شىنى كەرەك دىنمۇحاممەدپەن سۇحباتتاسۋدىڭ ءساتىن ۇزاق كۇتتىك. دارىندى جاستىڭ ۋاقىتى تىعىز. ۇنەمى ءتۇرلى بايقاۋلاردى ب ا ق سىنايتىندىقتان اسىقتىرمادىق. اقىرى، بۇل ءسات تە كەلىپ جەتتى.
الماتى قالاسىنداعى مەكتەپتەردىڭ بىرىندەگى وقۋشى دىنمۇحاممەد مايلىباي الەمگە ايگىلى عارىش اگەنتتىگى NASA-نىڭ جازعى مەكتەبىندە وقىپ، ءبىلىم العان جالعىز قازاقتىڭ بالاسى.
تاۋكەلگە بەل بۋىپ، الدىنا قويعان ماقساتىنا جەتكەن جاس دارىننىڭ وقيعاسىن ءوز اۋزىنان ەستىسەك.
استرونومياعا دەگەن ماحاببات
مەن الماتى قالاسىنداعى مەكتەپتەردىڭ بىرىندە وقيمىن. ساباقتان بوس ۋاقىتىمدى سپورتپەن، كومپيۋتەر الدىندا ءار ءتۇرلى باعدارلامالارمەن شۇعىلدانۋدى ادەتكە اينالدىرعام.
ءبىراق سوڭعى بىرنەشە جىلدا استرونوميا مەنىڭ ومىرىمدە ەرەكشە ورىن الىپ كەلەدى. ءبىر جاعىنان، استرونوميامەن اينالىسۋ وتە قىزىقتى. اسپانداعى مىڭداعان جۇلدىزداردى باقىلاعان كەزدە ەرەكشە اسەر الامىن.
ەكىنشى جاعىنان، استرونوميا - ەڭ ماڭىزدى فيلوسوفيالىق سۇراقتارعا جاۋاپ بەرۋ ءۇشىن فيزيكا، حيميا، بيولوگيا، كومپيۋتەرلىك مودەلدەۋ جانە ءتىپتى تاريحتى بىرىكتىرۋگە ارنالعان ۇلكەن عىلىم دەپ ويلايمىن.
«ءومىر قايدان پايدا بولدى؟»، «ءبىزدى قورشاعان الەم قالاي پايدا بولدى؟ « «ءبىز عالامدا جالعىزبىز با؟» دەگەن ساۋالدار مەنى قاتتى قىزىقتىرادى. سونىمەن قاتار، استرونوميانى ءىس جۇزىندە قولدانۋ ءبىزدىڭ ءومىرىمىز ءۇشىن ۇلكەن ماڭىزعا يە.
ءدال وسى عىلىمنىڭ ارقاسىندا مىڭداعان سپۋتنيكتەر جەر وربيتالارىندا ۇشىپ، عالامتورعا قوسىلۋدى قامتاماسىز ەتەدى. مۇنىڭ ءبارى ءبىز ءۇشىن ەرتەگى ەمەس پە؟ دەگەن ويعا قالاسىڭ. سوندىقتان مەن تاڭعاجايىپ قۇبىلىسى بار، جۇمباق الەمى بار استرونومياعا قىزىعۋشىلىعىم ەرەكشە اۋدى.
اقيقاتقا اينالعان ارمان
وتكەن جىلى مەن دوسىمنان NASA United Space School، اتتى جازعى مەكتەپ باعدارلاماسى تۋرالى ەستىدىم. NASA- استرونوميا مەن كوسموناۆتيكانىڭ دامۋىنا باعا جەتپەس ۇلەس قوساتىن ەڭ ءىرى عارىش اگەنتتىگى. وسى جىلدىڭ باسىندا مەن وسى باعدارلاماعا قاتىسۋعا ءوتىنىش بەردىم.
