قازاقستان سوڭعى جىلدارى ەكونوميكانىڭ بارلىق سالاسىن سيفرلىق تەحنولوگيالارمەن قامتۋ ءىسىن شىنداپ قولعا الدى. مەملەكەت باسشىسى قاسىم-جومارت توقايەۆ ءوزىنىڭ بيىلعى «ادىلەتتى قازاقستان: زاڭ مەن ءتارتىپ، ەكونوميكالىق ءوسىم، قوعامدىق وپتيميزم» اتتى قازاقستان حالقىنا ارناعان جولداۋىندا جول قۇرىلىسى، ونىڭ ساپاسى ماسەلەسىن قوزعاي وتىرىپ، بۇل سالاعا دا سيفرلىق دامۋ تۇرعىسىنان تىڭ سەرپىن كەرەك ەكەنىن اتاپ ءوتتى. بۇل رەتتە تۇركىستان وبلىسىندا دا جولدار بويىن، ەلدى مەكەندەر اراسىن، اۋىلداردى ينتەرنەتپەن قامتۋدى كوزدەگەن سيفرلاندىرۋ ۇدەرىسى وزگە وڭىرلەردەن كەش قالىپ جاتقان جوق.

بارلىق جولعا قاتىستى اقپارات بولۋى كەرەك

بيىلعى جولداۋدا «ارينە، مۇندا ساننان گورى ساپا ماڭىزدىراق. سول ءۇشىن يننوۆاسيالىق زاماناۋي ادىس-تاسىلدەردى كەڭىنەن قولدانعان ابزال. بۇل جۇمىسقا قوعامدىق باقىلاۋدى كۇشەيتۋ ءۇشىن ءبىرىڭعاي سيفرلىق پلاتفورمانى ىسكە قوسقان ءجون. وندا بارلىق جولدى، سونىڭ ىشىندە، قالا اۋماعىنداعى جولداردى سالۋعا جانە جوندەۋگە قاتىستى اقپارات بولۋى كەرەك.

قازاقستان سيفرلاندىرۋ سالاسىندا قول جەتكىزگەن جەتىستىكتەرىن ەسەلەي تۇسۋگە ءتيىس. «ەلەكتروندى ۇكىمەت» پلاتفورماسىنا جاساندى ينتەللەكت تەحنولوگياسىن بارىنشا ەنگىزۋ قاجەت. قازاقستان جاساندى ينتەللەكتىنى كەڭىنەن قولداناتىن جانە سيفرلىق تەحنولوگيالاردى دامىتىپ جاتقان ەلگە اينالۋعا ءتيىس. بۇل – ۇكىمەتتىڭ باستى مىندەتىنىڭ ءبىرى. پارلامەنت دەپۋتاتتارىن وسى جۇمىسقا اتسالىسۋعا شاقىرامىن»، دەگەن پرەزيدەنت كەلەسى جىلى استانادا جاساندى ينتەللەكت ۇلتتىق ورتالىعىن ىسكە قوسۋ كەرەكتىگىن دە ايتا كەتتى.

مەملەكەت باسشىسى بۇل ورتالىق وقۋشىلار، ستۋدەنتتەر، عالىمدار جانە كاسىپكەرلەر ءۇشىن ءاردايىم اشىق بولاتىنىن دا جەتكىزدى.

تۇركىستاندىقتار ساپالى ينتەرنەتپەن قامتىلىپ جاتىر

سيفرلاندىرۋ ۇدەرىسى ەلىمىزدەگى ۇلكەن ەكونوميكالىق الەۋەتكە يە، حالىق تىعىز ورنالاسقان تۇركىستان وبلىسىندا دا جاقسى جولعا قويىلىپ كەلە جاتىر.

ماسەلەن بيىل شەكارا بويىنداعى جولدار مەن سول ماڭدا ورنالاسقان اۋىلدار جوعارى جىلدامدىققا يە ينتەرنەتكە قوسىلدى.

