالعان كۇننەن بەرى ايتۋدا. ال كەلىسسوز بۇۇ جارعىسىنا ساي بولۋى ءتيىس، ياعني مەملەكەتتەردىڭ اۋماقتىق تۇتاستىعىنا كەپىلدىك بەرۋ ارقىلى بەكەمدەلۋى شارت. بىزگە سول ەكى ەل اراسىنداعى قاقتىعىستا بەيتاراپتىقتى ساقتاپ قالۋ ماڭىزدى"، - دەپ تۇيىندەدى ول.
