دۇنيەجۇزىلىك بانك 2024 جىلدىڭ ءبىرىنشى جارتىسىندا قازاقستاندىقتاردىڭ قارىزى كوبەيگەنىن كورسەتەتىن دەرەكتەر جاريالادى دەپ حابارلايدى Dalanews.kz. قارجى نارىعىن قانشا جەردەن رەتتەۋگە تىرىسقانىمەن، جاعداي ءماز ەمەس بولىپ تۇر. سەبەبى تۇرمىستىق نەسيە الاتىن ادام كوپ، ينفلياسيا شارىقتاپ بارادى، ال پايىز مولشەرلەمەسىنىڭ جوعارى بولعانى ءبىراز وتباسىنىڭ ءال-اۋقاتىنى كەرى اسەر ەتىپ جاتىر.
جىلدىڭ ەكىنشى توقسانى ءتامامدالدى. وسى جارتى جىل ىشىندە قاراپايىم ازاماتتار قارىزىنىڭ جالاقىعا قاتىناسى 47،7 پايىزعا جەتكەن. بۇل شاما سوناۋ 2008-2009 جىلدارداعى كريزيسكە دەيىنگى دەڭگەيدەن اسىپ تۇسكەن. دەمەك، قازاقستاندىقتار كۇن كورىس قامىمەن ءقازىر قارىزدى بۇرىنعىدان بەتەر كوپ الاتىن بولعانىن كورسەتەدى.
سونىڭ ىشىندە تۇرمىستىق نەسيەنىڭ ۇلەسى جوعارى. ءبىر الىپ، ۇزاق قولداناتىن تاۋارلاردى نەسيەگە الاتىندار مەن ديجيتال پلاتفورمالار ارقىلى ايلىققا دەيىن قارىز الا تۇراتىندار قاراسى كوپ. ال ونداي نەسيەلەردىڭ پايىز مولشەرلەمەسى ينفلياسيا دەڭگەيىنەن 3-5 ەسەدەي اسىپ تۇسەدى. سوعان قاراماستان، جۇرت تاۋەكەلگە بەل بۋىپ نەسيە الا بەرەتىن بولىپ تۇر.
بۇعان نە سەبەپ؟
تاۋارلار مەن قىزمەتتەر قۇنى قىمباتتاسا، تۇرعىنداردىڭ الۋعا شاماسى كەلمەۋى مۇمكىن. سوندىقتان كۇن كورۋ ءۇشىن امالسىزدان كرەديت راسىمدەيدى. ودان قالا بەردى پايىز مولشەرلەمەلەرى تىم جوعارى بولعاندىقتان قارىز الاتىنداردىڭ جۇكتەمەسىن اۋىرلاتا تۇسەدى. بۇعان قوسا ازاماتتاردىڭ الاتىن ايلىعى شايلىعى جەتە بەرمەيدى. سەبەبى تۇرعىنداردىڭ تابىسى وتە باياۋ ءوسىپ جاتقانىن كورىپ وتىرمىز. سونىڭ كەسىرىنەن قارىزدارىن ەرتەرەك جابۋعا شاماسى كەلمەي، ول ازداي جاڭاسىن الا بەرەدى. وعان ديجيتال قارجى قۇرالىنىڭ كوبەيگەنى مەن كەي كرەديتورلاردىڭ قولداناتىن ماركەتيڭ ساياساتىن قوسىڭىز. وسىنىڭ ءبارى ونسىز دا كۇيى ناشار حالىققا اسەر ەتپەي قويمايدى.
سالدارى قانداي؟
وسى اتالعان فاكتوردىڭ ءبارى قاتارداعى قاراپايىم قازاقتاندىقتارعا عانا ەمەس، ەكونوميكالىق ينستيتۋتتارعا دا اسەر ەتەدى. ولاي دەيتىنىمىز — تولەنبەگەن قارىز كوبەيگەن سايىن بانكتەردىڭ كرەديت قورجىنى دا ناشارلاي تۇسەدى. سونىمە نبىرگە تۇتىنۋشىلىق بەلسەندىلىكتىڭ دە ءتۇسىپ جاتقانىن ايتا كەتۋ كەرەك. قارىزى وسكەن سايىن تۇرعىندار كەي تاۋار مەن قىزمەتتەردى الماي قويادى. بۇل ەكونوميكالىق وسىمگە اسەر بەرەدى. ءتۇپتىڭ تۇبىندە الەۋمەتتىك جاعداي قيىندايدى. ياعني پروبلەمالىق قارىز الۋشىلارعا سانى ارتسا، بۇل الەۋمەتتىك قاقتىعىستار مەن كەدەيلىككە اكەپ سوعۋى مۇمكىن.
قازاقستاندىقتاردىڭ كرەديتكە بەلشەدەن باتقانىنا رەتتەۋشىلەر مەن قارجى ينستيتۋتتارى ءمان بەرمەسە بولمايدى. ساراپشىلار مۇندايدا كرەديت الۋدى قيىنداتىپ، تۇرعىنداردىڭ قارجى ساۋاتىن ارتتىرۋ كەرەگىن العا تارتادى. سونىمەن بىرگە بالاما قارجى كوزدەرىن دامىتۋ قاجەت دەگەن پىكىر بار. ياعني تۇرمىسى تومەن تۇرعىندارعا ارناپ بانك كرەديتىنىڭ ورنىنا ميكروقارجىلاندىرۋ جانە كووپەراتيۆتەر سياقتى قۇرالدار قوسۋ كەرەك.