وسىعان وراي وتكەن ايدا ايماق تۇرعىندارىن جوعارى جىلدامدىقتى ينتەرنەتپەن قامتۋ ماسەلەلەرى قوزعالعان جيىن ءوتتى.

وسى باعىت بويىنشا «قازاقتەلەكوم» اق-نىڭ سەرىكتەسى «OK Telecom» جاۋاپكەرشىلىگى شەكتەۋلى سەرىكتەستىگى مەن تۇركىستان وبلىسى سيفرلاندىرۋ، مەملەكەتتىك قىزمەتتەر كورسەتۋ جانە ارحيۆتەر باسقارماسى وكىلدەرى وسى ماسەلە توڭىرەگىندە ءبىراز كەلىسىمگە كەلدى.

تاراپتاردىڭ كەلىسىمدەرى نەگىزىندە قازىرگى تاڭدا سارىاعاش اۋدانى اۋماعىنداعى دوستىق-2 شەكارا ايماعىنا كىرەتىن ەلدىمەكەندەر جوعارى جىلدامدىقتى ينتەرنەتكە قول جەتكىزدى.

بۇدان بولەك، دەربىسەك، بوستاندىق، ىنتىماق جانە ەڭكەس سىندى اۋىلداردىڭ حالقىن ءۇي جاعدايىنداعى جوعارى جىلدامدىقتى ينتەرنەتپەن قامتۋ جۇمىستارى قولعا الىنىپ جاتىر. وسىنىڭ ارقاسىندا تۇركىستاندىق اۋىلدار تۇرعىندارىن ونلاين فورماتتا وقۋعا، جۇمىس ىستەۋگە جانە زاماناۋي سيفرلىق تەحنولوگيالاردىڭ بارلىق مۇمكىندىكتەرىن پايدالانۋعا بارىنشا جول اشىلىپ وتىر.

ايماقتاعى اۋىلدىق ەلدى مەكەندەردى ساپالى ينتەرنەتپەن قامتۋعا باعىتتالعان جول كارتاسى اياسىندا سارىاعاش اۋدانى اۋماعىندا «Kcell»ء-دىڭ – 5 جانە «Beەline» ۇيالى بايلانىس وپەراتورىنىڭ 16 بازالىق ستانسياسىن ورناتۋ جۇمىستارى اتقارىلىپ جاتىر. دەگەنمەن ەل اراسىنداعى راديوفوبيا ماسەلەسىن جوققا شىعارا امايمىز. سونىڭ سالدارىنان بازالىق ستانسيانى ورناتۋعا تۇرعىندار راديوفوبيانى العا تارتىپ، ەلدى مەكەندەردى تولىققاندى جوسپارلى ءموبيلدى ينتەرنەتپەن قامتۋ ىسىنە كەدەرگى كەلتىرىپ جاتقانى جاسىرىن ەمەس. سوندىقتان ايماق تۇرعىندارىن زاماناۋي جەتىستىككە، الەمدىك تەندەنسياعا نەگىزدەلگەن سيفرلىق دامۋعا بارىنشا تۇسىنىستىكپەن قاراۋعا شاقىرامىز!

بۇگىنگە دەيىن سارىاعاش اۋدانىندا «OK Telecom» بايلانىس جەلىسىنە ىنتىماق اۋىلىنان – 155، بوستاندىقتان – 85، دوستىق-1 جانە دوستىق-2 – 130 ابونەنت، ەڭكەس اۋلىنان – 120، ال دەربىسەك ەلدى مەكەنىنەن 35 ابونەنت قوسىلىپ قويدى.

جاڭا تەحنولوگيالار مەن IT شەشىمدەر

وسى رەتتە وتاندىق جول سالاسىنداعى سيفرلىق دامۋ اياسىندا ەلىمىزدىڭ وزگە دە وڭىرلەرىندە اتقارىلىپ جاتقان جۇمىستارعا دا توقتالا كەتسەك.

