جاڭا جىلدىڭ باسىنان باستاپ اقش رەسەيدىڭ مۇناي-گاز سەكتورىنا بىرنەشە جاڭا سانكسيا باعىتتاپ جىبەردى. ساراپشىلار ونىڭ اسەرى باسقالارىنان قاراعاندا الدەقايدا اسەرلى ءارى قۋاتتى ەكەنىن ايتۋدا. وسى شەكتەۋلەردىڭ قازاقستانعا ىقتيمال سالدارىن انىقتاۋ ءۇشىن LS ماماندار پىكىرىن ءسۇراپ-بىلىپ كورىپتى. ونىڭ اۋدارماسىن سول كۇيىندە ءوز نازارلارىڭىزعا ۇسىنىپ وتىرمىز، دەپ جازادى Dalanews.kz.
بايدەننىڭ "كەتەراياعى"
AERC باسقارۋشى ديرەكتورى ەۆگەنيا پاكتىڭ ايتۋىنشا، 10 قاڭتاردا ەنگىزىلگەن شەكتەۋلەر – اقش پرەزيدەنتى دجو بايدەننىڭ قىزمەتتەن كەتەر الدىنداعى وزگەلەرگە كورسەتكەن "كەتەراياعى" (كەتەراياق – جۋۋ، سىيى) ىسپەتتى. باستىسى، امەريكالىق سانكسيالاردان رەسەي مەن ۋكراينا اراسىنداعى قاقتىعىس قىزعان تۇستا - ءۇش جىل بۇرىن كۇتىلگەن دەڭگەي وسىلايشا ءبىرىنشى رەت يگەرىلدى.
ونىڭ سوزىنشە، بۇل سانكسيالاردىڭ ەرەكشەلىگى – رەسەيدىڭ مۇناي-گاز سالاسىمەن تىكەلەي نەمەسە جاناما بايلانىسى بار كەز كەلگەن شەتەلدىك ۇيىمداردىڭ دا شەكتەۋ شارالارىنىڭ "تىرناعىنا" ىلىنۋىندە.
پاك اتاپ وتكەندەي، اقش-تىڭ شەتەلدىك اكتيۆتەردى باقىلاۋ باسقارماسى (OFAC)، ازىرگە كاسپيي قۇبىر كونسورسيۋمىنا (كقك)، "تەڭىزشيەۆرويل" جوباسىنا جانە "ساحالين-2" جوباسىنا تيىسپەي وتىر. ولارعا قاتىستى 2025 جىلدىڭ 28 ماۋسىمىنا دەيىن قولدانىسقا يە ارنايى ليسەنزيا قاراستىرىلعان. ەسەسىنە، الدىن الا تىزىمگە "گازپرومنەفتتىڭ" قازاقستانداعى ەنشىلەس كومپانياسى ەنگەنى بەلگىلى بولىپ وتىر.
"بۇل تۇجىرىمدار ءالى دە ناقتىلانۋى مۇمكىن. ءبىراق قازىرگى احۋالدا اقش رەسەيدىڭ ەنەرگەتيكا سەكتورىمەن جۇمىس ىستەيتىن كەز كەلگەن ىنتىماقتاستىقتىڭ جولىن جاۋىپ، قوسارلاس سانكسيالارمەن قورقىتىپ-ۇركىتۋدە"، – دەپ تۇسىندىرەدى ساراپشى.
سانكسيانىڭ تەڭگە باعامىنا اسەرى
پاكتىڭ پىكىرىنشە، بۇل وقيعالار USD/KZT جۇبىنا ەكىۇشتى اسەر ەتۋى ىقتيمال.
ءبىر جاعىنان، رەسەيگە قارسى سانكسيالار مۇناي باعاسىن ءوسىردى: 82 دوللارعا جەتكەن. بۇل، ءوز كەزەگىندە، تەڭگەنىڭ نىعايۋىنا وڭ ىقپال ەتۋى كەرەك.
ەكىنشى جاعىنان، قازاقستاننىڭ شيكىزات ساۋداسى كۇردەلەنە ءتۇسۋى مۇمكىن (لوگيستيكالىق جاعىنان).
"وسى جاعىنان العاندا، باعادان ۇتقانىمىزبەن، مۇنايدى سىرتقا تاسىمالداۋدا ۇستەمەلەنەتىن قوسىمشا شىعىندار بۇل رەتتەگى پايدامىزدى "جەپ" قويادى. سوندا بۇل سانكسيالار ۇلتتىق ۆاليۋتانىڭ السىرەۋ فاكتورىنا اينالا الاتىنىن بىلدىرەدى"، – دەيدى مامان.
