«حاق نازار» قورى «رەسپۋبليكالىق پسيحيكالىق دەنساۋلىق عىلىمي-پراكتيكالىق ورتالىعىمەن» بىرلەسىپ، رەسپۋبليكا بويىنشا اۋقىمدى زەرتتەۋ جۇرگىزىپ، قۇمار ويىندارعا تاۋەلدىلەردىڭ سانىن انىقتاماقشى.
– دۇنيەجۇزىلىك دەنساۋلىق ساقتاۋ ۇيىمىنىڭ اۋرۋ كارتاسىنا كىرگەنىمەن، قۇمار ويىندارعا تاۋەلدىلىككە قاتىستى قازاقستاندا ەشقانداي ستاتيستيكا جۇرگىزىلمەيدى.
جىل سوڭىنا دەيىن ءبىز زەرتتەۋىمىزدى اياقتاۋدى جوسپارلاپ وتىرمىز، وندا ەلدەگى لۋدوماندار سانىن، ولاردىڭ ءپسيحوتيپىن، ەڭ باستىسى اۋرۋدىڭ سەبەپتەرىن كورگىمىز كەلەدى. بىزدە بۇل ماسەلەنى شەشۋدىڭ ناقتى جولدارى، سوعان سايكەس ۇسىنىستار دا بار، – دەپ اتاپ ءوتتى سپيكەر.
قوعام بەلسەندىسىنىڭ ايتۋىنشا، قۇمار ويىندارعا تاۋەلدىلىك الەۋمەتتىك قانا ەمەس، ەكونوميكالىق سالدارى دا بار ماسەلە. ماسەلە زاردابىنا كوپ جاعدايدا لۋدومانداردىڭ جاقىندارى شالدىعادى. مىسالى، اتا-اناسى، جۇبايى، تۋىستارى قارىزدى جابۋ ءۇشىن نەسيە الادى.
وسىعان بايلانىستى قوعام قايراتكەرلەرى بۋكمەكەرلىك كەڭسەلەردى دە جاۋاپقا تارتۋعا شاقىرادى. ماسەلەن، ولار جەكە تۇلعالاردىڭ جانە ولاردىڭ شوتتارىنىڭ ەسەبىن جۇرگىزۋى كەرەك، ءارى ول جونىندە لۋدومانداردىڭ تۋىستارى مەن دوستارىنا حابارلاۋى كەرەك. ال بۋكمەكەرلىك كەڭسەلەردى جابۋ تۋرالى ۇسىنىستار ماسەلەنى شەشپەيدى، دەيدى مامان.
– بىزدە ورتاشا قارىز تۋرالى اقپارات جوق. ءقازىر قۇمار ويىنداردىڭ ەلدىڭ ەكونوميكالىق جانە الەۋمەتتىك ءال-اۋقاتىنا قانشالىقتى نۇقسان كەلتىرەتىنى تۋرالى ناقتى اقپارات جوق.
سونىمەن قاتار، قۇمار ويىندارعا تاۋەلدىلىك ەمى جوق اۋرۋ ەكەنىن اتاپ وتكىم كەلەدى. بۇل وتباسىلىق ەكوجۇيەنىڭ اۋرۋى. ءبىز نە ۇسىنامىز؟ قازاقستاندا بۋكمەكەرلىك كەڭسەلەر قاۋىمداستىعى بار.
ءاربىر بۋكمەكەرلىك كەڭسەدە ويىنشىلار تۋرالى مالىمەتتەر بازاسى بار. ولار قانشا اقشا سالدى، قانشا جوعالتتى دەگەن مالىمەتتى جاقسى بىلەدى. بەلگىلى ءبىر سومانى الايىق، ءۇش ورتاشا جالاقى، مىسالى، 700 مىڭ تەڭگە دەلىك. ەگەر ادام 700 مىڭ تەڭگەگە ۇتىلاتىن بولسا، وندا ءبىزدىڭ ويىمىزشا، بۋكمەكەرلىك كەڭسە وتباسى مۇشەلەرىنە بۇل تۋرالى حابارلاپ، قارسى ەمەستىگىنە كوز جەتكىزىپ، ولاردىڭ رۇقساتىن نوتاريالدى تۇردە كۋالاندىرۋى ءتيىس، – دەيدى ن جاقىپوۆ.
بۇل رەتتە قوعامدىق بەلسەندىلەر كوپتەگەن ەلدە تاراعان «سالاۋاتتى قۇمار ويىندار» تاجىريبەسىن جانە قۇمار ويىندارعا بەيىم ەمەس كاسىبي ويىنشىلاردى تىركەۋدى دە ۇسىنادى.
مامان قۇمار ويىننىڭ سوڭىنا تۇسكەندەردى وڭالتۋ ماسەلەسىندە دە وزەكتى ماسەلەلەر بارىن اتاپ ءوتتى. ەمدەۋدىڭ كوپ بولىگىن جەكە ورتالىقتار جۇزەگە اسىرادى، وندا حالىقتىڭ باسىم بولىگى ءۇشىن باعا وتە جوعارى.
– قازاقستاندا جەكەمەنشىك وڭالتۋ ورتالىقتارى كوپ، دەگەنمەندە ولار كادرلىق بىلىكتىلىك، كەيبىر سانيتارلىق-ەپيدەميولوگيالىق نورمالار بويىنشا زاماناۋي تالاپتارعا ساي كەلە بەرمەيدى. ەڭ باستىسى، مۇنداي ورتالىقتاردى كوبىنە بىلىكتىلىگى جوق ماماندار باسقارادى، ولار كوبىنەسە سونداي ورتالىقتاردىڭ بۇرىنعى ەمدەلۋشىلەرى. مۇنداي ورتالىقتا تۇرۋ ايىنا 500 مىڭ تەڭگە تۇرادى. ەمدەۋدىڭ ورتاشا كۋرسى التى اي. ناتيجەسىندە ءبىر كۋرس ءۇش ميلليون تۇرادى. مۇنداي ورتالىقتاردىڭ قىزمەتىن ەشكىم قاداعالامايدى، رەتتەمەيدى، – دەدى ن. جاقىپوۆ.
قورىتىندىلاي كەلە، سپيكەر قۇمار ويىنعا تاۋەلدىلىكتىڭ ەرتە الدىن الۋ بويىنشا ۇسىنىسىمەن ءبولىستى. ونىڭ سوزىنشە، تاۋەلدى مىنەز-قۇلىق فورمالارى بالا بەس-التى جاستا بولعانىندا قالىپتاسادى، وسىعان بايلانىستى اتا-انالاردى وسى ۋاقىتتا بالالاردىڭ مىنەز-قۇلقىنا ەرەكشە نازار اۋدارۋعا شاقىردى.