ماسەلەن اتىراۋ قالاسىندا «يننوۆاسيالار جانە كادرلار: باتىس قازاقستاننىڭ جول ينفراقۇرىلىمىن دامىتۋ پەرسپەكتيۆالارى» تاقىرىبىنا ارنالعان ايماقتىق سەمينار ۇيىمداستىرىلدى. ءىس-شارانىڭ جوعارى دەڭگەيدە وتۋىنە «قازاقستان جول عىلىمي-زەرتتەۋ ينستيتۋتى» اكسيونەرلىك قوعامى ۇيىتقى بولدى. سەمينارعا رەسپۋبليكانىڭ باتىس وڭىرىندەگى ءتورت وبلىستان شاقىرىلعان سالا ماماندارى سيفرلىق دامۋ باعىتىنداعى تاجىريبەلەرىن ءبولىسىپ، پىكىر الماستى.

سەميناردى اشىپ، العاشقىلاردىڭ ءبىرى بولىپ ءسوز سويلەگەن كولىك ۆيسە-مينيسترى ءساتجان ابلالييەۆ قازاقستانداعى كولىكتىك-ترانزيتتىك الەۋەتتى دامىتۋ ءىس-شارالارى جايلى ايتىپ ءوتىپ، الەمدىك قولدانىستاعى جاڭا تەحنولوگيالار مەن IT شەشىمدەردى ەنگىزۋ ارقىلى كولىك ينفراقۇرىلىمىن جاڭعىرتۋدىڭ ءتيىمدى تەتىكتەرىنە توقتالدى.

سەمينار اياسىندا جول قۇرىلىسىنا قاجەتتى وتاندىق تەحنولوگيالار مەن ماتەريالدار كەڭىنەن تانىستىرىلدى. ولار اتىراۋ مەن ورال قالالارىندا وندىرىلگەن. تانىستىرىلىمدار بارىسىندا وتاندىق تاۋار وندىرۋشىلەردىڭ ءار ايماقتىڭ ەرەكشەلىكتەرىنە قاراي قولدانىلاتىن جول جامىلعىسىنىڭ ساپاسىن ارتتىرۋعا باعىتتالعان جەتىستىكتەرى مەن يننوۆاسيالارى ايرىقشا اتالىپ ءوتتى.

«قازجولعزي» اكسيونەرلىك قوعام عالىمدارىنىڭ ىزدەنىستەرىنىڭ ارقاسىندا ازىرلەگەن تىڭ تەحنولوگيالىق جاڭا ماتەريالدار، ونىڭ ىشىندە قۇم مەن قۇمدى-شاعىل تاستى قوسپاسىنا ارنالعان كاتاليزاتورلار كوپشىلىك نازارىنا ۇسىنىلدى. بۇلاردىڭ يننوۆاسيالىق ارتىقشىلىعى – ماتەريال جولدىڭ مەرزىمىنەن بۇرىن توزباۋىنا سەپتەسەتىن قاسيەتىندە. ماتەريال اۋا تەمپەراتۋراسى +45-تەن -45 گرادۋسقا دەيىن قۇبىلاتىن كليماتتىڭ ەكسترەمالدىق جاعدايىنا ۇشىرايتىن ەلىمىزدىڭ باتىس وڭىرلەرى ءۇشىن تاپتىرماس وزىق تەحنولوگيالىق ءونىم.

كولىكتەگى قاۋىپسىزدىك پەن سيفرلاندىرۋ فورۋمى

الماتى قالاسىندا كولىكتەگى قاۋىپسىزدىك پەن سيفرلاندىرۋ بويىنشا V ەۋرازيالىق فورۋم وتكىزىلدى. بۇل باسقوسۋدا كولىك سالاسىنىڭ ماماندارى قوزعالىس قاۋىپسىزدىگى مەن سيفرلىق تەحنولوگيالاردى ەنگىزۋ ماسەلەلەرىن جان-جاقتى تالقىلادى.