رەزيۋمەگە قوسا شاعىن موتيۆاسيالىق حات پەن، رەسپۋبليكالىق جانە قازان، يركۋتسك، پۋششينو جانە ماگەلانگتا (يندونەزيا) قالالارىندا وتكەن حالىقارالىق استرونوميالىق وليمپيادالاردا جەڭىسكە جەتكەن ماقتاۋ قاعازدارىممەن ديپلومداردى، سەرتيفيكاتتاردىڭ كوشىرمەلەرىن قوسا جىبەردىم. ءبىراز ۋاقىت وتكەن سوڭ عارىش اگەنتىگىنەن جاۋاپ كەلىپ، سۇحباتتاساتىنىن جەتكىزدى.
مەنىڭ ومىرىمدەگى العاشقى ماڭىزدى سۇحبات Skype ارقىلى، عارىشكەرمەن جانە NASA وكىلدەرىمەن اعىلشىن تىلىندە ءوتتى. قاتتى قوبالجىعاننان با، سۇحباتتىڭ قالاي تەز وتكەنىن دە بايقاماي قالدىم. ەكى اپتا ۇيقىسىز تۇندەرمەن، كۇلكىسىز كۇندەر بولدى مەن ءۇشىن.
ءبىراق بالا كەزدەگى ارمانىم ورىندالىپ، ءسۇيىنشى حابار دا كەلىپ جەتتى. مەنى NASA-داعى جازعى مەكتەپكە قابىلدادى دەگەن قۋانىشتى جاڭالىق مۇحيت اسىپ كەلىپ جەتكەندە وز-وزىمە سەنە المادىم.
ماعان جازعى مەكتەپكە الدىن-الا دايىندىق رەتىندە جىبەرىلگەن تاپسىرمالاردى ورىنداپ، مەكتەپتىڭ قالعان پاندەرىمەن قاتار شەشتىم.
ءبىراق وتباسىمداعى قارجىلىق جاعداي، قۋانىشىمدى سۋ سەپكەندەي باستى. كوپتەگەن بەلدى كاسىپورىندارعا بارىپ كومەك سۇراۋعا تۋرا كەلدى. ناتيجە بولمادى. مەن "قازاق گەوگرافيالىق قوعامى" ۇيىمىنا حات جازىپ، الدىعا قويعان ماقساتىمدى جەتكىزدىم.
كەلەسى كۇنى مەنى كەڭسەگە شاقىرىپ، كومەكتەسەتىنىن جەتكىزدى. بارلىق ۇيىمداستىرۋشىلىق ماسەلەلەر تەز شەشىلىپ، NASA-دا وقىتۋ مەن ءۇشىن ارمان ەمەس، اقيقاتقا اينالدى.
تالاپتىعا نۇر جاۋار
جازعى دەمالىستا، دالىرەك ايتسام شىلدە ايىندا اقش-قا جول ءجۇردىم. 19 ساعات ۇشاقپەن اسپاندا قالىقتاپ، حيۋستون، تەحاس شتاتىنا تابان تىرەدىم. بىردەن اينالام وزگەرىپ سالا بەردى. ءبىرىنشى كۇننەن باستاپ بارىمەن اعىلشىن تىلىندە سويلەسۋ مەن ءۇشىن ەرەكشە بولدى.
بيىل United Space School مەكتەبىنە 23 ەلدەن 48 ادام قاتىستى، ءار ەلدەن 3 ادامعا دەيىن. قازاقستاننىڭ اتىنان جالعىز ءوزىم.
ءبىرىنشى اپتا نەگىزىنەن ءارتۇرلى ينجەنەرلەرمەن جانە استرونوميامەن كاسىبي اينالىساتىن مامانداردىڭ دارىستەرىن تىڭداۋمەن كەزدەسۋلەردەن تۇردى.
حالىقارالىق عارىش ستانسياسىندا بولعان امەريكاندىق استروناۆت دجەففري ۋيليامسپەن تىكەلەي راديوبايلانىسۇا شىققان كەزدە وتە ەرەكشە سەزىمدە بولدىم. حعس-مەن ەكى جاقتى راديوبايلانىسقا شىعۋ مۇمكىندىگى ومىردە ءبىر رەت بولاتىن تاريحي وقيعا دەپ ەسەپتەيمىن.