1 اقش دولارىنىڭ 600 تەڭگە بولۋى ەكىتالاي
ساراپشى "2025 جىلى 1 اقش دوللارى 600 تەڭگەگە دەيىن قىمباتتايدى" دەگەن بولجامدارعا قوسىلمايدى. ونىڭ ايتۋىنشا، مۇنداي قاتەر الەمنىڭ جاڭا پاندەميامەن بەتپە-بەت كەلگەن جاعدايىندا عانا تۋىنداۋى مۇمكىن.
"قايتالاي ايتامىن: قازىرگى سانكسيالاردىڭ قازاقستانعا اسەر، ازىرشە ونشا ەمەس. ەكسپورتقا قاتىستى ءالى دە اشىق كوزدەر بار، ال مۇناي باعاسى ءوسىپ كەلەدى. بۇل ارادا ەنەرگەتيكا مينيسترلىگىنىڭ سانكسيالاردىڭ ەلدىڭ مۇناي-گاز سەكتورىنا ىقپالىن ازايتۋ بويىنشا قانداي جۇمىس جۇرگىزەتىنى دە ۇلكەن ءرول وينايدى. ال دونالد ترامپتىڭ 20 قاڭتارداعى يناۋگۋراسياسىنان كەيىن قانداي قادامدارعا باراتىنى – باستى ماسەلە. تەڭگەگە شاققاندا دوللار باعامىنداعى وزگەرىسى اقش ۆاليۋتاسىنىڭ قانشالىقتى كۇشەيەتىنىن نەمەسە السىرەيتىنىن سول كەزدە ناقتى كورسەتەدى"، – دەپ تۇسىندىرەدى پاك.
اقپان ايىنداعى سالىق كەزەڭى
ەۆگەنيا پاك اقپانداعى سالىق كەزەڭى تەڭگەگە دەگەن سۇرانىستى، ادەتتە ارتتىرىپ، ۇلتتىق ۆاليۋتانى نىعايتۋعا ىقپال ەتەتىنىن ايتادى.
"سوندىقتان مەنىڭ جەكە بولجامىم بويىنشا، 2025 جىلدىڭ ءبىرىنشى توقسانىندا (I توقسان) USD/KZT باعامى 500-530 تەڭگە ارالىعىندا ساقتالادى دەپ ويلايمىن"، – دەيدى ول.
پاك تەڭگە باعامىن قولدان باسقارۋ سەنارييىنە كوشۋ مۇمكىن ەمەس دەپ سانايدى.
"اقشا-نەسيە ساياساتى مەن ۆاليۋتا رەجيمى كەرىگە كەتەدى دەپ ويلايمىن. ءبىز اقشا-كرەديت ساياساتى مەن ۆاليۋتا رەجيمىن ۇزاق ۋاقىت بويى دامىتىپ كەلەمىز. قازىرگى جوعارى ءدۇدامالدىلىق جاعدايىندا ونى قايتادان شەگەندەلگەن جۇيەگە كوشىرۋ قىمباتقا تۇسەدى ءارى ءتيىمسىز قادام بولادى. مۇنداي وزگەرىستەر نارىقتىق ەكونوميكاعا قايشى دەپ ەسەپتەيمىن. ەكونوميكامىزدىڭ سىرتقى سوققىلارعا بەيىمدەلۋىنە مۇمكىندىك بەرۋىمىز كەرەك، وندا دا باعا، ۆاليۋتالىق باعام سياقتى نومينالدى كورسەتكىشتەردىڭ وزگەرۋى ارقىلى"، – دەپ ءسوزىن تۇيىندەيدى پاك.
دوللارعا دەگەن سۇرانىستىڭ ارتۋى
قازاقستان قارجىگەرلەرى قاۋىمداستىعىنىڭ (ققق) باس ساراپشىسى رامازان دوسوۆتىڭ ايتۋىنشا، وسى اپتانىڭ باسىنان بەرى ىشكى ۆاليۋتا نارىعىندا دوللارعا دەگەن سۇرانىس ءوسىپ جاتىر، ال بۇل جاڭا جىلدىڭ باسى ءۇشىن، ادەتتەگىدەن تىس قۇبىلىس. ول مۇنى 10 قاڭتاردا جاريالانعان رەسەيگە قارسى سانكسيالارعا قاتىستى نارىقتىڭ رەاكسياسىمەن بايلانىستىرادى.