كولىك ءمينيسترىنىڭ ورىنباسارى ءساتجان ابلالييەۆ فورۋمنىڭ اشىلۋىنا بەينەكونفەرەنس بايلانىس ارقىلى قاتىسىپ، فورۋم قاتىسۋشىلارىن ونلاين نەگىزدە قۇتتىقتادى. ۆيسە-مينيسترى ءوز سوزىندە اتالعان ۆەدومستۆونىڭ كولىك سالاسىن سيفرلاندىرۋ باعىتىنداعى ماڭىزدى جوبالارعا توقتالدى.

– ءوتىنىش بەرۋسىز-اق ازاماتتارعا جەڭىلدەتىلگەن جول ءجۇرۋ بيلەتتەرىن اۆتوماتتى تۇردە الاتىن مۇمكىندىك بەرەتىن پرواكتيۆتى فورماتقا كوشىرۋ بويىنشا ءبىراز جۇمىس اتقارىلدى. سونداي-اق جول جابىنىن قورعاۋ شارالارى دا مينيسترلىك نازارىنان تىس قالعان ەمەس. وسى تاراپتا ۆەدومستۆو جەرگىلىكتى اتقارۋشى ورگاندارمەن بىرلەسىپ، جولدارعا تۇسەتىن جۇكتەمەنى باقىلاۋ ماقساتىندا جۇك اۆتوكولىگىنىڭ سالماعىن ولشەيتىن اۆتوماتتاندىرىلعان ستانسيالاردى ورناتۋعا كىرىستى.

بيىل استانا قالاسىنا كىرەبەرىستەردە وسىنداي جەتى ستانسيا ورناتىلدى. الداعى جىلدارى ولاردىڭ سانىن رەسپۋبليكالىق جولداردا 70-كە، وبلىستىق جانە جەرگىلىكتى اۆتودورالاردا 150-گە دەيىن ارتتىرۋ جوسپارلانىپ وتىر، – دەدى ۆيسە-مينيستر.

فورۋمعا قاتىسقان كولىك مينيسترلىگىنىڭ، ۇلتتىق تاسىمالداۋشىلاردىڭ، «KAZLOGISTICS» كولىك قىزمەتكەرلەرى وداعىنىڭ، عىلىمي ۇيىمداردىڭ، كونسالتينگتىك كومپانيالاردىڭ، ينجەنەرلىك جۇيەلەردى وندىرۋشىلەرىنىڭ، سونداي-اق، ءبىلىم بەرۋ جانە كوممەرسيالىق ەمەس مەكەمەلەردىڭ وكىلدەرى قاتىسىپ سالاداعى سيفرلاندىرۋ جوبالارىنىڭ اياق الىسى جايلى پىرىك الماستى. اتاپ ايتساق، اۆتوموبيل جانە تەمىرجول سالالارىنداعى سيفرلاندىرۋ مەن قاۋىپسىزدىكتى، اۋە جانە سۋ كولىگىن دامىتۋدى، جانە دە كولىك-لوگيستيكا سالاسىنا قاجەتتى كادرلار دايارلاۋ ءىسىن تالقىلادى.

ەكى كۇنگە سوزىلعان فورۋم اياسىندا قاتىسۋشىلار ءوزارا تاجىريبە الماسىپ، كولىك ينفراقۇرىلىمىن ودان ءارى دامىتۋعا، تەحنولوگيالاردى جەتىلدىرۋگە قاتىستى شەشىمدەر توڭىرەگىندەگى ۇسىنىستارىن ورتاعا سالدى.

