بۇگىندە شىعىس قازاقستانداعى مەكتەپتەردىڭ جارتىسىنان استامى، ياعني، 57 پايىزى شاعىن جيناقتى ءبىلىم ورداسى سانالادى. مۇنداي مەكتەپتەر نەگىزىنەن اۋىلدىق جەرلەردە ورنالاسقانىن ەسكەرسەك، الىس-جاقىنداعى ۇلكەندى-كىشىلى ەلدى مەكەندەردىڭ احۋالى مۇشكىل ەكەنىن تۇسىنەمىز.
جالپى، اۋىل حالقىنىڭ ءال-اۋقاتىن قالاي ارتتىرۋعا بولادى؟ ول ءۇشىن ەڭ الدىمەن ءاربىر اۋىلدىق وكرۋگتىڭ ءوز الەۋمەتتىك-ەكونوميكالىق دامۋ جوسپارى بولۋى كەرەك. شىعىس قازاقستانعا جۇمىس ساپارىمەن كەلگەن ەل پرەمەر-مينيسترىنىڭ كەڭەسشىسى ەرالى توعجانوۆ وسىلاي دەدى.
ساپارى بارىسىندا ۇكىمەت باسشىسىنىڭ كەڭەسشىسى وڭىردەگى «اۋىل اماناتى» جوباسى بويىنشا اتقارىلىپ جاتقان جۇمىستارمەن تانىسىپ، وسى جوبانى جۇزەگە اسىرۋ جونىندە كەڭەيتىلگەن ءماجىلىس وتكىزدى.
شقو اكىمى ەرمەك كوشەربايەۆتىڭ قاتىسۋىمەن وتكەن القالى جيىن بارىسىندا بايانداما جاساعان ەرالى توعجانوۆ ايماق تۇرعىندارىنىڭ الەۋمەتتىك-ەكونوميكالىق جاعدايى اۋىل شارۋاشىلىعىنا تىكەلەي بايلانىستى ەكەنىن، سوندىقتان مال شارۋاشىلىعىمەن قاتار، وزگە دە سالالاردى دا نازاردان تىس قالدىرماۋ كەرەكتىگىن ايتتى. سونداي-اق، ماجىلىسكە قاتىسقان بەيىندى باسقارمالار مەن اۋىلدىق وكرۋگ اكىمدەرىنە جوبانى تالاپقا ساي ىسكە اسىرۋدى تاپسىردى.
ماجىلىسكە ءتوراعالىق ەتكەن ءوڭىر باسشىسى «اۋىل اماناتى» جوباسىنىڭ وبلىس ءۇشىن ماڭىزى زور ەكەنىن جەتكىزدى. سول سەبەپتى، قازىرگى ۋاقىتتا بۇل باعىتتا ايتارلىقتاي جۇمىس جۇرگىزىلۋدە ەكەنىن ايتتى.
ايتا كەتەيىك، 2023 جىلى «ەرتىس» الەۋمەتتىك كاسىپكەرلىك كورپوراسياسى» اق شىعىس قازاقستانداعى سەنىمدى وكىل رەتىندە «اۋىل اماناتى» مەملەكەتتىك باعدارلاماسى شەڭبەرىندە جالپى سوماسى 1 ميلليارد 535 ميلليون تەڭگەنىڭ 213 شاعىن نەسيەسىن بەرگەن. ناتيجەسىندە 12 اۋىل شارۋاشىلىق وندىرىستىك كووپەراتيۆتەرى جالپى سوماسى 309،6 ميلليون تەڭگەنىڭ جەڭىلدەتىلگەن نەسيەسىن العان. ونىڭ ىشىندە جاڭادان جەتى كووپەراتيۆ قۇرىلسا، بۇرىننان ىستەپ تۇرعان بەس كووپەراتيۆ شارۋاشىلىعىن كەڭەيتكەن. سونداي-اق، 201 جەكە كاسىپكەر مەن شارۋا قوجالىقتار قاراجات العانى، ولارعا بەرىلگەن نەسيەنىڭ جالپى سوماسى 1 ميليلارد 225،5 ميلليون تەڭگەگە جەتكەنى بەلگىلى بولدى.
ايماقتا باعدارلاما اياسىندا 235 جۇمىس ورنى قۇرىلعان. ءبىر نەسيەنىڭ ناقتى ورتاشا سوماسى 7،2 ميلليون تەڭگە شاماسىندا. «ەرتىس» اكك» اق وبلىستىق اۋىل شارۋاشىلىعى باسقارماسىمەن بىرلەسىپ، قارىزداردىڭ ماقساتتى پايدالانىلۋىنا مونيتورينگ جۇرگىزىپ، تەكسەرىپ شىققان.
بەلگىلى بولعانداي، باعدارلامانى جەتىلدىرۋ ماقساتىندا «ەرتىس» اكك» اق تاراپىنان وتىنىمدەردى قابىلداۋ ءۇشىن ەلەكتروندىق پورتال ازىرلەنگەن. كورپوراسيادان حابارلاعانداي، ەلەكتروندىق پورتال الەۋەتتى قارىز الۋشىلاردىڭ جوبالارىن قاراۋ پروسەسىندە اشىقتىق پەن قولجەتىمدىلىكتى قامتاماسىز ەتىپ، ءوتىنىم قابىلداۋدى الدەقايدا وڭتايلى ەتە تۇسپەك.
