بۇگىن الماتىدا، قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ۇلتتىق كىتاپحاناسىندا «چەتىرە تەترادي» كىتابىنىڭ تۇساۋكەسەرى ءوتتى، دەپ حابارلايدى Dalanews.kz.
كىتاپ قازاقستاننىڭ ەڭبەك سىڭىرگەن ونەر قايراتكەرى، كسرو كينەماتوگرافيستەر وداعىنىڭ مۇشەسى، اكتريسا، كينودراماتۋرگ، وتاندىق كينو مەن تەليەۆيزيانى ۇيىمداستىرۋشى ءلايليا عالي قىزى عالىمجانوۆانىڭ (1924-2017) بالالىق شاق پەن ءجاسوسپىرءىم كەزى، جاستىق شاعى تۋرالى ەستەلىكتەردى بەينەلەيدى.
«چەتىرە تەترادي» 2024 جىلى ل. ع. عالىمجانوۆانىڭ 100 جىلدىق مەرەيتويىنا وراي وتباسى مۇشەلەرىمەن دايىندالىپ، باسىپ شىعارىلعان. كءىتاپ وقىرمانداردىڭ كەڭ اۋقىمىنا ارنالعان.
كىتاپقا قازاقستان مەن سوۆەت وداعى كەزىندەگى قازاق حالقىنىڭ كۇردەلى جانەكەيدە قايعىلى تاريحىن، شىعارماشىلىق زيالى قاۋىمنىڭ جارقىن وكىلدەءرىنىڭ تاعدىرىن بەينەلەيتىن ءلايليا عالي قىزىنىڭ ەستەلىكتەرى مەن سۇحباتتارى ەنگەن.
تۇساۋكەسەرگە الماتى قالاسىنىڭ شىعارماشىلىق جانە عىلىمي زيالىلارىنىڭ وكىلدەرى، ل. ع. عالىمجانوۆانىڭ سەرىكتەستەرى مەن ءارىپتەستەرى، وتباسى مۇشەلەرى جانە بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارى قاتىستى.
ءلايليا عالىمجانوۆانىڭ «چەتىرە تەترادي» كىتابى- ۇرپاقتارىنا قالدىرعانوتكەن ءداۋىردىڭ بىرەگەي ايعاعى. بۇل ەستەلىكتەر اۆتوردىڭ تۋىلعان جىلىنان باستاپ 1947 جىلعا دەيىنگى ۋاقىت ارالىعىن قامتيدى. بۇل كىتاپ ءلايليا عالىمجانوۆانى جاقىن بىلمەگەندەر ءۇشىن دە قىزىقتى بولادى دەپ ۇمىتتەنەمىز. مەنىمەن سويلەسكەندە ول ءارقاشان جازۋشى، سەناريست، دراماتۋرگ بولعىسى كەلەتىنىن مويىندايتىن. ءبىراق تاعدىرى باسقاشا بولدى. وسى كۇندەلىكتەردى جاريالاي وتىرىپ، ءبىز ونىڭ ادەبي مانساپ تۋرالى ارمانىن، ءىشىنارا بولسىن ورىنداعىمىز كەلدى"، - دەپ اتاپ ءوتتى، ل.ع. عالىمجانوۆانىڭ نەمەرەسى اسەل قاراۋلوۆا.
ەرتە جەتىم قالىپ – الدىمەن عالىمجانوۆانىڭ اناسى قايتىس بولدى، سودان كەيىن 1938 جىلى ستاليندىك قۋعىن-سۇرگىن كەزىندە ل. ع. عالىمجانوۆانىڭ اكەسى مەن اتاسى قۋعىن-سۇرگىنگە ۇشىرادى (كەيىننەن ەكەۋى دە قىلمىس قۇرامىنىڭ جوقتىعىنان اقتالدى) قيىن بالالىق شاعىنا قاراماستان- ءلايليا عالييەۆنا مەكتەءپتى ءساتتى ءبىتىرىپ، 1942 جىلى ۆگيك الماتى قالاسىنداعى ەۆاكۋاسيادا بولعان كەزدە سوعان وقۋعا ءتۇستى. 1947 جىلى ينستيتۋتتى ءساتتى بىتىرگەن (كسرو حالىق ءارتىسى اڭىزعا اينالعان بوريس بابوچكيننىڭ شەبەرحاناسى) ل.ع. عالىمجانوۆا الماتىعا ورالىپ، جاس كورەرمەن تەاترىنىڭ اكتريساسى بولىپ جۇمىس ىستەي باستادى. 1948 جىلى ول "زولوتوي روگ" فيلمىندە وينادى. 1950 جىلداردىڭ سوڭىندا ونى قازاق تەليەۆيزياسىنىڭ ۇيىمداستىرۋشىلارىنىڭ ءبىرى بولۋعا شاقىردى. 1959 جىلى ل. ع. عالىمجانوۆا قازكسر مادەنيەت ءمينيسترىنىڭ ورىنباسارى، ال ەكى جىلدان كەيىن مينيستر بولىپ تاعايىندالدى.