وكىنىشكە وراي، ءبىز 8 مينۋت عانا تىلدەسە الدىق. سول اپتادا ءبىز NASA-نىڭ تاعى ەكى عارىشكەرىمەن، حعس-نا ءتورت رەت ۇشقان لەروي چياومەن جانە حعس-قا ەكى رەت ۇشقان نيكول ستوتتپەن كەزدەستىك. ولار وزدەرىنىڭ عارىشقا ساپارىن، سونداعى ماقساتى مەن مىندەتى تۋرالى ايتتى.
اشىق كەڭىستىكتى قالاي سەزىنگەندەرى تۋرالى جەتكىزدى بىزگە. ءدارىس وقىعان باسقا ادامدار بىزگە حعس-نىڭ قۇرىلىمى تۋرالى، ءارتۇرلى جۇيەلەردىڭ جۇمىسى تۋرالى، عارىشكەرلەرگە ميكروگراۆيتاسيا مەن كۇن رادياسياسىنىڭ اسەرى تۋرالى ايتىپ بەردى. مۇنىڭ ءبارى قىزىقتى ءارى پايدالى بولدى.
باعدارلاما بارىسىندا ءبىز ۋنيۆەرسيتەتتە وتكىزىلگەن وتە بەلسەندى زەرتتەۋلەردەن باسقا، ءبىز NASA-نىڭ دجونسون عارىش ورتالىعىنا، ۇلتتىق عارىشتىق بيومەديسينالىق زەرتتەۋ ينستيتۋتىنا، حيۋستوننىڭ جاراتىلىستانۋ عىلىمدارى مۇراجايىنا باردىق.
سوڭعى كۇنى سالتاناتتى جابىلۋ ءراسىمى ءوتتى. بەلگىلى عارىشكەر لۋكا پارميتانو بىزگە ءبىلىمىمىزدى جەتىلدىرگەنىمىز ءۇشىن سەرتيفيكات تابىس ەتتى. اتالعان شارادا از كەم سۇحباتتاسىپ، بەس تىلدە ەركىن سويلەي الاتىنى تاڭ قالدىردى.
ىزدەگەن جەتەر مۇراتقا
ءقازىر مەن الماتى قالاسىندامىن. ادەتتەگىدەي مەكتەپكە بارىپ، قۇرداستارىممەن ارالاسىپ، NASA-دا وتكەن جارقىن ساتتەرىممەن ءبولىسىپ تۇرامىن. سونىمەن قاتار قازاق گەوگرافيالىق قوعامىنىڭ ەرىكتىسى اتاندىم. ساباقتان قولىم ءبىر ءسات بوساعاندا ماتىندەردى اعىلشىن جانە قازاق تىلدەرىنە اۋدارۋعا كومەكتەسەمىن نەمەسە ۋاقىت بەرىلگەن كەزدە جوبالارعا قاتىسامىن.
NASA-نىڭ جازعى مەكتەبىندە وقۋ مەنىڭ ومىرگە دەگەن كوزقاراسىمدى وزگەرتتى.
باعا جەتپەس تاجىريبە جينادىم مول ىلىمگە قول جەتكىزدىم.
ەندى بولاشاعىمدى اەروكوسموستىق ينجەنەرلىك ماماندىعىمەن بايلانىستىرعىم كەلەدى.
مەن ءتىپتى شىمبۇلاقتاعى تامىز جۇلدىزىن مىڭعا جۋىق ادام تاماشالاعان تۇندە عارىش پەن جۇلدىزدار تۋرالى اشىق ءدارىس وقىدىم.
ازىرلەگەن، قۋانىش راحمەتوللا ۇلى
فوتو: esquire.kz سايتىنان الىندى.