ونىڭ سوزىنشە، نارىق ويىنشىلارى ءقازىردىڭ وزىندە رەسەيگە كىرىس اعىنىنىڭ تومەندەۋىن جانە ءرۋبلدىڭ ودان ءارى قۇنسىزدانۋىن ەسەپكە الۋدا. مىسالى، Goldman Sachs-تىڭ باعامى بويىنشا، 2024 جىلى شەكتەۋلەردىڭ اياسىنداعى كەمەلەر تاۋلىگىنە 1،7 ملن باررەل مۇناي تاسىمالداعان، بۇل رەسەيدىڭ مۇناي ەكسپورتىنىڭ 25%-ىن قۇرايدى.
تەڭگەنىڭ رۋبلگە تاۋەلدىلىگى
"ەاەو ەلدەرىنىڭ تىعىز ەكونوميكالىق بايلانىسىن ەسكەرسەك، اتاپ ايتقاندا، رف تاۋارلارىنىڭ قازاقستانعا يمپورتىنىڭ (2024 جىلدىڭ 11 ايىندا رف-دان قازاقستانعا تاۋار يمپورتى 29،8%-عا وسكەن)، سونداي-اق ترانزيتتىك وپەراسيالاردىڭ دا ءوسۋى ەسەبىنەن تەڭگەنى رۋبلگە بايلانىستىرا باعالاۋ ارتتى جانە بۇل 2024 جىلدىڭ سوڭىندا ايرىقشا بايقالدى"، - دەيدى ول.
ساراپشىنىڭ ايتۋىنشا، ەركىن قوزعالىس رەجيمىندەگى ايىرباس باعامى جاعدايىندا باعام وزگەرىسىنىڭ قانداي دا ءبىر شەگىن قاراستىرمايدى. سوندىقتان قوس تاراپتا دا قىسقا مەرزىمدە ۇلكەن اۋىتقۋلار بولىپ تۇرۋى مۇمكىن.
دەگەنمەن ول مۇناي باعاسىنداعى ەلەۋلى وزگەرىستەر مەن باسقا دا گەوساياسي وقيعالار بولماعان جاعدايدا تەڭگەنى تۇراقتاندىرۋعا اسەر ەتەتىن بىرنەشە فاكتور بارىن ايتادى:
- ۇلتتىق قوردان شەتەل ۆاليۋتاسىن جوعارى كولەمدە كونۆەرتاسيالاۋ؛
- كۆازيمەملەكەتتىك سەكتوردىڭ ەكسپورتتىق تۇسىمدەرىن مىندەتتى تۇردە ساتۋدى قايتا ەنگىزۋ؛
- نارىقتاعى تەڭگە تۇرىندەگى بوس وتىمدىلىكتى الىپ قويۋ (ءقازىر 8 ترلن تەڭگەگە جەتتى)؛
- شيكىزات باعاسىنىڭ ءوسۋى؛
- قاتاڭ اقشا-كرەديت ساياساتى.
"بۇعان قوسا، جىلدىڭ باسىندا ماۋسىمدىق تۇرعىدا ساۋدا بالانسىنىڭ وڭ سالدوسى ءوسىپ، قىزمەت بالانسىنداعى احۋال وڭالادى جانە وتكەن جىل ءۇشىن ءىرى سالىقتىق تولەمدەر اۋدارىلادى. بۇل دا تەڭگەنى قولداۋعا سەپ بولاتىن فاكتورلار"، - دەيدى ساراپشى.
جالپى، دوسوۆتىڭ پىكىرىنشە، "ۆاليۋتالىق رەجيمدى وزگەرتۋ تەڭگە باعامىنا تۇسكەن فۋندامەنتالدى قىسىمدى باياۋلاتا المايدى، سەبەبى بۇل ءۇشىن قازاقستان ەكونوميكاسىنىڭ شيكىزات مودەلىنەن الشاقتاپ، ءارتاراپتانعان قۇرىلىمعا كوشكەنى ماڭىزدى".
بۇعان دەيىن سايتىمىزدا "قازاقستاندا جۇڭگو اقشاسىنا سۇرانىس كۇرت ارتقان. ساراپشىلار بۇل قانداي ءقاۋىپتى بىلدىرەتىنىن ايتتى" دەگەن ماقالا جاريالانعان بولاتىن. وندا جۇڭگو اۆتوكولىكتەرى، قىتايلىق ماركەتپلەيستەگى تاۋارلاردىڭ قىمباتتاۋ ىقتيمالدىلىعى بولجانادى.
