مارات نۇرتاستىڭ ءوزى ينستيتۋتتىڭ "سپۋتنيكتىك جانە گەوديناميكالىق زەرتتەۋلەر زەرتحاناسى" مەڭگەرۋشىسى جانە ۋنيۆەرسيتەتتە Machine Learning، Deep Learning بويىنشا ساباق بەرەدى. Massaget.kz مارات نۇرتاسپەن سويلەسىپ، 2024 جىلى 6 بالدىق جەر سىلكىنىسى بولاتىنىن قالاي انىقتاعانى تۋرالى سۇراستىرعان، - دەپ حابارلايدى Dalanews.kz ءتىلشىسى.
زەرتتەۋ ماقالاسى نە جايلى؟
مارات نۇرتاس 1900 جىلدان 2023 جىلعا دەيىنگى جەر سىلكىنىسىنە قاتىستى دەرەكتەردى جيناعان. ودان كەيىن الماتىداعى سەيسمولوگيا ينستيتۋتىنان دەرەكتەر العان. وسى دەرەكتەر ءاناليزى بويىنشا ستاتيستيكالىق دەرەكتەردى وڭدەگەن. ونىڭ وزىنە 2-3 اي كەتكەن. بارلىق دەرەك وڭدەلىپ، اناليز جاسالعان.
"بۇرىنعى زەرتتەۋدىڭ ءداستۇرلى ادىسىنە شولۋ جاسادىق، ارتىقشىلىعى مەن كەمشىلىگىن كورسەتتىك. ءبىز تاڭداعان ايماقتى تالدادىق. 1923 جىلدان بەرى 2023 جىلعا دەيىن، تۋرا 100 جىلداعى 6700 دەرەكتى الدىق. ول ءبىزدىڭ تەرريتورياعا عانا قاتىستى دەرەكتەر. ول دەرەكتەردىڭ ىشىندە 6 باللدان جوعارى بولعان جاعدايلاردى الدىق. زەرتتەۋ بارىسىندا بىرنەشە الگوريتمدى قولداندىق.
مودەلدەۋ جۇمىستارىنان كەيىن ناقتى ناتيجەگە وتتىك. ءبىز 100 جىلدىق دەرەكتەردىڭ ءبارىن تالداۋ ءۇشىن ولاردى 20 جىلدىق ينتەرۆالمەن ءبولىپ-بولىپ قاراستىردىق جانە راسىندا ولاردىڭ اراسىندا بەلگىلى ءبىر ماۋسىمدىق زاڭدىلىق بار ەكەنىن انىقتادىق. بۇل وتە قىزىق قۇبىلىس بولدى"، - دەيدى مامان.
ناتيجە
زەرتتەۋ جۇمىسى 2023 جىلدىڭ مامىرىندا باستالعان.
"سول كەزدە دەرەكتەردى، مودەلدەردى جاساندى ينتەللەكتپەن ۇيرەتۋ ارقىلى انىقتاعان كەزدە 2024 جىلى جەر سىلكىنىسى بولاتىنى انىقتالدى. ەندى ونىڭ قاي جەردە بولاتىنىن انىقتاۋ كەرەك بولدى. ونى تومەندەگى سۋرەتتە كورسەتتىك. ارينە، 100 پايىز دەپ ايتا المايمىز، ءبىراق كۇنى كەشە قازاقستان، قىرعىزستان، سولتۇستىك جۇڭگو شەكاراسىندا جانە تۇركيا، ۆلاديۆوستوك پەن باتىس افريكادا بولادى دەپ كورسەتتىك. بۇل سول كەزدەگى بولجام ەدى. ونى انىقتاعان كەزدە ءتىپتى كۇلدىك. عىلىمي قىزمەتكەرلەر دە كۇلدى. ءوزىم 100 پايىز سەنىمدى بولماسام دا جوققا شىعارعىم كەلمەدى. ارتىنشا زەرتتەۋ ماقالاسىن جىبەردىك"، - دەيدى مارات نۇرتاس.
ناقتى كۇنىن انىقتاۋ مۇمكىن بولدى ما؟
مارات نۇرتاس ەۋروپا، جۇڭگو، ءتىپتى جاپونيانىڭ ءوزى جەر سىلكىنىسى ناقتى بولاتىن ۋاقىتتى كورسەتە العان جوق ەكەنىن اتاپ ءوتتى.
"مەن دە ناقتى كۇنىن ايتسام وتىرىك بولادى. ول ءۇشىن جەر استىنا ءتۇسىپ، قۇبىلىستاردى زەرتتەۋ كەرەك دەپ ويلايمىن. ءبىز تەك مىنا نارسەنى كورسەتتىك: 2024 جىلدان باستاپ "وسى جەردە" جەر سىلكىنىسى 6 بالدان اسا بولۋى مۇمكىن دەپ قىزىلمەن بەلگىلەدىك. سونىمەن بىتىردىك. ءبىز عىلىم ادامىمىز. ەرتەڭگى كۇنى ءار سوزىمىزگە جاۋاپ بەرەمىز. سوندىقتان زەرتتەۋ ماقالامىزدىڭ سوڭىندا زەرتتەۋ ستاتيستيكالىق دەرەكتەردىڭ كومەگىمەن، تاريحي دەرەكتەردى وڭدەۋ ارقىلى جاسالعان بولجام ەكەنىن اتاپ وتتىك"، - دەيدى مامان.
ءبىر قىزىعى اۋەل باستا ماقالا دايىن بولىپ، عىلىمي جۋرنالعا جاريالانعان كەزدە ونى تەك 30 شاقتى ادام كورگەن. جەر سىلكىنىسى بولعان تۇننەن كەيىن ماقالانىڭ قارالىمى ءوسىپ، بۇگىندە 2197 ادام جۇكتەپ، وقىپ شىققان ەكەن.
"عىلىمي جۋرنالدا جاريالانعان ءبىزدىڭ بۇل زەرتتەۋ ماقالامىزدى قىتايلىق سەيسمولوگتار تاۋىپ العان. بۇگىندە ماقالا جۇڭگو ەلىندە قىزۋ تالقىلانىپ جاتىر"، - دەپ تۇيىندەدى مارات نۇرتاس.
سۋرەت: جەكە ارحيۆ