جالپى، بيىل شىعىس وڭىرىنە اتالمىش باعدارلاما اياسىندا 5 ميللياردتان استام تەڭگە مولشەرىندە قاراجات بولىنەدى دەپ كۇتىلۋدە.
وبلىستا ارنايى سكرينينگ وتكىزىلىپ، ونىڭ ناتيجەسى بويىنشا «اۋىل اماناتى» باعدارلاماسىن 2024 جىلى جۇزەگە اسىرۋ بارىسىندا اۋداندار مەن اۋىلدىق وكرۋگتەردىڭ ماماندانۋى، ازىق-تۇلىك قاۋىپسىزدىگىن قاماتاماسىز ەتۋ باعىتتارىنا باسىمدىلىق بەرىلمەك. سكرينينگ كورسەتكەندەي، بيىل وبلىس كولەمىندەگى نەسيەگە دەگەن قاجەتتىلىك 5 631،2 ميلليون تەڭگەنى قۇراعان. جالپى، اعىمداعى جىلى ءبىر مىڭ جوبانى جۇزەگە اسىرا وتىرىپ، 1 059 جۇمىس ورنىن اشۋ كوزدەلىپ وتىر.
– جەرگىلىكتى ءىرى كومپانيالاردىڭ باسشىلارىمەن كەزدەستىك. كاسىپكەرلەر ءجۇز اۋىلعا ءجۇز باس ءىرى قارا مالىن بەرۋگە كەلىسىپ وتىر. بۇل – تاماشا باستاما. سونداي-اق جەرگىلىكتى باسقارما باسشىلارى وبلىستىڭ 27 اۋىلىندا اتاۋلى الەۋمەتتىك كومەك الاتىنداردىڭ سانى ازايعانىن ايتۋدا. بۇعان قوسا 24 ەلدى مەكەندە جۇمىسسىزدىق جويىلعانى بەلگىلى بولدى. مۇنىڭ ءبارى «اۋىل اماناتى» جوباسىنىڭ دا جەمىسى دەپ بىلەمىن.
ارينە، جوبانىڭ اۋقىمدىلىعىن كورۋ ءۇشىن ءبىراز ۋاقىت قاجەت بولاتىنى انىق. ماسەلەلەر دە جوق ەمەس. بۇگىن كۇن تارتىبىنە كووپەراتيۆتەر ماسەلەسىن شىعاردىق. جالپى، اۋىلىمىزدى ساقتاپ قالامىز، قالپىنا كەلتىرەمىز دەسەك، سول ەلدى مەكەندەردىڭ ءارقايسىسىنىڭ الەۋمەتتىك-ەكونوميكالىق دامۋ جوسپارىن ازىرلەۋ ماسەلەسىنە دەن قويۋىمىز قاجەت.
بۇل ءىستى مينيسترلىك نە جاۋاپتى باسقارما ەمەس، جەرگىلىكتى اۋىلدىق وكرۋگتىڭ باسشىلىعى قولعا الۋعا ءتيىس. وسى ارقىلى بىرنەشە پروبلەمانى شەشۋگە بولادى. اتاپ ايتساق، اۋىلداعى جۇمىسسىزدىقتى جويۋعا، اتاۋلى الەۋمەتتىك كومەك الاتىندار سانىن بارىنشا ازايتۋعا جانە حالىقتىڭ ءال-اۋقاتىن، بىلايشا ايتقاندا تابىسىن ارتتىرۋعا جاعداي جاسالماق، – دەيدى ەرالى توعجانوۆ.
«اۋىل اماناتى» – حالىقتى تۇراقتى جۇمىسپەن قامتاماسىز ەتۋ، اۋىل الەۋەتىن ءتيىمدى پايدالانۋ ارقىلى اۋىل ەكونوميكاسىن جانە حالىقتىڭ ءومىر ءسۇرۋ دەڭگەيىن كوتەرۋگە زور مۇمكىندىكتەر بەرەتىن جوبا. دەگەنمەن، قازىرگى ۋاقىتتا حالىقتى جۇمىسپەن قامتۋ، ىشكى ميگراسيالىق ماسەلەلەر، ازىق-تۇلىكپەن قامتاماسىز ەتۋ سالالارى اقساڭداپ تۇرعانىن جەتكىزگەن پرەمەر-مينيستردىڭ كەڭەسشىسى ەرالى توعجانوۆ جاۋاپتى ورگاندارعا وسى تۇرعىداعى جۇمىستاردى جۇيەلەندىرۋ كەرەكتىگىن ايتتى.
ايتا كەتەيىك، شىعىس قازاقستانعا ساپارى اياسىندا ۇكىمەت باسشىسىنىڭ كەڭەسشىسى وبلىس ورتالىعىنىڭ ىرگەسىندەگى گلۋبوكوە مەن ۇلان اۋداندارىنا دا بارىپ، «اۋىل اماناتى» جوباسى ارقىلى نەسيە العان ءبىرقاتار ازاماتتىڭ كاسىبىمەن تانىسىپ قايتتى.