كولىك سالماعىن اۆتوماتتاندىرىلعان ولشەۋ جۇيەسى

ەلىمىزدىڭ كولىك قوزعالىسىنا قاتىستى زاڭنامالارىندا جۇك كولىگىنىڭ سالماقتىق نورمالارىن ساقتاماعانى ءۇشىن قولدانىلاتىن ءتيىستى شارالار مەن سالىناتىن ايىپپۇلدار قاراستىرىلعان. ال بۇگىنگى كولىك ءنوپىرى ارتقان زاماندا مۇنداي شارانى سيفرلىق تەحنولوگيالاردىڭ كومەگىنسىز اتقارۋ ءتىپتى مۇمكىن ەمەس. بۇرىنعىداي ءار جۇك كولىگىن تارازىعا تارتىپ وتىراتىن ۋاقىت جوق. ويتكەنى ەلدەگى جۇك تاسىمالى، ساۋدا-ساتتىق اينالىمى بارىنشا كەدەرگىلەرگە ۇرىنباۋى ءتيىس جانە جول ساپاسى ۇنەمى باقىلاۋدا بولۋى ءتيىس. بۇل – مەملەكەت باسشىسىنىڭ ۇكىمەتتىڭ الدىنا قويعان نەگىزگى تاپسىرمالارىنىڭ ءبىرى.

وسى تاپسىرمانى ورىنداۋ اياسىندا جۋىردا استانا قالاسىنا كىرەتىن نەگىزگى جولداردا اۆتوماتتاندىرىلعان ولشەۋ جۇيەسى ىسكە قوسىلدى. بۇل قۇرىلعىنىڭ اتقاراتىن نەگىزگى فۋنكسياسى – جولداردىڭ بۇزىلۋىنىڭ الدىن الۋ جانە ارتىق سالماقتىڭ كەسىرىنەن بۇلىنۋىنە جول بەرمەۋ. سونداي-اق وزگە دە كولىكتەردىڭ كەدەرگىسىز ءجۇرۋى ءۇشىن نەعۇرلىم قولايلى جاعدايلار جاساۋعا مۇمكىندىك بەرمەك. ال جۇك كولىكتەرى جۇك تاسىمالداۋ كەزىندە بەكىتىلگەن نورمادان اسىرا جۇك ارتقان جاعدايدا جۇرگىزۋشى اكىمشىلىك جاۋاپكەرشىلىككە تارتىلادى.

اۆتوماتتاندىرىلعان ولشەۋ جۇيەلەرى ىسكە قوسىلا سالا كولىكتىك ينسپەكسيا قىزمەتكەرلەرى كوپ ۇزاماي ەرەجە بۇزۋشىلىقتاردىڭ العاشقى فاكتىلەرىن تىركەدى. ياعني جۇرگىزۋشىلەر سالماق پارامەترلەرىن ۇستانباي، زاڭ تالاپتارىنا باعىنباعان. ايتالىق، مۇنداي جاعداي جاقىندا ەلوردانىڭ سىرتىنداعى اينالما جولدا – قىزىلسۋات اۋىلىنىڭ ماڭىندا بولعان. ءبىراز جۇك كولىگىنىڭ جۇرگىزۋشىلەرى كولىگىنە باقىلاۋ شارالارىنىن جۇرگىزۋگە مۇمكىندىك بەرمەي، ينسپەكتورلاردان قاشىپ كەتۋگە ارەكەت جاساعان. سونداي ساتتەردىڭ بىرىندە ءبىر اۋىر جۇك كولىگى ينسپەكسياعا تيەسىلى قىزمەتتىك كولىكتى سوعىپ، مەحانيكالىق زاقىم كەلتىرگەن. سوعان قاراماستان اتالعان جۇك كولىگىنىڭ جۇرگىزۋشى الىسقا ۇزاي الماي قولعا تۇسكەن. ءسويتىپ ۋاقىتشا قاماۋ يزولياتورىنان ءبىر-اق شىعىپ، كولىگى ايىپتۇراققا «قاڭتارىلدى».

قالاي دەسەك تە، قوعام بولىپ جولداردىڭ ساپاسىن قۇرتاتىن ارەكەتتەردەن اۋلاق بولىپ، اسىرەسە جولداردىڭ مەرزىمىنەن بۇرىن توزدىرىپ جىبەرەتىن فاكتور – كولىككە رۇقسات ەتىلگەن ماسسادان ارتىق جۇك تيەۋدى توقتاتۋىمىز كەرەك. قازىرگى سيفرلىق تەحنولوگيانىڭ ارقاسىندا ارتىق جۇك سالماعىن جاسىرىپ قالۋ ءتىپتى مۇمكىن ەمەس. جوعارىدا ايتىپ وتكەن شارالار كولىك جولدارىنىڭ ۋاقىنان بۇرىن ءبۇلىنىپ، ەرتە توزۋىن بولدىرماۋعا، سونداي-اق سالماعى اۋىر جانە كولەمى ءىرى كولىك قۇرالدارىن قالت جىبەرمەي قاداعالاپ وتىرۋعا جاعداي تۋعىزادى.