حرۋششيەۆتىڭ كەزىندە، ۇزاق جىلدار بويى ستاليندىك قۋعىن-سۇرگىننەن كەيىن ەرەكشە ۇلتتىق مادەنيەتتىڭ وسكىندەرى سىنعا تۇسە باستاعان كەزدە، ل.ع. عالىمجانوۆا قازاق زيالىلارى وكىلدەرىنىڭ شىعارماشىلىق جانە تۇرمىستىق جاعدايلارىن جاقسارتۋ ءۇشىن تىنىمسىز جۇمىس ىستەدى، شىعارماشىلىق ۇجىمداردى قورعادى، ولاردىڭ كاسىبي وسۋىنە كومەكتەستى. 1970 جىلدارى ءلايليا عالي قىزى قازاق كسر مينيسترلەر كەڭەسىنىڭ ءىس باسقارماسىنىڭ مادەنيەت ءبولىمىنىڭ مەڭگەرۋشىسى قىزمەتىن اتقاردى. 1975-77 جىلدارى قازكسر مەملەكەتتىك كوميتەتى ءتوراعاسىنىڭ كينەماتوگرافيا جونىندەگى ورىنباسارى قىزمەتىن اتقاردى. 1977-81 جىلدارى وسى كوميتەتتىڭ باسشىسى قىزمەتىن اتقاردى. ول "قىز جىبەك"، «كونەس اتامانا»، «زا نامي - موسكۆا»، «پەسن و مانشۋك»، «ترانسسيبيرسكيي ەكسپرەسس» فيلمدەرى تۇسىرىلگەن جىلدارى ۇلتتىق مادەنيەتتى باسقاردى. بۇكىلوداقتىق جانە شەتەلدىك ساحنادا «الما-اتا جاس بالەتى» جانە «گۇلدەر»، «دوس-مۇقاسان» توبى انسامبلدەرى كۇركىرەدى. وسى جىلدارى ەسترادالىق-سيرك ونەرى ستۋدياسى، قازاق سيركى، "قازاقفيلم" كينوستۋدياسىنىڭ كەشەنى، بۇكىل رەسپۋبليكا بويىنشا ونداعان جاڭا كينوتەاترلار سالىندى. لءايليا عالي قىزى قازاقستان كپ وك مۇشەلىگىنە كانديدات (1961-71 جج.)، 6-شى، 10-شى سايلانعان قازكسر جوعارعى كەڭەسىنىڭ دەپۋتاتى بولدى.
قازاقستان ۇكىمەتىنىڭ مۇشەسى رەتىندە (1961-67 جىلدارى مادەنيەت ءمينيسترى جانە 1977-81 جىلدارى كينەماتوگرافيا جونىندەگى مەملەكەتتىك كوميتەتتىڭ ءتوراعاسى رەتىندە) ل.ع. عالىمجانوۆا قازاق مادەنيەتىنىڭ دامۋىنا ەلەۋلى ۇلەس قوستى. ءلايليا عالي قىزى قازاق تەليەۆيزياسىنىڭ باس رەجيسسەرى (1957-59 جج.) قىزمەتىن اتقارعان العاشقى قازاق ايەل جانە قازاقستاننان بۇكىلوداقتىق مەملەكەتتىك كينەماتوگرافيا ينستيتۋتىنىڭ (ۆگيك) العاشقى تۇلەكتەرىنىڭ ءبىرى بولدى.