بۇل اۆتوماتتاندىرىلعان جۇيە وسى جىلدىڭ قىركۇيەك ايىنان بەرى جۇمىس ىستەپ تۇر. نىساناعا ىلىنگەن كولىكتىڭ سالماعى شامادان تىس ەكەنى انىقتالسا، جۇيە اۆتوماتتى تۇردە فوتوفيكساسيا جاساپ الادى. سوسىن تىركەلگەن اقپارات كولىك دەرەكقورىنىڭ اقپاراتتىق-اناليتيكالىق جۇيەسىنە تۇسەدى. وسى ارقىلى كولىك كوميتەتى ءۇشىن سالماق نورمالارىنان اسىپ كەتكەن قۇقىق بۇزۋشىلىقتار تۋرالى حابارلامالاردى جەدەل الۋعا مۇمكىندىك تۋىپ وتىر.

اۆتوماتتاندىرىلعان ولشەۋ جۇيەسى ەلورداعا پاۆلودار، قاراعاندى، قوستاناي، كوكشەتاۋ، قوسشى قالالارى، سونداي-اق قاراوتكەل جانە مالوتيموفەيەۆكا كەنتتەرى باعىتىنان نەگىزگى كىرەبەرىستەردە ورناتىلدى.

– ساراپتاماعا سايكەس، اۋىر جۇك كولىكتەرى قولدانىستاعى نورمادان 1،5-2 ەسە ارتىق جۇك تاسىمالدايتىنى بەلگىلى بولىپ وتىر. ياعني نورما بويىنشا 25 توننا جۇك ارتۋعا رۇقسات ەتىلسە، قازىرگى تاڭدا 35-40 تونناعا جۇك تيەگەن كولىكتەر تىركەلدى. كولىك مينيسترلىگى استانا اكىمشىلىگىمەن بىرلەسكەن ارنايى اۆتوماتتاندىرىلعان ولشەۋ جۇيەلەرىن ورناتۋ باعىتىنداعى جۇمىستى 2023 جىلدىڭ باسىندا-اق قولعا العان. ولار قالاعا كىرەبەرىس جولدارداعى 7 نۇكتەدە قوسىلعان.

سونىمەن قاتار استانا توڭىرەگىندەگى وتىزعا جۋىق كارەردەن ماتەريال الاتىن 6300 اۋىر جۇك ساموسۆال كولىگى بار ەكەنى انىقتالدى. وسىنداي اۆتوماتتاندىرۋ جۇيەسىن ەنگىزىپ، سيفرلاندىرۋ ۇدەرىسى ارقىلى جۇمىس تيىمدىلىگىن ارتتىرۋداعى باستى كوزدەگەنىمىز – بار جولداردى كۇتىپ ۇستاپ، مەزگىلسىز بۇزىلۋىنا جول بەرمەۋ، – دەيدى كولىك مينيسترلىگى اۆتوموبيل كولىگى جانە كولىكتىك باقىلاۋ كوميتەتىنىڭ ءتوراعاسى التاي ءالى.

ودان بولەك، مامانداردىڭ ايتۋىنشا بۇل جۇيە سالاداعى سىبايلاس جەمقورلىق سيپاتىنداعى تاۋەكەلدەردى مەيلىنشە ازايتۋعا جانە ادامي فاكتوردى ارالاستىرماۋعا مۇمكىندىك بەرەدى. ەندىگى مەجە – جىل سوڭىنا دەيىن وسى جۇيەنى ەلىمىزدىڭ وزگە دە وڭىرلەرىنە ەنگىزۋ بولىپ وتىر.